Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 60

lenska ríkið hefði ekki sýnt fram á að nauðsyn hefði borið til að þvinga kær-
andann til aðildar að Frama og var þá m.a. horft til þess að höfuðábyrgð á
eftirliti með beitingu reglna um útgáfu atvinnuleyfa var í höndum nefndar
sem var skipuð af ráðherra og félagsaðild væri engan veginn eina færa
leiðin til að knýja leyfishafa til að gegna skyldum sínum (§41).
I sænska vinnuveitandamálinu8 frá árinu 1996 áréttar dómstóllinn enn að
vernd neikvæðs félagafrelsis samkvæmt 11. gr. MSE þarfnist sérstakrar skoð-
unar í hverju máli. I dóminum er vísað til íslenska leigubflstjóramálsins og
breska vörubflstjóramálsins og ítrekað að 11. gr. MSE feli í sér neikvætt félaga-
frelsi þótt dómstóllinn hafi ekki tekið á því hvort það sé verndað í sama
mæli og það jákvæða. Einnig kemur fram að þótt dómstóllinn telji að þvingun
til aðildar að stéttarfélagi þurfí ekki alltaf að brjóta gegn sáttmálanum geti
við sumar aðstæður slík þvingun brotið gegn kjarna félagafrelsis sam-
kvæmt 11. gr. (§45). Dómstóllinn féllst á að aðgerðir stéttarfélags gegn vinnu-
veitanda sem var á móti kjarasamningakerfinu í Svíþjóð og vildi því hvorki
ganga í vinnuveitendafélag né semja um kjör á grundvelli kjarasamnings sem
stéttarfélagið hafði gert við vinnuveitendafélagið hefðu að vissu marki brotið
gegn neikvæðu félagafrelsi hans og því ætti 11. gr. MSE við (§44). Á hinn
bóginn var talið að 11. gr. MSE tryggði stéttarfélögum frelsi til að vernda at-
vinnuhagsmuni félagsmanna sinna með aðgerðum (§45). Því næst voru
vegnir og metnir þessir andstæðu hagsmunir stéttarfélagsins og vinnu-
veitandans. Dómstóllinn taldi að 11. gr. MSE tryggði mönnum ekki rétt til
að hafna aðild að kjarasamningum og þvingunaraðgerðirnar sem vinnu-
veitandinn hefði sætt hefðu ekki brotið gegn félagafrelsi hans með veru-
legum hætti jafnvel þótt þær hefðu haft í för með sér fjárhagslegt tjón (§52).
Þá var einnig horft til sérstaks hlutverks og mikilvægis kjarasamninga á vinnu-
markaðinum í Svíþjóð og talið að hagsmunir stéttarfélagsins af því að berjast
fyrir þessu kerfi væru lögmætir (§53). Sænska rfldð var því ekki talið hafa brot-
ið gegn skyldum sínum samkvæmt 11. gr. MSE.
2.3 Neikvætt félagafrelsi tryggt í íslenskum rétti
Eins og áður sagði var það viðurkenning mannréttindadómstólsins á nei-
kvæðu félagafrelsi og dómur hans í íslenska leigubflstjóramálinu sem réði
miklu um það að sett var regla um neikvætt félagafrelsi í stjórnarskrána þegar
mannréttindakafli hennar var endurskoðaður, sbr. stjórnarskipunarlög nr.
97/1995. í frumvarpi að stjórnarskipunarlögum er rakin niðurstaða Hæstaréttar
í H 1988 1532 og bent á ýmis rök fyrir því að breyta félagafrelsisákvæðinu og
tryggja neikvætt félagafrelsi. Sérstök áhersla er lögð á að mannréttindadóm-
stóllinn hafi slegið því föstu að íslenska rfldð hafi brotið gegn skyldum sínum
samkvæmt 11. gr. MSE og bent á að yrðu ákvæði 73. gr. stjskr. tekin upp efnis-
8 MDE 25. apríl 1996, Gustafsson gegn Svíþjóð, Reports of Judgements and Decisions 1996-11.
228