Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 26

breytingum þeim sem gerðar voru á stjórnarskránni með stjórnskipunarlögum
nr. 97/1995. Þessi lagaframkvæmd vitnar þar með urn vilja til þess að full-
nægja þeim skuldbindingum sem íslenska ríkið hefur tekið á sig á þessu sviði.
A hinn bóginn er það hlutverk stjórnarskrárinnar að skilgreina stöðu íslenska
ríkisins sem sjálfstæðs og fullvalda ríkis í samfélagi þjóðanna og hún er sá
grunnur sem íslensk réttarskipun er reist á. Stjórnarskráin á þannig að vera
fallin til þess að skapa festu um stjórnarframkvæmd, sem reist sé á innlendri
lagahefð í víðum skilningi. Tekur það bæði til hugmynda um skiptingu ríkis-
valds í valdaþætti og verkaskiptingu milli þeirra, svo og til hugmynda um
vernd mannréttinda og lýðræði. Breytileg skýring ákvæða stjórnarskrárinnar
til samræmis við nýja alþjóðasáttmála um mannréttindi eða breytingar á skýr-
ingu þeirra og framkvæmd fyrir alþjóðlegum stofnunum getur verið til þess
fallin að raska þeirri festu í stjórnarframkvæmd sem eðlilegt er að gera ráð fyr-
ir að stjórnarskráin standi vörð um. Þetta mætti einnig orða svo að fullveldis-
réttindi íslenska ríkisins í mannréttindamálum séu á óbeinan hátt framseld til
þeirra aðila sem að stjórnlögum hafa heimild til að stofna til þjóðréttarskuld-
bindinga eða eftir atvikum til alþjóðlegra stofnana. Sú ríka tilhneiging ís-
lenskra dómstóla að taka mið af þjóðréttarlegum skuldbindingum við skýringu
stjórnarskrárinnar hljóta þannig að kalla á sérstakt mat á hugsanlegum áhrifum
slíkra skuldbindinga á skýringu og beitingu ákvæða stjórnarskrárinnar áður en
til þeirra er stofnað.
4.2 Beiting msel. sem almennra laga
Finna má dóma þar sem dómsniðurstaða er reist sjálfstætt á ákvæðum laga
nr. 62/1994, með algjörlega hliðstæðum hætti og á við um lög endranær.
H 1996 8
í málinu var gerð krafa um að héraðsdómari viki sæti, þar sem hann væri vanhæfur
af ástæðum sem nánar eru raktar í dóminum og vísað til laga um meðferð einkamála,
sbr. og einnig ákvæði 1. og 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. í úrskurði héraðs-
dómara var ekki fallist á að dómara bæri að víkja sæti vegna þeirra ákvæða einka-
málalaga sem til var vitnað. Þá var tekið sérstaklega fram, að ekkert hefði komið
fram sem benti til annars en að sóknaraðili hafi notið þess réttar sem honum væri
veittur í 1. og 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Urskurður-
inn var staðfestur í dómi Hæstaréttar með vísan til forsendna hans.
Hér er 1. og 6. gr. mannréttindasáttmálans beitt með sama eða alveg hlið-
stæðum hætti og almennum lögum endranær og kveðið svo á, að sakborningur
hafi notið þeirra réttinda sem mælt er fyrir um í tilvitnuðu ákvæði.
H 1997 11
í málinu var deilt um það hvenær aðalmeðferð skyldi fara fram. Dagsetningu, sem
héraðsdómari hafði í huga, var andmælt af sækjanda og verjanda, þar sem þeir töldu
frestinn of skamman. Fallist var á það með sækjanda og verjanda að héraðsdómari
360