Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Page 60

gegn 10. gr. MSE. Dómurinn vakti ntikla umræðu um skuldbindingar íslenska
ríkisins samkvæmt mannréttindasáttmálanum, hvort huga þyrfti nánar að stöðu
hans að íslenskum rétti og hvort íslensk löggjöf samrýmdist nægilega ákvæðum
sáttmálans. Til þess að bregðast við niðurstöðu dómstólsins í Þorgeirsmálinu
skipaði dómsmálaráðherra nefnd sem falið var að kanna hvort þörf væri á sér-
stakri vernd opinberra starfsmanna eins og gert var ráð fyrir í 108. gr. alm. hgl.
en jafnframt var nefndinni falið að kanna hvort ekki væri tímabært að Mann-
réttindasáttmáli Evrópu yrði lögtekinn hér á landi.
Fyrrgreint refsiákvæði 108. gr. alm. hgl. var á þessum tíma svohljóðandi:
Hver sem hefur í frammi skammaryrði, aðrar móðganir í orðum eða athöfnum eða
ærumeiðandi aðdróttanir við opinberan starfsmann, þegar hann er að gegna skyldu-
starfi sínu, eða við hann. eða um hann út af því, skal sæta sektum, varðhaldi eða
fangelsi allt að 3 árum. Aðdróttun, þótt sönnuð sé, varðar sektum, ef hún er borin
fram á ótilhlýðilegan hátt.
Meirihluti nefndarinnar taldi að ekki yrðu dregnar afdráttarlausar ályktanir
um það hvort ákvæðið sem slíkt samrýmdist 10. gr. MSE enda hlyti beiting þess
að verða mjög matskennd í ýmsum atriðum og ekki lægi fyrir framkvæmd sem
sýndi fram á afgerandi túlkun mannréttindadómstólsins um æruvernd opinberra
starfsmanna. Þótt nefndin væri sammála um ýmis atriði varðandi breytingu á
þeirri vernd sem opinberum starfsmönnum var veitt með ákvæðum 108. gr.,
einkum að fella brott niðurlagsmálslið hennar, varð ekki samstaða um að gera
eina tillögu um breytingu á þessari lagagrein. Lagði nefndin því til þrjá valkosti
um breytingar á ákvæðinu, en þriðji kosturinn og sá sem lengst gekk var að fella
niður 108. gr. án þess að nokkrar sérstakar ráðstafanir yrðu gerðar til mótvægis
við þá breytingu varðandi lagavemd æru opinberra starfsmanna. Var þá miðað
við að í nútímaþjóðfélagi væri ekki ástæða til að veita tilteknum hópi sérstaka
aðstöðu til málsóknar vegna skamma, móðgana eða aðdróttana þar sem ákvæði
XXV. kafla alm hgl. ættu að vera nægjanleg opinberum starfsmönnum eins og
öðrum.42
í frumvarpi til laga nr. 71/1995 var þriðji kosturinn valinn og lagt til að 108.
gr. alm. hgl. yrði felld brott með vísan til niðurstöðu mannréttindadómstólsins
og álits nefndarinnar. í athugasemdum við frumvarpið komu að auki fram eftir-
farandi röksemdir fyrir tillögunni:
Þessu til viðbótar er rétt og skylt að nefna að viðhorf til tjáningarfrelsis hafa gjör-
breyst á þeirri hálfu öld sem liðin er frá því að almenn hegningarlög voru sett. Þannig
brýtur það í bága við nútímaviðhorf til tjáningarfrelsis að lýsa aðdróttun refsiverða
þótt sönnuð sé, sbr. niðurlag 108. gr. almennra hegningarlaga. Þá sýnir niðurstaða
42 Greinargerð nefndar um mannréttindasáttmála Evrópuráðsins varðandi afstöðu nefndarinnar til
108. gr. almennra hegningarlaga. Birt sem fylgiskjal með frumvarpi sem varð að lögum nr.
71/1995. Alþt., A-deild 1994-1995, bls. 3413.
394