Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Page 64

af lögfestingu sáttmálans á vernd tjáningarfrelsis til frambúðar þar sem breyt-
ingar á stjórnarskránni urðu til þess að staða ákvæða sáttmálans sem almennra
laga hefur minna sjálfstætt gildi.
5. RÖKSEMDIR AÐ BAKI STJÓRNARSKRÁRBREYTINGUM OG
AFSTAÐA STJÓRNARSKRÁRGJAFANS TIL NÝS
TJÁNINGARFRELSISÁKVÆÐIS
5.1 Rök með breytingum á mannréttindaákvæðum stjórnarskrárinnar og
áhrif 10. gr. MSE á nýtt tjáningarfrelsisákvæði hennar
Breytingamar á mannréttindaákvæðum stjómarskrárinnar árið 1995 voru rök-
rétt framhald af lögfestingu Mannréttindasáttmála Evrópu árið áður og til þess
fallnar að festa áhrif hans í sessi og í raun fella réttindi sem hann vemdar undir
vernd stjórnarskrárinnar. Þessa ályktun má draga af athugasemdum með frum-
varpi til stjórnarskipunarlaga nr. 97/1995 en þar kemur fram að það var meðal
meginmarkmiða þess að tengja efni og framsetningu mannréttindaákvæða
stjómarskrárinnar við helstu alþjóðlegu mannréttindasamninga sem ísland var
aðili að. Er þar einnig tekið fram að lögfesting sáttmálans hafi ekki verið hugs-
uð sem framtíðarlausn, þótt hún hefði þau óbeinu áhrif að ríkari tilhneiging yrði
en áður til að beita rúmri skýringu á stjórnarskránni til samræmis við sáttmál-
ann, enda væru stjómarskrárákvæðin fáorð og komin til ára sinna.48 í athuga-
semdum við einstaka ákvæði frumvarpsins er að jafnaði vísað til samsvarandi
ákvæða alþjóðasamninga, þar sem það á við, til skýringar á efnisinntaki grein-
anna. Koma þar einkum til skoðunar ákvæði Mannréttindasáttmála Evrópu og
alþjóðasamnings um borgaraleg og stjómmálaleg réttindi í ljósi þess að réttindi
sem stjórnarskráin verndar eru einkum af þeim meiði. Einnig er vísað til
alþjóðaskuldbindinga um félagsleg réttindi, bæði Félagsmálasáttmála Evrópu
frá 1961 og alþjóðasamnings um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg rétt-
indi til skýringar ákvæðum um slík réttindi, sbr. 74. og 75. gr. stjskr.
Með stjómarskipunarlögum nr. 97/1995 urðu veigamiklar breytingar á mann-
réttindaákvæðunum, mörgum nýjum ákvæðum var bætt inn í stjórnarskrána og
flest eldri ákvæðin sem þar stóðu voru umorðuð og færð til nútímahorfs og
rýmkuð verulega. Ný 73. gr. leysti af hólmi prentfrelsisákvæðið í 72. gr., en í
hinu nýja ákvæði er mælt fyrir um vemd bæði skoðana- og tjáningarfrelsis í
víðu samhengi auk þess sem nú er mælt fyrir um ástæður sem heimilað getað
takmarkanir á tjáningarfrelsinu. Er 73. gr. svohljóðandi:
Allir eru frjálsir skoðana sinna og sannfæringar.
Hver maður á rétt á að láta í ljós hugsanir sínar, en ábyrgjast verður hann þær fyrir
dómi. Ritskoðun og aðrar sambærilegar tálmanir á tjáningarfrelsi má aldrei í lög
leiða.
Tjáningarfrelsi má aðeins setja skorður með lögum í þágu allsherjarreglu eða öryggis
48 Alþt. 1994-1995, A-deild, bls. 2080.
398