Ægir - 01.06.1998, Side 21

SAMLEIÐ MEÐ ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGI
af vinnumönnum til sjóróðra. Nánast
öll heimili á landinu þurftu á fiskmeti
að halda og veiðar á vetrarvertíð mið-
uðu fyrst og fremst að því að afla til
innanlandsneyslu en það sem umfram
var, var flutt
út. Um
miðja 18.
öld er talið,
að liðlega
60 af
hundraði
alls fiskafla
lands-
manna hafi
farið til
neyslu inn-
anlands.
Það hlutfall kann að hafa verið nokkru
lægra á fyrri öldum, en þó er ólíklegt
að meira en helmingur aflans hafi
nokkru sinni verið flutt utan.
Vertíðaskipanin setti mark sitt á
þjóðlífið og stuðlaði að ferðum og
flutningi fólks á milli landshluta. í
upphafi hvers einasta árs tóku ver-
menn, þ.e. þeir menn sem áttu að
sækja sjó úr verstöðvum á Suður- og
Vesturlandi, að búa sig að heiman.
Um miðjan janúar lögðu þeir, sem
lengsta leið áttu fyrir höndum, upp og
héldu fótgangandi til útróðrarstað-
anna á Suðurnesjum, Snæfellsnesi og
Vestfjörðum. Þeir, sem lengst áttu,
voru 10-12 daga á leiðinni, aðrir skem-
ur, en allir ferðuðust fótgangandi og
báru þungar byrðar, fatnað, nesti og
annað sem þeir þurftu á að halda í
verinu. Var það mikil mannraun að
ferðast þannig yfir fjöll og firnindi um
hávetur, þegar allra veðra var von. Oft
urðu miklir mannskaðar í verferðum
þessum, þegar stórhríð brast á hópana
á fjöllum uppi. Þá náðu sumir til
byggða við illan leik en aðrir urðu úti.
Mesti mannskaðinn mun hafa orðið í
janúarmánuði 1588. Þá brast á fárviðri
á Pálsmessu og urðu tugir norðlenskra
vermanna úti, en margir þeirra sem af
komust, misstu hendur og fætur
vegna kals.
Þegar í verið kom, tóku menn sér
bólstað í verbúðum, en ávallt bjuggu
þó einhverjir heima á bæjum, ef þeir
reru á útvegi heimabænda. Verbúðirn-
ar voru hlaðnar af torfi og grjóti og oft
var vist-
in þar
harla
kalsöm.
Þær voru
misjafn-
ar að
stærð en
algeng-
ast var
að hver
skips-
höfn, 7-
13 manns, byggi saman í verbúð.
Fyrir aldamótin 1700 hófst vetrar-
vertíð á Suðurlandi á Pálsmessu, 25.
janúar, og stóð til 1. maí. Eftir 1700
hófst vertíðin 2. febrúar og stóð til 11.
maí. f vertíðarbyrjun áttu allir ver-
menn að vera komnir til skips og
hófust þá róðrar og var róið hvern
virkan dag sem veður gaf, allt til ver-
tíðarloka. Að lokinni vetrarvertíð hófst
vorvertíð og stóð fram til Jónsmessu.
Þá var sjór einkum sóttur af heima-
mönnum í verstöðvunum en vermenn
úr fjarlægum landshlutum héldu til
síns heima. Þeir komu sumir aftur til
róðra á haustvertíð, sem hófst 23.
september og stóð til jóla, en víða
voru þó aðeins heimamenn við sjó á
þessum árstíma.
Á árabátaöld sóttu íslendingar sjó
með líkum hætti og tíðkaðist í öðrum
löndum við austanvert Norður-Atl-
antshaf. Skipin voru árabátar og var
stærð þeirra yfirleitt miðuð við ára-
fjölda, þeir nefndir, sex-, átt- tein- og
tólfæringar. Skipverjar voru oftast
jafnmargir og árarnar og formaður að
auki. Handfærið var algengasta veiðar-
færið, en í sumum landshlutum, eink-
um þó á Vestfjörðum, voru lóðir not-
aðar allt frá því á 16. öld.
Skipin voru misstór eftir verstöðv-
um, en algengustu stærðir vertíðar-
„Þegar á allt er litið mun ekki of-
sagt; að ekkert atvinnutœki hafi
verið smíðað á íslandi, er hentaði
jafiwel aðstœðum og tilgangi sín-
um og íslenski árabáturinn."
skipa á Suðurnesjum og við Breiða-
fjörð voru átt- og teinæringar, en
sexæringar á Vestfjörðum. Tólfæringar
voru mun fáséðari. Gerðir bátanna og
byggingarlag var hins vegar mjög mis-
munandi og réðst af aðstæðum á
hverjum stað. Þannig voru bátar, sem
notaðir voru við brimsandana á suður-
ströndinni, í mörgu frábrugðnir bát-
um á Suðurnesjum, Breiðfirðingar
höfðu báta með sínu lagi o.sv. frv. Þeg-
ar á allt er litið mun ekki ofsagt, að
ekkert atvinnutæki hafi verið smíðað á
íslandi, er hentaði jafnvel aðstæðum
og tilgangi sínum og íslenski árabátur-
inn.
JDTRON
BJARGHRINGS■
W
TRON 4F er ætlað til notk-
unar í bátum, skipum og á
bryggjum. Ljósið er losað
með einu handtaki og fleygt
í sjó með bjarghring.
í festingum er Ijósið á hvolfi
því skynjari kveikir á því
sjálfkrafa er það réttir sig við
í sjónum og blikkar 50
sinnum á mínútu.
(©
UPPLYSINGAR
ÍSÍMA 561 1055
IPRÓFUN HF.
ÁGIR 21