Dvöl - 01.10.1939, Blaðsíða 55

D VÖL
Sú skuld hvílir á herðum ríkis
fyrst og fremst, að bæta hér úr, og
það fyrr en siðar.
Þá kemur hann að ummælum
mínum um höfuðstaðinn og hans
ágætu ibúa. Hann telur þar ein-
hliða frá sagt og eins og út úr
myrkri ofsjóna og hleypidóma tal-
að.
Það er góðs viti, að bera blak af
sínum, og bendir á gott innræti, en
mér kom á óvart að sjá í svip jafn-
vakandi skálds slíka sofandi værð
sem þarna virðist koma fram yfir
þeim menningarlega óskapnaði,
sem viða hefir gætt í þjóðlífinu
undanfarið, þó mest í Reykjavík.
Ósjálfrátt flaug mér í hug saga
sögð um Lúðvík 16. Frakkakonung.
Sama daginn, sem stjórnarbylting-
in mikla barst út, þ. e. 14. júlí 1789,
skrifaði hann í dagbók sina þetta
eina orð: rien — ekkert. Hann hafði
ekkert dýr veitt þann dag, því var
ekkert að frétta. Eins og fárveður,
fór villtur, taumlaus múgur um
götur Parisar. Hinn æðsti stjórn-
ari sat sljór og rólegur og hafði
svo lítinn skilning á því sem var
að gerast, að hann hafði þetta eina
orð að segja: allt í lagi.
Sá, sem horft getur með full-
kominni ró á þá örskreiðu þjóðlífs-
byltingu, sem hér hefir átt sér stað
undanfarin ár og ekkert hefir
um það allt að segja nema „allt í
lagi“, hann hefir hlotið í vöggugjöf
fullríflegan skerf þeirrar örlög-
þrungnu deyfðar, sem kom Lúðvík
16. svo mjög í koll.
293
í grein minni er tilraun gerð til
að rekja, hvílíkir stormar gagn-
gerðrar byltingar hafa ætt um ger-
vallt þjóðlífið undanfarinn tíma.
Á minna en fjórðungi aldar ryður
þróun sér braut, sem aldir hefir
þurft til að skapa meðal erlendra
þjóða.
Nýr tími knúði jafnt á sveit sem
bæ. Bóndinn tók opnum örmum
móti honum, en missti þó aldrei
tengsl við forna menning.
Bærinn átti sér enga sögu og
engan arf. Þar reyndist byltingin
svo ör, að til vandræða hlaut að
leiða.
Sveitamaðurinn kann glögg skil
alls í sínu eigin umhverfi og eigin
jörð. En breytist túnið hans á einni
nóttu í malbikaðar stéttir og risi
tröllauknar viðskiptahallir þar sem
fjárhúsin voru og taki kerran hans
að þjóta um full af fólki vélknúin,
þá má vera, að honum finnist hann
sem bergnuminn og þess óhæfur að
orka á nokkurn hátt á þetta
skringilega líf. Þegar frómt fiski-
þorp breytist í skjótri svipan í tug-
þúsundaborg með voldugum höll-
um og lýð, sem æpir á skemmtanir
og brauð, ræður að likum, að víða
er vant menningarlegrar forustu.
Grein, sem Aðalsteinn Sig-
mundsson kennari skrifar í Tím-
ann í vor, um börn Reykjavíkur,
virðist benda í þá átt, hvilíkt
menningarlegt svartnætti ógnar
þessum óráðna, ómótaða bæ. Hann
telur reykvíska unglinga standa
langt aö baki unglingum annarra