Dvöl - 01.10.1939, Blaðsíða 88

326
D VÖL
ur, er valdi sér sem aðalverkefni merk-
ingabreytingar orða, þ. á m. Jiluthvörf,
sem er ákveðinn þáttur merkingabreyt-
inganna. Fjallar þetta kver um þann þátt.
Nú er það skiljanlega á færi málfræðing-
anna einna að dæma um það, hversu vel
hefir tekizt, og er sá dómur að nokkru
leyti þegar fenginn, þar sem Si'g. Nordal
hefir tekið þennan þátt til birtingar í
safni sinu, Studia Islandica. En hér við
má bæta því, að þeim leikmönnum, sem
gaman hafa af að glíma við orð, er hér
með sendur skemmtilegur og aðgengilegur
lykill að einni kapellu málsins.
Það er sagt, að hlutir, sem daglega eru
séðir, séu viðkomanda oft ókunnugir
vegna skeytingarleysis hversdagsleikans.
Það afhroð, sem íslenzk tunga bíður á
vörum okkar margra, á vafalaust rætur
sínar að rekja til þessa einfalda atriðis.
Við notum hana daglega og hún verður
hversdagslegur hlutur í huga okkar, hlut-
ur, sem við ímyndum okkur að við þekkj-
um og kunnum að beita. En þetta er hinn
mesti misskilningur. Tungan, sú mæta vél,
er okkur harla ókunn, enda oft misþyrmt.
En ég hygg, að úr þeim misþyrmingum
myndi draga, ef almenningur gerði sér það
ljóst, að tungan er æfintýralegur frum-
skógur, þar sem fýsilegt er að iðka orða-
veiðar og aðrar íþróttir, sér til dægrastytt-
ingar. Það geta jafnt leikir og lærðir. En
hver sem eitt sinn hefir skyggnzt eftir
leyndardómum málsins — einum eða öðr-
um þætti — mun hliðra sér hjá þvi að
misþyrma tungu sinni meir en þörf van-
þekkingarinnar krefur.
Halldór Halldórsson sýnir með þessu
kveri, að hann er fær um að skrifa fyrir
almenning um visindaleg efni málsins, og
gæti orðið málviti þeirra, sem tilsagnar-
laust voga sér út á reginhöf tungunnar.
Vonandi lætur hann ekki kennslustörfin
á Akureyri fremja á sér sálarmorð, né
þægindi þeirra ginna sig til makráðs að-
gerðaleysls, heldur sendir okkur, sem höf-
um gaman af orðaveiðum, fleiri kver jafn
aðgengileg og þetta fyrsta. K. Strand.
Stephan G. Stephansson:
Andvölcur, úrval. Sigurður
Nordal gaf út. Mál og menn-
ing, Reykjavík 1939.
„Þvi guð þinnar listar á alJiug þinn einn,
i afguðatrú snýst sJcylda.“
Svo kvað Klettafjallaskáldið, eitt hið
stórvirkasta og velvirkasta mikilmenni i
heimi íslenzkrar tungu og ljóðlistar. Af
þessum orðum hans væri hægt að draga
þá ályktun, að skáldið hefði jafnan látið
skyldustörf hversdagslífsins sitja á hak-
anum vegna hinnar háleitu köllunar. En
sá, er slíkt gerði, hefði lélegar eða engar
spurnir af æfi Stephans G. Stephansson-
ar. Ef til vill hefir ekkert íslenzkt skáld
virt skáldköllun sína meir, en þó jafn-
framt engan bilbug látið á sér finna gagn-
vart daglegum skyldum og landnámsstriti
einyrkjans. En enginn efast þó um, að
listin hafi verið sá guð, sem Stephan sízt
vildi bregðast. Þar var hinn hái helgi-
dómur lífs hans.
Þessi tvidrægni i sálarlifi skáldsins verð-
ur oss ljós af kvæðum hans, en þó hálfu
ljósari eftir að vér höfum lesið ritgerð
Sigurðar Nordals framan við Andvökur.
Enda hefir Nordal með þeirri ritgerð
unnið þarft verk og gott í þágu islenzkr-
ar bókmenntasögu og bókmenntaskýring-
ar. Hún ber það með sér, að til hennar
hefir ekki verið kastað höndum, heldur
verið unnin af alúð og nákvæmni, sem
einkennir öll verk höfundar hennar. Og
hún er meira en áreiðanleg æfisaga, hún
er líka reist á glöggum skilningi á persónu
skáldsins og sálfræðilegri innsýn. Hjá þvi
getur ekki farið, að þessi ritgerð geri
flestum, sem hana og Stephan lesa, auð-
veldara að skilja lif og list þessa stór-
skálds.
Það var hin mesta nauðsyn að gera
úrval af kvæðum Stephans G. og á útgef.
skilið þakkir allra íslendinga fyrir að
hafa leyst svo prýðilega af hendi þessa
skyldu vora við skáldið — og sjálfa oss.
Stephan G. er yfirleitt ekki auðveldur
viðfangs og sizt í byrjun. Er því mörgum,