Dvöl - 01.01.1942, Blaðsíða 79

DVÖL
73
B ó kiu en 11 tir
Sigurður Helgason: Við hin
gullnu þil. Saga. Víkingsút-
gáfan. Reykjavík 1941.
Fyrir nokkrum árum kom út safn smá-
sagna eftir brezka rithöfundinn William
Somerset Maugham. Ritdómari stórblaðs
eins í London lét svo um það mælt, að
fátt nýtt kæmi fram í því frá höfund-
arins hendi. Þetta væri „sami grautur í
sömu skál“. Næsta smásagnasafni sínu
valdi höfundurinn nafnið — Sami graut-
ur í sömu skál — og gefur ótvírætt í
skyn í formála bókarinnar, að ritdómar-
inn hafi gefið tilefni þessarar nafngiftar.
Að visu segist höfundurinn vita, að af
blaðsins hálfu hafi þetta orðasamband
átt að vera niðrandi merkingar, en sjálf-
ur kveðst hann líta allt öðrum augum á
það mál. Rithöfundur, sem getið hefir
sér orðstír, segir hann, þarf ekki að
kvarta, meðan ritdómararnir velja hon-
um ekki háðulegri orð en svo, að segja
hann standa í stað. Því að fyrr eða síðar
kemur að því, að rithöfundurinn stendur
ekki lengur í stað, heldur fer aftur, og
fæstir hafa vit á því, að leggja ritstörfin
á hilluna, áður en svo er komið. Þá fyrst
þarf rithöfundurinn fyrir alvöru að at-
huga, hvernig fyrir honum sé komið, þeg-
ar verk hans verðskulda ekki lofið, sem
ungur, en þegar hann gerðist full-
tíða maður, öðlaðist hann ást móð-
ur þeirra bræðra, Honum þótti jafn
vænt um börn hennar sem hann
væri faðir þeirra, og þó vissi hann,
að þau myndu einhvern tíma verða
sér að bana. Hann hafði leitað
hamingjunnar og galt nú dýru
verði við, án þess að veita viðnám:
Lét lífið.
Uvdloriaq elskar unga og fallega
stúlku, en óskráð lög bjóða honum
að hverfa úr mannlegu samfélagi.
Hann hverfur einn á brott, þegar
vorar.
Arnánguaq situr heima og syrg-
ir hann. Raust ástarinnar kallar.
Hún fer og leitar hans og finnur
loks hreysi hans.
Hvers vegna vill hún ekki láta
sér skiljast, að hann er dæmdur
til tortímingar? Hví vill hún ekki
yfirgefa hann, láta hann falla í
gleymsku, deyja í friði?
„Allt hefi ég yfirgefið, og ef þú
hrekur mig brott ....“, segir hún.
Hún reynir að gera hreysið eins
hlýtt og vistlegt og unnt er, áður
en vetrar. Hún reynir að létta hon-
um lífið og bjarga honum frá glöt-
un. En heilsa hennar er á hverf-
anda hveli. Hún gerist lotin í baki
og rauðeyg. Loks leggst hún sjúk.
Hún missir ráð og rænu, og dauð-
inn virðist nálgast.
En meðan hún liggur fyrir dauð-
anum,rankar hann við sér og vakn-
ar til lífsins aftur. Ást hans hefir
loks unnið bug á öllu, er að hon-
um steðjaði. Og áður en lýkur
vinnur unga stúlkan einnig bug á
sjúkleika sinum og rís af beði.
Svo líkur sögu grænlenzka
skáldsins um „vilja hins ósýnilega,“
sem þó fjallar ef til vill meira um
annan vilja, annan kraft, sem er
sterkari öllum siðalögmálum í
öllum löndum: Kraft ástarinnar.