Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1890, Side 70

68
vœri enginn munur á rjettu og röngu. Mál það, er
börnin heyra, verður að vera svo hreint og óblandað,
sem mögulegt er, og að venja þau á tæpitungu, er
barnaskapur, sem getur haft þær afieiðingar, að börnin
læri seint rjett mál, og þeir sem stundað hafa barna-
hennslu, þekkja víst allir, live örðugt er, að kenna rjett-
ritun vegna þess, bve öll bljóð eru töluð óljóst: Ibinnig
blanda mörg börn saman u og ö og e og i; aibökuð
■dönsk orð með íslenzkum endingum eru daglega töluð
af fólki, sem kann ekkert útlent mál. Auðvitað á þetta
sjer belzt stað í kaupstöðum og sjóplássum, en finnst
þó talsvert í sveitum. Að nokkru leyti kemur þetta af
því, að menn þekkja ekki í þessu tilliti greinarmuu á
rjettu og röngu, og að nokkru leyti af því, að álitið er
að þeir geti ekki verið með mönnum teljandi, sem
hræra ekki bjagaðri dönsku innan unr hverja setningu,
•en gæta þess ekki, að þeir gjöra bæði sinni eigin tungu
•og tungu bræðraþjóðar sinnar, rangt með þessu, og það
sem skaðlegast er, að hugsunin verður ófullkomnari og
sljórri, þegar málið er ófullkomið, en þegar það er vel
vandað. Svo rammt kveður að þessum óvana, að þeir
■sem kunna að vilja tala lireint mál, eru kallaðir sjer-
vitringar og sagt, að «þeir geri sig merkilega*. Af þeim
aragrúa af dönskuslettum, sem sjerstaklega eru almenn-
ar í kaupstöðum skulum vjer að eins nefna, «kokkbús»,
(en það mál!) «spísskames», «frúkostur», «að spíssa», og
«að spássjera*, «að skúra». Væri nú ekki eins fallegt,
að segja eldhús, búr, morgunverður, að eta, að ganga
sjer til skemmtunar, og að ræsta? í sveitum kalla
margir vallhumal «mellihvolin» (á latínu, «Achillea
millefolium»), tala um að «veigra sjer við» o. s. frv. o. s.
frv. Vjer viljum því benda á, að hugfast ætti að hafa,
að tala ekki þau orð, sem menn skilja ekki fullkom-
.lega, og á hinn bóginn, að bera hvert orð fram skýrt