Fréttablaðið - 20.03.2010, Side 30

30 20. mars 2010 LAUGARDAGUR
H
ræga m ma r er u
alþekkt fyrirbæri í
viðskiptum. Einfalda
útlistunin á þeim
er svona: Einstakl-
ingar eða fyrirtæki sem ætla að
hagnast á óförum annarra. Vopn-
in eru ýmist peningar eða ráð.
Sumir ætla að hagnast með því
að kaupa ódýrt og selja síðar dýrt.
Aðrir ætla að hagnast á að selja
ráðgjöf.
Við bankahrunið í október 2008
skapaðist kjörlendi á Íslandi fyrir
hrægamma. Umsvifamikið banka-
kerfi heillar þjóðar fór á hliðina
með tilheyrandi áhrifum á fyrir-
tæki, fjárfesta og ríkið sjálft. Til
viðbótar við efnahagslegu þætt-
ina braust út mikil reiði meðal
almennings sem jók á glund-
roðann innan stjórnkerfisins.
Tortryggni hreiðraði um sig í
samfélaginu.
Það er við slíkar aðstæður sem
hrægömmunum getur orðið best
ágengt.
Og þeir runnu á lyktina.
„Þeir komu hingað í flokkum
fyrst eftir hrunið. Svo dró aðeins
úr en nú, þegar aðeins er að lifna
yfir mörkuðum í útlöndum, eru
þeir komnir aftur,“ sagði einn við-
mælenda. Sá starfar fyrir skila-
nefnd eins bankans. „Þeir sögð-
ust allir vilja hjálpa en hjálpin
fólst í því einu að kaupa eignir á
brunaútsöluverði. Eina ráðið til
að bægja þeim frá var að segja að
hér væri ekkert til sölu.“
Allir sem koma að eignaum-
sýslu eða uppbyggingunni hafa
haft kynni af hrægömmum. Skila-
nefndir, skiptastjórnir, bústjórar
þrotabúa, fjárfestar, lífeyrissjóð-
ir, fyrirtækjaráðgjafar bankanna,
stjórnvöld og embættismenn. Og
allir hafa sömu að segja; hræ-
gammarnir látast vera að hjálpa.
Hefur orðið lítið ágengt
Hrægammar koma ýmist til
dyranna eins og þeir eru klædd-
ir eða dulbúnir. Fyrri gerðin er
algengari. „Þeir reyna að sann-
færa menn um mikilvægi þess að
selja en draga um leið ekki dul á
að þeir ætli sér að kaupa og selja
aftur þegar aðstæður hafa batnað.
Þeir eru heiðarlegir að því leyt-
inu,“ sagði maður í viðskiptalífinu.
„En svo eru þeir líka til sem
sigla undir fölsku flaggi; gefa
sig út fyrir að vera óháðir ráð-
gjafar sem gengur gott eitt til en
eru í raun bara á höttunum eftir
stundargróða.“
Almenningur verður sjaldnast
var við þessa menn. Þeir eiga enda
helst í samskipt-
um við áður-
nefnda hópa og
forðast sviðs-
ljósið. Þó eru
undantekning-
ar. Steve Coss-
er heitir maður
sem skyndilega
dúkkaði upp á
Íslandi í janúar
á síðasta ári,
þremur mán-
uðum eftir hrun. Hann baðaði
sig í kastljósi fjölmiðla og lýsti
áhuga á að kaupa hér eigur fyrir
litla 320 milljarða króna. Stjórn-
arráðsbyggingar, Tónlistarhúsið
og Morgunblaðið voru nefnd sér-
staklega. Cosser sagði að fyrir sér
vekti einlægur áhugi á að taka
þátt í uppbyggingunni á Íslandi
og að með því að eiga við sig
viðskipti eignuðust Íslendingar
dýrmætan gjaldeyri. Skemmst
er frá því að segja að Cosser fór
tómhentur heim.
Viðmælendum ber almennt
saman um að hrægömmum sem
lagt hafa leið sína til Íslands
hafi ekki orðið verulega ágengt.
Afmörkuð tegund hafi þó kom-
ist í feitt. Það eru menn og fyrir-
tæki sem kaupa kröfur á banka
af mönnum eða fyrirtækjum sem
hafa ekki bolmagn til að bíða, eða
seldu í örvæntingu. Kröfurnar
hafa hækkað í réttu hlutfalli við
fréttir af betri heimtum búanna.
Dæmi eru um að slíkar kröfur
hafi fimmfaldast í verði. Einnig
eru dæmi um að menn hafi runn-
ið á rassinn í slíkum viðskiptum,
gleymt að lesa smáa letrið. Í kapp-
inu um að eignast eitthvað ódýrt
hafi þeir ekki áttað sig á að við-
komandi kröfur voru víkjandi og
því almennar, eins og það heitir í
skiptarétti. Engar líkur eru á að
slíkar kröfur fáist greiddar.
Viðskipti sem þessi fara fram
utan lögsögu sjálfra búanna og
eru því ekki í höndum forráða-
manna þeirra.
Sumir reyna að blekkja
Stjórnvöld hafa ekki farið var-
hluta af áhuga manna á að liðsinna
þeim í endurreisninni. Líkt og Ind-
riði H. Þorláksson, aðstoðarmaður
fjármálaráðherra, segir hér á síð-
unni hafa tugir tilboða um ráðgjöf
af ýmsu tagi borist stjórnvöldum.
„Þetta er einn hópur hrægamma,“
segir viðmælandi úr viðskiptalíf-
inu. „Menn sem gera út á að veita
ríkisstjórnum, seðlabönkum og
öðrum ríkisstofnunum í vanda
ráðgjöf.“ Hann segir að það þurfi
ekki alltaf að vera af hinu slæma,
sumir hafi yfir þekkingu að ráða
og vilji eðlilega miðla henni gegn
gjaldi. Aðrir hins vegar hafi
lítið sem ekkert fram að færa og
reyni að beita blekkingum til að
fá verkefni.
Indriði segir að fáum hafi tek-
ist ætlunarverk sitt. Stjórnvöld
vandi sig við
val á ráðgjöf-
um. Þó nefn-
ir hann bresku
lögfræðistof-
una Mischon de
Reya sem dæmi
um tilvik af
þessu tagi. Að
kröfu stjórnar-
andstöðunnar
á Alþingi kom
stofan að Icesave-málinu og sendi
þinginu, alls óvænt, himinháan
reikning, eins og þekkt er.
Einn viðmælenda blaðsins segir
að í fyrstu hafi allar dyr stjórn-
sýslunnar staðið hrægömmum
galopnar. Ótrúlegustu menn hafi
fengið fundi með háttsettum emb-
ættismönnum og jafnvel ráðherr-
um. Fundur breska auðjöfursins
Philip Greens og helstu forráða-
manna Baugs með Björgvini G.
Sigurðssyni viðskiptaráðherra
í október 2008 var nefndur sem
dæmi um þetta.
Þegar rykið var farið að setjast
mánuðina eftir hrun hafi menn
farið að gæta sín betur á við
hverja þeir töluðu.
Ónefnd er sérstök tegund hræ-
gamma sem menn telja sig geta
rakið slóðina eftir um heims-
byggðina. Hún hefur þann háttinn
á að elta Alþjóðagjaldeyrissjóð-
inn. Þar sem hann er – þar er eitt-
hvað að hafa, er viðkvæði slíkra
manna. Þegar aðstoðar Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins er leitað fylgja
því heimsóknir bíræfinna manna
sem hafa það eitt í hyggju að
Ísland er kjörlendi hrægamma
Hrægammar hafa tekið sér bólfestu í samfélaginu. Þeir sveima yfir álitlegum bráðum og ráðast til atlögu á réttu augnabliki.
Stundum búast þeir dulargervum. Björn Þór Sigbjörnsson tegundagreindi hrægamma og velti fyrir sér eðli þeirra og atferli.
Tvennum sögum fer af Alex Jurshevski sem Egill Helgason
ræddi við í Silfri Egils á sunnudaginn. Egill kynnti hann
sem alþjóðlegan sérfræðing í skuldum þjóða og skulda-
heimtu og sagði hann hafa kynnt sér íslensk málefni mjög
vel.
Inntakið í málflutningi Jurshevskis var að erlend lántaka
ríkisins væri varasöm. Mikilvægara væri að ríkissjóður
endurskipulegði og stýrði skipulega þeirri skuldabyrði
sem hann hefði þegar axlað.
Tveir íslenskir ráðherrar brugðust við ummælum hans.
Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra furðaði sig á
þeim og Gylfi Magnússon, efnahags- og viðskiptaráðherra,
sagði málflutninginn „botnlaust rugl“. Steingrímur upplýsti
jafnframt að Jurshevski hefði boðið stjórnvöldum krafta
sína en þeir ekki verið þegnir.
Jurshevski á fyrirtæki sem heitir Recovery Partners. Á
heimasíðu þess kemur fram að það veiti margháttaða
þjónustu á sviði endurskipulagningar skulda. Á hinn
bóginn hefur hann í nokkrum viðtölum á umliðnum árum
rætt um hagnaðarmöguleika vegna efnahagsástandsins í
heiminum. Í einu slíku kvaðst hann vonast eftir heims-
kreppu svo hann gæti grætt. Í öðru sagðist hann ekki hafa
áhuga á að fjárfesta í niðursveiflunni í Dubai þar sem of
litlar líkur væru á skjótfengnum gróða þar um slóðir.
GÓÐ RÁÐ OG GRÓÐAVON
BJÖRGVIN G.
SIGURÐSSON
PHILIP GREEN