Fréttablaðið - 20.11.2010, Blaðsíða 40

40 20. nóvember 2010 LAUGARDAGUR
Evrópusambands-
aðild Íslands myndi
lítið breyta reglum
um vinnumarkaðinn,
enda er hann að mestu
innan EES-samnings-
ins. En talsmenn laun-
þega sjá fram á aukin
réttindi sinna manna
og aðkomu að ýmsum
stofnunum. Klemens Ól-
afur Þrastarson heyrir
að upptaka evru myndi
gjörbreyta málum og
þýða að kjarasamning-
ar á Íslandi gætu haldið
til langs tíma. En varað
er við atvinnuleysi.
Í
slendingar hafa í gegnum
EES-samninginn aðlagað
sig að regluverki Evrópu-
sambandsins um vinnu-
markað. Aðild að ESB
hefði engin áhrif á sjálfa
kjarasamningagerðina eða launa-
kjör sem slík. Ekki á frjálst flæði
launafólks yfir landamæri. En
upptaka evru hefði að mati tals-
manna launþega afar jákvæð áhrif
á raunveruleg kjör launþega. For-
sendur samninga yrðu allt aðrar,
með auknum stöðugleika. Spurn-
ingin er hvaða áhrif aðild hefði á
atvinnuþátttöku.
„Það sem hefur verið að gerast
innan ESB í samstarfi við ýmis
samtök atvinnurekenda og verka-
lýðshreyfingar hefur náð til okkar
og við höfum reynt að innleiða obb-
ann af því,“ segir Vilhjálmur Egils-
son, framkvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífisins (SA).
Hagstjórn ESB auki atvinnuleysi
Heimssýn, félag andstæðinga ESB-
aðildar, hefur staðhæft í bæklingi
að „stórfellt atvinnuleysi“ fylgi
aðild „vegna þess hve vinnumark-
aður í ESB er þunglamalegur og
hefur lítinn sveigjanleika“.
BSRB hefur einnig varað við því
að innganga Íslands þýði hættu á
auknu langtíma atvinnuleysi, í
ljósi þess að tæki ESB gegn verð-
bólgu og öðru álíka snúi fyrst og
fremst að vinnumarkaði.
Elín Björg Jónsdóttir, formaður
BSRB, segir að að BSRN hafi ekki
tekið afstöðu til aðildar og muni
ekki gera það í bráð. „Við erum
með fulltrúa BSRB í samninga-
hópunum. Aðalatriðið er að tryggja
réttindi launafólks á Íslandi og að
við höfum sjálft fullt forræði yfir
velferðarkerfinu og almannaþjón-
ustu,“ segir hún. Þá megi ekki inn-
leiða langtíma atvinnuleysi, sem
hingað til hefur verið meira í ESB
en á Íslandi.
Atvinnuleysi innan ESB var að
meðaltali 9,6 prósent í september,
en miklu munar eftir aðildarríkj-
um: frá 4,4 prósentum í Hollandi
og í 20,8 á Spáni. Á Íslandi var það
mitt á milli: 7,5 prósent. Í Eystra-
saltslöndum minnkaði atvinnu-
leysi stöðugt á fyrstu árum aðildar
en hefur rokið upp í kreppunni.
Vilhjálmur Egilsson fullyrðir
að Íslendingar muni „geta haldið
okkar sveigjanlega markaði. Það
er mjög mismunandi eftir löndum
ESB hvernig vinnumarkaður þar
er skipulagður“.
Guðmundur Gunnarsson, for-
maður Rafiðnaðarsambands
Íslands og félagi í Sterkara Íslandi,
hreyfing hlynnt inngöngu Íslands
í ESB, var spurður álits á hvort
aðild hefði í för með sér atvinnu-
leysi til dæmis á borð við það sem
er á Spáni.
„Það er fullkomlega óskiljanleg
fullyrðing,“ segir hann og bendir á
reynslu Finna: „Eftir að þeir gengu
í ESB hefur áratuga landlægt
atvinnuleysi þeirra snarminnkað
[úr 17,6 og í 8,3 prósent].“
Þá bendir Guðmundur á evruna.
Verði hún tekin upp þýði það allt
annað líf fyrir launafólk: „Kjara-
samningar munu halda verðgildi
sínu, ekki gengisfalla með ákvörð-
unum íslenskra stjórnmálamanna.
Sagt er að það sé svo gott að hafa
krónuna til að leiðrétta of góða
kjarasamninga, en það er ekki
hægt að bjóða launamönnum
innan ESB upp á þær trakt-
eringar sem okkur er gert að
búa við.“
Verðbólgan versti óvinurinn
Halldór Grönvold hjá Alþýðu-
sambandinu segir að ýmsir
þættir Evrópusamvinnunnar
hafi bein og óbein áhrif á kjör og
kaupmátt.
„Ég get nefnt verðlag, verðbólgu,
lánakjör og vexti,“ segir hann.
Stöðugleiki skipti miklu máli fyrir
launafólk og gengi gjaldmiðilsins
ekki síst. „Varanlegur stöðugleiki
mun aldrei nást með krónunni og
því hefur ASÍ gert kröfu um aðlög-
un að og síðan upptöku evru. Verð-
bólgan er versti óvinur launafólks,
hún skerðir kaupmátt og skapar
óvissu um skuldbindingar því hún
hækkar lánin,“ segir Halldór.
Hefðum meiri áhrif á eigin reglur
Hrafnhildur Stefánsdóttir, yfirlög-
fræðingur hjá SA tekur undir með
framkvæmdastjóranum Vilhjálmi.
Aðild breyti litlu í þessum efnum.
„Evrópuréttarreglurnar eru inn-
leiddar í íslenskan rétt. Þær taka
þó aðeins til ákveðinna þátta sem
varða sameiginlega markaðinn
eða einstök málefni. Að öðru leyti
er þetta lands réttur, sem
ESB hefur ekki áhrif á. Evrópu-
sambandið getur ekki sett reglur
nema það hafi skýra heimild til. Á
þessu sviði er því ekkert nýtt við
aðild, sem hræðir okkur,“ segir
Hrafnhildur. Helsta breytingin
yrði sú að Íslendingar hefðu meira
um nýjar reglur að segja: Þeir
hefðu atkvæðisrétt.
„En það eru algjör jaðaratriði
sem myndu bætast við reglurnar,“
segir Hrafnhildur.
Aukin aðkoma að stofnunum
Halldór Grönvald segir að ekki síst
megi hafa í huga að með ESB-aðild
myndu samtök launafólks fá betri
aðgang að stefnumótun og ákvarð-
anatöku um þessi mál, til dæmis
með aðild að Efnahags- og félags-
málanefnd Evrópu. Þá gætu þau
tekið meiri þátt í starfsmennta- og
vinnuverndarstofnunum ESB.
Í gegnum íslensk stjórnvöld og
Evrópusamtök verkalýðs félaga
fengist svo aðkoma að fram-
kvæmdastjórn ESB,
Leiðtogaráðinu, Evr-
ópuþingi og
Evrópska
seðlabank-
anum. Þá
fengi
Ísland
fimm
fulltrúa í
Héraða-
nefnd
ESB.
Meiri áhrif og gjörbreytt efnahagslíf
EES gæti þýtt aldalangt ófrelsi
„Hér er verið að fjalla um fullveldi íslenska
lýðveldisins og að eitt ógætilegt spor getur leitt af
sér aldalangt ófrelsi. Sambandsstjórn Alþýðusam-
bands Austurlands mótmælir öllum samningum
sem í sér fela fullveldisafsal í einhverri mynd. [...]
Sambandsstjórnin minnir á að íslenskur vinnu-
markaður er lítill og viðkvæmur og telur af þeirri
ástæðu óhjákvæmilegt að réttur íslenskra
launþega til vinnu verði varinn,“
Úr ályktun sambandsstjórnarinnar.
Tilvitnun úr þingræðu Hjörleifs Gutt-
ormssonar, 5. júní 1991.
EES = atvinnuleysi
„Ef Íslendingar ganga inn í áform
um evrópskan efnahagssamruna
eða gerast aðildarríki EB, mundi
Ísland fá hlutverk hráefnasalans
og það mundi leiða til vaxandi
einhæfni atvinnulífs [...] opinn
fjármagnsmarkaður mundi færa fiskveiðiréttindin
og fiskveiðarnar í tímans rás til þess horfs sem ríkti
þegar erlend stórútgerðarfyrirtæki sópuðu miðin
en Íslendingar veiddu á handfæri við fjöruborðið.
[...] Heildaráhrifin á íslenskum vinnumarkaði yrðu
þau að inn í landið flyttist á þennan hátt evrópskt
atvinnuleysi og launamisrétti af áður óþekktri
stærðargráðu.“
Birgir Björn Sigurjónsson, þáverandi
framkvæmdastjóri BHMR. Tilvitnun úr
þingræðu Hjörleifs Guttormssonar, 25.
ágúst 1992.
Skjól frá skrifstofubákninu
„Það á að vera eitt mikilvægasta
verkefni stjórnmálamanna og
íslensku þjóðarinnar að berjast
gegn því að við Íslendingar
sogumst inn í hið miðstýrða
og ólýðræðis lega skrifræðis-
bákn sem Evrópubanda-
lagið er. Njótum við hins vegar ekki þess sem
viðskiptahlið [EES] samningsins gefur okkur
Íslendingum er ég hræddur um að á næstu
árum aukist þrýstingurinn frá sterkum hags-
munasamtökum atvinnulífsins hér á landi á það
að við tengjumst Evrópubandalaginu sterkari og
nánari böndum en samningurinn um Evrópskt
efnahagssvæði þó gerir. Jafnvel komi
upp sú krafa að við Íslendingar
gengjum í Evrópubandalagið.“
Finnur Ingólfsson, þing maður
Framsóknar, í þingræðu, 4.
janúar 1993.
Íslendingar verða í
minnihluta á Íslandi
„Eftirleiðis mun þetta
lið [útlending-
ar á sakaskrá]
allt hafa fulla
heimild til
að koma hingað til lands. […] Við höfum verið að
berjast við það að draga úr eiturlyfjainnflutningi.
Hvernig halda menn að sú glíma standi eftir
þetta? Ég held að það sé hollt að hugleiða þessi
orð ræðunnar, það sé hollt að hugleiða það hvað
af því getur hlotist ef við veitum þessum hóp
sama rétt í okkar landi og við höfum sjálfir. […]
[ESB-ríkin] eru fyrst og fremst í glímunni um
það hverjir fá að drottna yfir þessu hafsvæði í
framtíðinni. Og þjóð eins og Íslendingar sem eiga
meiri auðæfi á mann en nokkur önnur þjóð í Evr-
ópu er aldeilis að breiða út faðminn þegar hún
býður frjálsa fólksflutninga inn á sitt svæði. Vitið
þið hvað Hong Kong væri reiðubúið til að borga
fyrir svo sem eina sýslu á Íslandi ef þeir mættu
flytja þangað? […] Hvað tekur það langan tíma
þangað til Íslendingar verða orðnir minnihluta-
aðili í þessu landi ef við samþykkjum þetta?“
Ólafur Þ. Þórðarson, þingmaður Framsóknar, í
þingræðu, 17. desember 1992.
KJARABARÁTTAN Talsmenn launþega segja að vinnumarkaðurinn sem slíkur sé að mestu innan EES-samningsins. Aðild að evru
myndi þó umbylta aðstæðum til hins betra. Um leið er varað við atvinnuleysi. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
HVAÐ SEGIR EVRÓPUSAMBANDIÐ UM ÞETTA?
Markmið Evrópusambandsins og aðildarríkjanna skal vera að auka atvinnu
og bæta lífsskilyrði og vinnuaðstæður. Tryggja viðeigandi félagslega vernd,
stuðla að samskiptum samtaka launafólks og atvinnurekenda um leið og
sjálfstæði þeirra er viðurkennt. Að þróa mannauðinn með það að markmiði
að halda háu atvinnustigi og vinna gegn félagslegri útilokun.
ESB viðurkennir og styrkir hlutverk aðila vinnumarkaðarins á Evrópuvísu,
með fjölbreytileika þjóðhagkerfanna í huga. Sambandinu er ætlað að auð-
velda samræðu milli aðila vinnumarkaðarins.
Til að ná þessum markmiðum, um aukna atvinnu, aukin lífsskilyrði og
vinnuaðstæður, skuli ESB styðja og auðga eftirtalið starf aðildarríkjanna:
Úrbætur, sérstaklega í vinnuumhverfi, til að vernda heilbrigði og öryggi
launafólks. Starfsskilyrði, félagslegt öryggi og vernd launafólks. Vernd
launafólks þegar ráðningarsamningi er sagt upp. Upplýsingar og samráð við
launafólk. Hagsmunagæslu og sameiginlega vernd hagsmuna launafólks og
atvinnurekenda, þar með talinn samákvörðunarréttinn. Ráðningarskilyrði
ríkisborgara frá löndum utan ESB, sem búa löglega innan sambandsins.
Aðlögun einstaklinga sem standa utan vinnumarkaðar. Jafnrétti karla og
kvenna til tækifæra á vinnumarkaði og jafnrétti á vinnustöðum. Baráttu
gegn félagslegri útilokun. Nútímavæðingu velferðarkerfisins, án þess að hún
komi niður á félagslegu öryggi og vernd launafólks.
-Úr Lissabonsáttmála Evrópusambandsins, greinar 151, 152 og 153.
➜ Stundum er sagt að
íslenskt verkafólk lendi
í sömu klípu og Svíar í
Laval-málinu, eftir inn-
göngu Svíþjóðar í ESB.
Þá greiddi Laval, lett-
neskt fyrir tæki með
starfsemi í Svíþjóð,
verkamönnum laun
eftir kjörum Lettlands.
➜ Dómstóll ESB blessaði
þetta.
➜ En á Íslandi eru lög
um að miðað skuli við
innlenda taxta, sem
voru ekki í Svíþjóð.
➜ Þetta breytist ekki
með aðild að ESB.
LAVAL EKKI FORDÆMI
HVAÐ VAR SAGT Í AÐDRAGANDA EES-SAMNINGSINS?
ELÍN BJÖRG
JÓNSDÓTTIR
HRAFNHILDUR
STEFÁNSDÓTTIR
HALLDÓR
GRÖNVOLD