Fréttablaðið - 15.01.2011, Blaðsíða 36

36 15. janúar 2011 LAUGARDAGUR
R
okk og ról er komið
til að vera – það mun
aldrei deyja,“ sungu
nostalgíuboltarnir í
Sha-Na-Na (í laus-
legri snörun) á
sínum tíma og ekki minni kanónur
en AC/DC og Neil Young eru meðal
þeirra mörgu sem tekið hafa undir
það sjónarmið í textum sínum.
Nokkrum árum síðar, um miðj-
an tíunda áratuginn, sendi sjálf-
ur Lenny Kravitz frá sér lagið
„Rock‘n‘Roll Is Dead,“ þar sem
hann gerði lítið úr klisjukenndu
rokklíferni samtímans. Marg-
ir af þeim sem á annað borð gáfu
sér tíma til að rýna í textann urðu
móðgaðir og sögðu Lenny fara
með fleipur, en listamaðurinn hló
að öllu saman og sagðist bara hafa
verið að grínast, enda lagið öðru
fremur byggt á trixum sem hefðu
hæglega getað verið hluti af náms-
efninu Rokkgítarriff 101.
En alhæfing Kravitz er fráleitt
einstök í sögunni. Með reglulegu
millibili hefur dauða rokksins
verið spáð og stórbrotinni endur-
reisn þess jafnharðan. Því má í
raun furðu sæta að enn þann dag
í dag veki slíkir spádómar mikla
athygli, eins og raunin varð í vik-
unni þegar fyrirsagnir netmiðla
um allan heim öskruðu á lesend-
ur að rokkið væri sannarlega dautt
og grafið, með vísan í tölur yfir
vinsælustu lög síðasta árs í Bret-
landi.
Hrun á vinsældalistanum
Að þessu sinni var það breska tón-
listarbransatímaritið MusicWeek
sem hratt umræðunni um van-
heilsu rokksins af stað á ný með
þeirri tilkynningu að aðeins þrjú
rokklög vermdu listann yfir hundr-
að vinsælustu lögin í Bretlandi á
síðasta ári. Samkvæmt útreikn-
ingum tímaritsins hafa rokklögin
á listanum ekki verið færri í hálfa
öld og hefur algjört hrun verið
í vinsældum þeirra síðan fyrir
tveimur árum þegar rokklögin á
listanum voru 27 talsins. Árið 2009
voru þau þrettán. Á síðasta ári var
hipphopp og R‘n‘B vinsælast, en 47
lög á listanum voru þeirrar tegund-
ar, á meðan popplög voru fjörutíu
og danslög tíu talsins.
Það sem mörgum þykir jafnvel
enn undarlegra er að vinsælasta
rokklagið árið 2010 var hinn þrjá-
tíu ára gamli slagari Don‘t Stop
Believing með iðnaðarrokksveit-
inni Journey, sem sló aftur í gegn
eftir að hafa heyrst í hinni ofur-
vinsælu unglingasápuóperu Glee
sem sýnd er á Stöð 2, fólki til mis-
mikillar ánægju.
Hin tvö lögin sem MusicWeek
flokkar undir rokklög á listanum
eru Hey, Soul Sister með Train og
Dog Days Are Over með Florence
+ The Machine, en vafalaust eru
þeir margir til sem setja myndu
bæði þessi lög í hóp popplaga í stað
rokklaga.
Raunar tilgreinir MusicWeek
ekki nákvæmlega hvaða aðferð-
um tímaritið beitir í flokkun sinni,
enda slíkar útskýringar nánast
ómögulegar nú til dags þegar dæg-
urtónlistin hefur tvístrast í ótelj-
andi og margra laga undirflokka.
Líklega er óhætt að fullyrða að
flest öll tónlist sem byggir á hinum
hefðbundna rafmagns gítarleik,
bassa, trommum og fleiri hljóð-
færum í aukahlutverkum, falli
undir hugtakið rokk í þessu til-
liti.
Þá er enn fremur litið framhjá
þeim lærðu skoðunum margra að
rokkið sé í sífelldri þróun, að til
dæmis house-tónlist sé einungis
einn armur þessa víðtæka hug-
taks. En einhvers konar skilgrein-
ingar verður jú að nýtast við, vilji
fólk stytta sér stundir með að rýna
í þessi mál.
Og vissulega er gaman að velta
þeim fyrir sér með hliðsjón af
þessum tölum. Sjálft rokkið fædd-
ist ekki í Bretlandi en þaðan hefur
þó komið margt af því frægasta og
vinsælasta sem tónlistarstefnan, í
víðum skilningi, hefur alið af sér í
gegnum tíðina.
Frábær rokklög sjaldgæf
Í viðtali við The Guardian segir
tónlistarsérfræðingurinn og plötu-
snúðurinn Paul Gambaccini, sem
hefur marga fjöruna sopið í þess-
um málum, nokkuð orðrétt: „Þetta
eru endalok rokktímabilsins. Það
er búið, á sama hátt og tímabil
djassins er liðið undir lok. Það
þýðir þó ekki að aldrei muni góðir
rokktónlistarmenn koma fram á
sjónarsviðið aftur, en rokkið, sem
ráðandi stefna, er liðin tíð. Ég
kenni í brjóst um rokktónlistar-
menn í dag, því plötufyrirtæki
kjósa frekar að elta skjótfenginn
gróða en þróun til langs tíma,“
segir rokkprófessorinn svokallaði
Gambaccini og tekur sem dæmi
einbeittan brotavilja plötufyrir-
tækja við að koma keppendum í
raunveruleikaþættinum X Factor
á framfæri.
Framkvæmdastjóri útvarps-
töðvarinnar Absolute Radio tekur
í sama streng og segir í viðtali við
MusicWeek að gítartónlist hafði
verið sofandi á árinu 2010, á meðan
George Ergatoudis, tónlistarstjóri
BBC Radio 1, telur afar sjaldgæft
að frábær rokklög séu samin nú á
dögum.
Bon Jovi vinsælust á síðasta ári
Ekki svo að skilja að öllum rokk-
hljómsveitum og -tónlistar-
mönnum gangi illa að selja
afurðir sínar í Bretlandi og víðar.
Vinsældir þeirra má þó fremur
merkja á tónleikamiðasölu og sölu
á stórum plötum en ekki smáskíf-
um, en smáskífusala hefur löng-
um verið viðmið vinsælda í Bret-
landi.
Það sem flestir af vinsælustu
rokkurum dagsins í dag eiga sam-
eiginlegt er hár aldur, sem gæti
bent til þess að tónlistarneytend-
ur finni fátt nýtt í rokkinu lengur,
og vissulega eru ár og aldir síðan
„alvöru“ rokkstjarna af gamla
skólanum kom fram á sjónarsvið-
ið. Bon Jovi græddi mest allra
hljómsveita á tónleikamiðasölu á
síðasta ári, AC/DC varð þar í öðru
sæti og U2 í þriðja. Samanlagður
aldur söngvara þessara sveita er
161 ár. Samkvæmt skýrslu Deloitte
verða fjörutíu prósent af tuttugu
tekjuhæstu rokktónlistarmönnum
þessa árs sextug eða eldri á næsta
ári og uppreisnarandinn sem áður
þótti einkenna rokkið líklega víðs
fjarri.
„Skipuleggjendur tónleika eru
með hjartað í buxunum vegna
þess að innan tíu ára verða þess-
ar hljómsveitar hættar að spila, og
hvað gera þeir þá?“ spyr Gambacc-
ini, eðlilega.
Bransinn fer í hringi
Eins og áður sagði hefur rokk-
inu farnast betur með sölu á stór-
um plötum en smáskífum, en sala
stórra platna hríðminnkar ár frá
ári á meðan þeim sem hala niður
tónlist ólöglega fjölgar ört. Það
setur óhjákvæmilega aukna pressu
á plötufyrirtæki að fjárfesta fyrst
og fremst í hljómsveitum og lista-
mönnum sem eru nokkuð örugg-
ir um að seljast vel. Rokkarar eru
ekki þeirra á meðal, þessa stund-
ina að minnsta kosti.
Ekki er þó allt breskt bransafólk
reiðubúið að skrifa undir dánar-
vottorð rokksins strax. „Tónlist-
arbransinn fer í hringi,“ segir
Paul Stokes, einn af ritstjórum
tónlistartímaritsins New Musical
Express, í viðtali við Guardian.
„Okkur hefur áður verið sagt að
rokkið væri dautt, til dæmis í lok
níunda og tíunda áratugar síðustu
aldar, en alltaf kemur það aftur.“
Martin Stokes, framkvæmda-
stjóri Official Charts fyrirtækisins
sem hefur umsjón með samantekt
breskra vinsældalista, tekur undir
það sjónarmið og telur líklegt að
efnahagskreppan komi til með að
flýta endurreisn vinsælda rokksins.
„Mest af áhugaverðri og ögrandi
tónlist hefur verið gert á erfiðum
tímum. Kannski virka íhaldsstjórn-
ir hvetjandi á ögrandi rokktónlist,
og núna höfum við eina slíka.“
(Heimildir: MusicWeek, The
Guardian.)
Er rokkið komið á endastöð?
Dauða rokksins sem ríkjandi tónlistarstefnu er reglulega spáð, nú síðast í vikunni af breska bransatímaritinu MusicWeek, en
aðeins þrjú af hundrað vinsælustu lögunum í Bretlandi á síðasta ári teljast til rokklaga. Kjartan Guðmundsson kannaði málið.
NÆSTA STÓRA ROKKHLJÓMSVEIT? Paul Stokes hjá tónlistartímaritinu NME segir
marga bíða eftir því að næsta stóra rokkhljómsveit komi fram á sjónarsviðið og
breyti landslagi tónlistarinnar á ný. Meðal annars bindur hann miklar vonir við hljóm-
sveitina The Vaccines, en þar plokkar Árni Hjörvar Árnason bassann. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
JON Bon Jovi var vinsælasta rokksveit heims á síðasta ári. Margir telja þá staðreynd skýrt dæmi um hnignun rokksins sem
tónlistarstefnu.
„Ef eingöngu er miðað við vin-
sældir, þá var kannski einhvern
tímann eitthvað til sem hét rokk
og það var vinsælast, en er það
klárlega ekki lengur. Á Íslandi
eru þetta bara „kóverlög“ núna.
Helgi Björns að syngja eldgömul
dægurlög eða Baggalútur með
jólatexta, sem er ekki mjög
rokkvænt,“ segir poppspek-
ingurinn Dr. Gunni, inntur eftir
því hvort dauði rokksins sé á
næsta leiti. „En á móti kemur að
Dikta er til dæmis mjög vinsæl
hljómsveit á Íslandi, og jafnvel
Hjaltalín og fleira, svo kannski er
aðeins meiri rokkfílingur hér en
annars staðar.“
Hann segir þó allt bera að
sama brunni í raun. „Ef sú
staðreynd að ég er gamall karl
sem hefur séð allt og heyrt áður
er tekin út úr myndinni,“ segir
Gunni og hlær, „þá virðist samt
vera frekar dapurt ástand á
rokkinu sem slíku. Aðalplöturnar
í fyrra virðast hafa verið nýja
plata Arcade Fire, sem hljómar
eins og Echo & The Bunnymen,
og platan með Kanye West
sem allir eru að slefa yfir. En
það er auðvitað ekki rokk. Og
reyndar virðist vera fremur
dapurt ástand á músík yfirleitt.
Við erum í miðju ládeyðutíma-
bili, líkt því sem var um miðjan
áttunda áratuginn, rétt áður en
pönkið kom. Það sem er vin-
sælast er agalega mikið léttmeti
og froða. Andleysið er ríkjandi
og rokkið hefur fengið marga
skelli í gegnum þessa endalausu
ædolmennsku, þar sem hlutirnir
snúast ekki um frumlegheit
og ögrun heldur að vera fær í
karókísöng,“ segir Gunni.
Hann segist þó ekki syrgja
það sérstaklega að rokkið sé
dautt. „Svo lengi sem einhver
góð tónlist er í gangi, sem vekur
hjá manni mikla lífslöngun
og sparkar í rassinn á
manni á jákvæðan hátt,
má hún alveg heita
eitthvað annað en rokk.
Gróskan á sér heldur
ekki stað á vinsælda-
listum. Gítarrokk er
ekki upphaf og endir
alls.“
ROKKIÐ EKKI UPPHAF OG ENDIR ALLS
Mest af áhugaverðri og ögrandi
tónlist hefur verið gert á erfiðum
tímum.
AC/DC Angus Young og félagar sungu
um að rokkið myndi aldrei deyja.
U2 The Edge og Bono eru ekkert að
yngjast. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY