19. júní - 19.06.1969, Page 15

í Iðnaðarmannafélagsliúsinu (Iðnó), sem þá var
nýbyggt og þótti höllu likast. Skyldu námsmeyjar
selja þar fæði, taka „kostgangara“. Salarkynni
hússins voru hentug fyrir samkvæmi, svo sem af-
mælis- og hrúðkaupsveizlur, og sáu námsmeyjar
um veitingar. Enn fremur báru þær kaffi og kök-
ur, sem þær auðvitað hökuðu sjálfar, fyrir gesti
á leiksýningum Leikfélags Reykjavikur.
Fyrri hluta vetrar sóttu skólann mest stúlkur
af Austurlandi, seinni hlutann af Vesturlandi. Að
minnsta kosti er ein af námsmeyjunum frá 1898
enn á lífi, Helga María Björnsdóttir frá Svarfhóli
í Stafholtstungum, og skortir nú einn í nirætt.
Helga er grönn og kvik og verður ung í annað
sinn, þegar hún hugsar til námsáranna um alda-
mótin.
„Mér fannst elcki mikið að fara suður um miðj-
an vetur, ríðandi með póstinum í rigningu fyrir
Hvalfjörðinn endalausan og veglausan. Við vorum
þrjá sólarhringa að potast alla leið.
Það var margt að læra í skólanum, og ágætur
kennari. Forstöðukona var Fridrika Briem, sem
leit sérstaklega vel eftir því, að við legðum fallega
á borðin. Nokkrar brúðkaupsveizlur voru haldnar.
Við fengum að skreppa á leiksýningarnar, ef ekki
var fullt. Og af því að ég var yngst og höfð í snún-
inga, kom það í minn hlut að færa leikstjóranum,
Indriða Einarssyni, te, þegar hann var að stjórna
æfingum.
Næsta vetur fór ég aftur suður að læra dönsku
og ensku, og hjó þá hjá Leopoldine og Halldóri Kr.
Friðrikssyni yfirkennara. Ég komst á eitt geysifint
embættismannaball á Hótel Island, af því að ég
bjó í svona fínu húsi. Þar komu Hannes Hafstein
og frú Ragnheiður. Hún var í gulum silkikjól, skó-
síðum, og aldrei í þau sjötíu ár, sem síðan eru
liðin, hef ég séð eins glæsileg hjón. Töfrandi fall-
legur franskur barón lék á selló fyrir dansi. Það
hljóðfæri hafði ekki þekkzt hér fyrr.“
Þótt ungu borgfirzku stúlkunni þætti sem hún
hefði aldrei komið á glæsilegra mannamót, mun
haróninn, sem á selióið lék, einhvern tíma hafa
séð annað eins. Hann hafði leikið í einkasamkvæmi
hjá Bretadrottningu. Og eitt sinn hafði hann ætlað
að halda opinbera tónleika þar í landi. Allir mið-
ar voru seldir, þegar listamanninum varð skyndi-
lega hugfall. Llann kvaddi tónlistina í bili og sneri
sér að umfangsmiklum fjármálaframkvæmdum.
Og nú var liann kominn til Islands.
Þetta var í sannleika óvenjulegur maður. Hann
lærði íslenzku á örskönnnum tíma, var mikill vin-
ur Einars Benediktssonar skálds og deildi með hon-
um sýninni um gullið, sem mundi flæða yfir hina
köldu eyju. Hann var fullur af framfarahug fyrir
íslands liönd, og það var ótrúlegt, hve fljótur hann
var að átta sig á öllu, sem til umbóta horfði. Aðal-
áhugamál hans var að stofna útgerðarfélag, sem
ræki ekki færri en 16 togara. En meðan hann ynni
að framgangi þess, gerði hann umfangsmikla land-
búnaðartilraun. Hann keypti Hvítárvelli, eina
heztu jörðina í Borgarfirði, en byggði jafnframt
stærsta fjós á íslandi fyrir fjörutíu kýr í Reykja-
vík, þar sem nú heitir Barónsstígur. Til heyflutn-
inga þarna á milli fékk hann sér mótorbát, sem
gekk upp Hvítá, og hafði þess háttar farkosti ekki
fyrr verið siglt á íslenzku fljóti.
En mjólkurpottinn var ekki hægt að selja dýrar
en fyrir 15 aura á þeirri tíð, og leið ekki á löngu,
fyrr en baróninn neyddist til að selja fjósið á
helmingi lægra verði en byggingarkostnaði svar-
aði. Flutti hann kýrnar upp að Hvítárvöllum og
ákvað að setja þar upp rjómabú.
19. JÚNÍ
13