19. júní - 19.06.1969, Side 24

unnu þar og voru á undan sínum tíma til þess að
hjálpa framvindu þessarar greinar læknisfræðinn-
ar, sem átti svo erfitt uppdráttar. Einn þeirra
frægu lækna var Jean Louise Baudelocqe (1746
—1810), sem hélt fyrirmyndar fyrirlestra þar í
áratugi um líffærafræði mjaðmagrindarinnar og
fjölgunarfærin og bjó til sérstakt grindarmál. Hann
markaði nýja stefnu í ljósmóðurfræðinni. Tarnier
var annar frægur, franskur fæðingalæknir, er starf-
aði við þessa fæðingadeild og sannaði meðal ann-
ars, að það væri öruggara fyrir konurnar að fæða
þar en í heimahúsum. Hann var fæddur árið 1828
og dó 1897 og bjó til eina tegund fæðingatanga,
sem við hann er kennd. Tarnier er líka uppi á
þeim tíma, þegar Semmelweis sannar, hvernig
forðast megi barnsfararsóttina, þennan hroðalega
vágest, sem olli því stundum að loka þurfti um
tíma fæðingadeildunum. Á þessari deild var líka
ljósmæðraskóli, sem var til fyrirmyndar og ágæt-
lega stjórnað af duglegum yfirljósmæðrum, en
þess var stranglega gætt, að enginn læknanemi
fengi að koma þar inn fyrir dyr. Jafnvel þekktustu
fæðingalæknir, sem þá voru í París, eins og La
Motte, fengu ekki heldur aðgang að fæðingadeild-
inni. Það er þó talið, að prestastéttin hafi meir
staðið á bak við það bann heldur en ljósmæðurnar.
Tíðarandinn var annar á 18. öldinni og fram
á 19. öld, því læknanemar fengu enga fræðslu í
fæðingahjálp fyrr en árið 1745, þegar komið var
á fræðilegu námskeiði fyrir stúdentana við háskól-
ann í París, en það leið enn ein öld, þangað til
verklegt nám hófst í þessari grein.
Frönsk menning var yfirleitt alls staðar í há-
vegum höfð á meginlandi Evrópu á þessum öld-
um og viðbúið, að frá þeim kæmi líka fyrst skiln-
ingur á þvi að vinna að framvindu í heilbrigðis-
málum. Síðan fara framfarir í læknisfræðinni
einnig að láta til sín taka í Þýzkalandi.
1 kringum árið 1730 var Johann Jacob Fried
skipaður yfirlæknir fæðingadeildarinnar í Strass-
bourg og honum tekst að fá stjórnarvöldin þar
til að leyfa læknanemum og ljósmæðranemmn að
fá þar verklega kennslu undir leiðsögn æfðra
lækna. Fried tókst að auka þekkingu á fæðinga-
hjálp, og talið er, að raunverulega hafi hann ver-
ið fyrstur til þess að skipuleggja kvensjúkdóma-
deild í heiminum. Eftir þetta var farið að byggja
fæðinga- og kvensjúkdómadeildir víða um Mið-
Evrópu. Sérkennilegt er það einnig, að sama ástand
var að finna á Englandi, þar sem þekktustu fæð-
ingalæknar, eins og Hunter (1697—-1763) og
Smellie (1718—1783) fengu hvergi í London að
vinna á sjúkrahúsum með námskeið sín í fæðinga-
fræði, sem voru þó landsfræg, og fengu ekki held-
ur aðgang að læknaskólum í London. Þeirra
fræðsla var einkafyrirtæki.
1 Kaupmannahöfn, sem var miðstöð Norður-
landa og okkar höfuðborg og menningarsetur, voru
læknar fyrst að byrja að afla sér þekkingar í fæð-
ingafræði á átjándu öldinni.
Jóhannes de Buchwald (1697—1763) fór utan-
landsferðir og nam sérstaklega fæðingafræði.
Hann varð prófessor við Hafnarháskóla 1739 og
áður hafði hann gefið út bók um fæðingafræði
1725: „Nye Jorde-Moder-Skole eller kort under-
visning under Jorde-Moderkonsten“. Sú bók var
þýdd á islenzku af séra Vigfúsi Jónssyni, presti í
Hítardal og prófasti í Mýrasýslu, og prentuð á
Hólum í Hjaltadal 1749. Próf. Buchwald reyndist
ekki duglegur við að fræða læknanemana í fæð-
ingafræði, því hann hélt ekki neina fyrirlestra í
fæðingafræði fyrr en 1758—1759, og þá eingöngu
vegna þess, að hann var hræddur um að missa
álit sitt í fæðingafræði, vegna þess að læknirinn
Christian Johann Berger var farinn að stunda
fæðingar í Kaupmannahöfn við góðan orðstír.
Fæðingadeild var þá engin til í Kaupmanna-
höfn, en læknirinn Jens Bing (1707—1754) hafði
þó stungið upp á því í ávarpi til Kristjáns Dana-
konungs VI. árið 1740 og aftur 1741, að „Endelig
var at önske et huus kunde med tiden oprettes for
svage, fattige og nödlidende barselskoner at nyde
fri pleje og opvartning, medens barselsseng va-
rede“, og að honum væri veitt staða sem yfirfæð-
ingalæknir í höfuðborginni. Ekki var þetta tekið
til greina, enda var „collegium medicum" á móti
því. Hins vegar var gefin út konungleg tilskipun
þann 13. marz 1750 um að koma á fót stofnun
fyrir munaðarlaus börn og „et jordemoderhus".
Húsið, sem varð fyrir valinu, var í Gothersgade, og
Inger Petersen, ljósmóðir, átti það. „Stiftelsen for
nyfödte Börn“ borgaði húsaleiguna, en Inger Peter-
sen útvegaði allt, sem nauðsynlegt var til þess að
hafa við rekstur hússins, svo að það var hún, sem
átti það, en ekki fátækraframfærslan. Þannig byrj-
aði fyrsta opinbera fæðingastofnunin í Danmörku,
sem hóf starfsemi sína /. júní 1750 og hét „Det
ICongelige Fri-Jordemoder-Huus“.
Frú Inger Petersen stjórnaði þessari stofnun,
þangað til hún dó úr brjóstveiki þann 1. febrúar
22
1 9. JÚNÍ