19. júní - 19.06.1984, Blaðsíða 59

Jafnréttið og samskipti kynjanna
Hildigunnur Ólafsdóttir, afbrotafræðingur:
Ofbeldi gegn konum hefur verið gert sýnilegt
„Ég held að kvennabaráttan hafi
konrið af stað viðhorfsbreytingu.
Kvennarannsóknir, sem eru hluti af
kvennahreyfingunni, hafa dregið frani
nýjar hliðar á lífskjörum kvenni þjóð-
félaginu, svo sem ofbeldi á heimilum og
nauðganir, það er að segja ofbeldi sem
konur verða fyrir, bæði líkamlegu og
andlegu. Það var ekki fjallað um þessa
þætti áður, eða þá á annan hátt.
Þáttur kvenna sem þolenda hefur
verið dreginn fram í sviðsljósið. Við-
horf hafa breyst, því áður var hegðun
þolandans talin orsaka ofbeldi, t.d. í
sambandi við nauðganir, ofbeldi á
heimilum, sifjaspell og vændi. Ofbeldi
gegn konum hefur verið gert sýnilegt.
Áður voru þessi mál tengd sektarkennd
og bannhelgi. Núna er farið að tala um
hlutina. Þessi þróun hefur verið svipuð
í vestrænum löndum.
Ofbeldi gegn konum var talið sjald-
gæft og einstaklingsbundið en aðsóknin
að kvennaathvörfum víða um lönd
hefur sýnt að ofbeldi gegn konum er hið
almenna, þ.e.a.s. það er bæði útbreitt
og algengt.
Konur sem hópur eiga frumkvæði að
úrlausnum í þessum málum. Við höfum
verið tiltölulega fljótar að snúast til
varnar hér á landi. Það er sérstakt hér
hvað umræðan um ofbeldi stóð stutt og
aðgerðirnar konru fljótt.
Kvennaathvarfið er að sjálfsögðu
hluti af kvennahreyfingunni og ég held
að umræðan um stöðu kvenna hafi haft
þau áhrif að konur komi frekar í
athvarfið.
Aðsóknin að Kvennaathvarfinu í
Reykjavík, sem opnað var í desember
1982 bendir til þess að mikið sé um
ofbeldi á heimilum hér á landi. Meiri-
hluti kvennanna sem koma í athvarfið
er eldri en 36 ára. Við vitum ekki hvort
ofbeldi hefur vaxið eðaminnkað, vegna
þess að upplýsingar vantar frá fyrri
árum.
Hér á landi eru fáar nauðganir
kærðar. Ekki hefur orðið sama aukning
á kærum hér og erlendis. Það þykir
skömm að verða fyrir nauðgun, vekur
andúð og konurnar þurfa að berjast
gegn miklum fordómum. Margar konur
treysta sér ekki til annars en að draga
nauðgunarkæruna til baka. Mjög mikil-
vægt er að konur sem hafa orðið fyrir
nauðgun geti leitað til annarra kvenna
og fengið stuðning. Konur verða að
læra að slá til baka og búast til varnar.
Kvennaathvarfið er liður í þvt'.
Hildigunnur Ólafsdóttir. (DV-mynd).
Ungar konur og ofbeldið
„Kannanir sem gerðar hafa verið í
Noregi og Svíþjóð sýna að ungar konur
verða fyrir ofbeldi í auknum mæli.
Skýringin er talin sú að þær séu óhrædd-
ari en áður að skýra frá því. í norskri
könnun á skilnuðum kemur fram að
meira er um ofbeldi á heimilum þar sem
hefðbundin verkaskipting ríkir en
minna þar sem verkaskipting er
nútímaleg og bæði hjónin afla tekna og
sinna heimilisstörfum. Ég held að þetta
sé eins hér á landi. Annars hefur lítið
verið rannsakað og lítið er vitað um
hvaða áhrif útivinna kvenna hefur á
heimilishald. Sjálfsagt breytir úti-
vinnan sjálfsmynd kvenna.“
- Er ofbeldi gegn konum mismunandi
eftir stéttum?
„Nei, reynslan af kvennaathvörfum
sýnir ekki merkjanlegan mismun á
ofbeldi gegn konum eftir stéttum.
Konur sem verða fyrir ofbeldi endur-
spegla þjóðfélagið í heild. Á hinn bóg-
inn er ofbeldið þeim mun duldar því
hærri þjóðfélagsstöðu sem fólk hefurog
þeim mun fleiri úrræði hefur fólk til að
leyna því.“
- Hvers vegna fara konur ekki frá
mönnum sem berja þœr?
„Hjónabandið er stofnað til fram-
búðar. Það eru hömlur á því að hlaupa
í burtu. Konurnar eiga engin úrræði og
sjá ekki hvernig þær geta konrist af ein-
ar. Félagsmótun kvenna hefur sett þær
í óvirkt þolendahlutverk. Ofbeldið
smánar konurnar og dregur úr sjálfs-
virðingu þeirra, sem um leið hindrar
þær í að brjótast út.
Lág laun, óvirkni og lítil völd ein-
kenna stöðu flestra kvenna."
- Hefur afbrotum kvenna fjölgað á
seinni árum?
„Strax eftir aldamót var því spáð að
afbrotum kvenna mundi fjölga með
auknum kvenréttindum. Þessi spá rætt-
ist ekki.“
- Er eitthvað um vœndi á íslandi?
„Vændi er ekki algengt hér á landi en
ég held að það hafi lengi viðgengist í
einhverri nrynd. Alltaf hefur eitthvert
vændi verið tengt herstöðinni. Ég held
að vændi hafi farið vaxandi nú á allra
síðustu árum þótt götuvændi hafi ekki
verið stundað hér síðan á stríðsár-
unum.“
- Er vœndi afbrot?
„Það er afbrot að hagnast á vændi
annarra. Hluti kvennabaráttunnar
hefur verið að snúa dæminu við, því að
litið var á vændiskonuna sem syndara
en viðskiptavininn hlutlausum augum.
Nú er litið á vændiskonuna sem brota-
þola en kaupandann sem afbrotamann,
sem arðrænir og misnotar sér aðstöðu
illa staddrar konu.
59