19. júní - 19.06.1987, Qupperneq 38

við hljóðnemann. Mér finnst ekkert
erfiðara að tala við hann en þig.“
- Hvað er þér minnisstæðast frá
þessum fyrstu árum þínum í KRFÍ?
„Það má nefna fertugsafmæli
KRFÍ í janúar 1947. Þá sýndi Ríkis-
útvarpið félaginu þann sóma að leyfa
því að flytja samfellda dagskrá í eina
og hálfa klukkustund.
Ég var í nefndinni sem undirbjó
dagskrána. Það var mjög skemmti-
legt starf.
Hinn ötuli formaður Sigríður J.
Magnússon stjórnaði liðinu með frá-
bærum dugnaði. Svo komu til liðs við
okkur bæði konur og karlar og okkur
fannst dagskráin heppnast vel.“
- Þú hefur oftar komið við sögu á
afmælum félagsins?
„Já, 1957 þurftum við að gera okk-
ur dagamun í tilefni af 50 ára afmæli
KRFÍ. Þá héldum við sýningu í Boga-
salnum. Þar sýndum við verk kvenna
í bókmenntum, myndlist og listiðn-
aði. Tíu konur lásu úr verkum sínum
á sýningunni sem stóð í viku.
Ég tók saman skrá yfir bækur
kvenna frá 1800 til 1956. Þessi bóka-
skrá var prentuð í sýningarskránni.
Auðvitað var töluverð vinna að tína
þetta saman, en mér fannst gaman að
fást við það. Ég hef stundum haldið
því fram að þessi sýningarskrá sé mitt
merkilegasta ritverk.“
FLÓTTAMAÐUR ÚR KENNARASTÉTT
r það ekki rétt hjá mér að
þú hafir verið kennari?
„Jú. Ég tók kennarapróf
1934. Ég er af þeirri kynslóð
sem ekki gat nema að litlu leyti látið
menntunardrauma sína rætast. En ég
kenndi stuttan tíma. Ég hætti að
kenna vegna þess að ég veiktist af
berklum og þurfti að fara á heilsu-
hæli.“
- Bríet talaði um launamisrétti
karla og kvenna við kennslu þegar
hún var kennari um aldamótin. Var
launamisrétti þegar þú varst að
kenna?
„Nei, í kennarastétt hefur verið
jafnrétti í launum milli karla og
kvenna allt síðan 1919. Þá var það að
framsýnn fræðslumálastjóri kom svo-
hljóðandi grein inn í „Lög um skipun
barnakennara og laun þeirra“: „Öll
ákvæði um kennara í lögum þessum
eiga og við kennslukonur.“
Þegar ég tók kennarapróf voru 15
stúlkur og 15 piltar í bekknum. Flest
af þessu fólki fór að kenna.“
- En þú hvarfst ekki aftur til
kennslu eftir veikindin?
„Nei. Ég fór fyrir tilviljun að vinna
á Veðurstofu íslands árið 1946 og
vann þar síðan í 35 ár.
Mér féll vel að vinna á Veðurstof-
unni. En kennararstarf er lifandi og
skemmtilegt og það höfðaði til mín.
- Fékkstu betri laun á Veðurstof-
unni en kennarar höfðu þá?
„Fljótlega fékk ég það, svo ég
hafði ekki efni á að snúa til baka. Svo
segja má að ég sé einn af flótta-
mönnunum úr kennararstétt vegna
þess hve kennaralaun voru lág og
fóru sífellt versnandi miðað við aðrar
stéttir.
Því miður eru kennarar enn illa
launaðir. Það er ömurlegt til þess að
vita hve verðmætamat ráðamanna
virðist brenglað. Það er hreint
hneyksli að flest störf skuli betur
launuð en þau að koma ungu kyn-
slóðinni til manns. Á Veðurstofunni
hafði ég allmikið með peninga að
gera. Það var ívo miklu meira virði
að varðveita peninga ríkisins og velta
þeim handa milii en að koma ungu
kynslóðinni til þroska að ein vesæl
kona hafði ekki efni á að fara aftur í
starf sem hún hafði menntun til. Þrátt
fyrir innbyrðis jafnrétti voru launin
svo lág vegna vanmats á gildi
starfsins. En það eru allmargir flótta-
menn úr kennarastétt og er eftirsjá að
mörgum.“
- En nú er talað um að rauntekjur
kennara séu allháar.
„Rauntekjur, þetta snilliyrði stofn-
anamálsins, er málblóm sem ráða-
menn og talsmenn þeirra fundu upp
þegar það kom í ljós að launamenn
urðu að verja töluverðu af hvíldar-
tíma sínum til fjáröflunar svo fjöl-
skyldur þeirra gætu tórt. En það er
illt til þess að vita ef kennarar eiga að
búa við svo til lífshættulegan vinnu-
þrældóm til að geta séð sér og sínum
farborða.“
- Þú tekur djúpt í árinni.
„Já, ástandið var líka orðið alvar-
legt nú á útmánuðum, þegar æsku-
menn í höfuðborg landsins lögðust út
við dyr ráðamanna til að minna þá á
að þeir sem eiga landið að erfa eiga
rétt á kennslu og leiðsögn velmennt-
aðra kennara, sem ekki þurfi að flýja
stéttina vegna lélegra launakjara. Við
vonum að sú saga eigi ekki eftir að
endurtaka sig.“
AÐ FJÖLGA FARSÆLUM HJÓNABÖNDUM
inhvern tíma skrifaðir þú um
skattamál og ástamál. Eru það
ekki óskildir málaflokkar?
„Ekki var það nú svo árið
sem ég skrifaði þá grein. Því ég átaldi
að vegir ástarinnar væru að stranda í
bröttum skattstiga. En skattalögin
voru á þeim árum ansi óhagstæð
elskendum sem vildu ganga í hjóna-
band ef bæði höfðu skattskyldar
tekjur.
Grein þessi birtist í 19. júní 1951,
og ekki bara þar. Dagblað í Reykja-
vík hnuplaði henni úr 19. júní og birti
hana.“
- Á hvern hátt voru skattalögin
óhagstæð hjónum?
„Tekjur hjóna voru lagðar saman
og af þeim voru tekin opinber gjöld
eins og einn hefði unnið. Og þegar
skattstiginn hækkaði ört lentu mörg
hjón í hæsta skattaþrepi þó ekki væri
um háar tekjur að ræða hjá hvoru fyr-
ir sig.
Þó ekki væri að því hlæjandi gat
það komið mönnum til að brosa þeg-
ar sárasaklaus launamaður lenti í
svokölluðum „stríðsgróðaskatti“, en
„stríðsgróði“ hans var sá einn að
liann var giftur konu sem hafði allgóð
laun.
- Hvenær hóf KRFÍ afskipti af
þessum málum?
Þau bar fyrst á góma hjá KRFÍ á 7.
landsfundi kvenna 1948. Framsögu-
maður í málinu kom með útreikninga
á því hver væru opinber gjöld karls
og konu samanlögð ef þau væru í
óvígðri sambúð og ef þau væru í
hjónabandi.
Samkvæmt útreikningum sem
framsögumaður hafði látið gera var
munurinn það mikill, að ef dæmið var
framreiknað með óbreyttum launum
í 25 ár, þá hefðu hjónin sem giftu sig
á hefðbundinn hátt verið búin að
greiða á silfurbrúðkaupsdaginn 100
þúsund krónur fyrir það eitt að heita
hjón á opinberum skjölum. 100 þús-
und krónur var töluvert fé árið 1948.
Þótt nokkuð væri gefandi fyrir gott
hjónaband, sagði framsögumaður, þá
er þetta fullmikið.
Þetta var verra en við höfðum
haldið og upp úr þessu má segja að
við höfum hafið skæruhernað. Á öll-
um landsfundum og fulltrúaráðsfund-
um næstu ár voru skattamálin tekin
til umræðu. Ályktanir og áskoranir
voru sendar ráðamönnum þjóðarinn-
ar og málið kynnt í fjölmiðlum bæði
með blaðagreinum og útvarpserind-
um. Ýmis önnur félagasamtök létu og
málið til sín taka. Ég man eftir
fjörugum umræðum á þingum BSRB
um skattamál hjóna.“
— Hvernig var þessum skæruhern-
aði tekið?
„Fremur vel. Þetta brann á svo
38