19. júní - 19.06.1987, Síða 87

sjötta áratugnum hitti ég Jón Leifs á
götu.
- Pú ert tekjuhæsta tónskáld á
íslandi, sagöi hann. Viltu ekki bara
ganga í Tónskáldafélagið?
Og ég gerði það.
Ég hef aldrei haft minnimáttar-
kennd gagnvart körlum á neinu sviði
og aldrei þurft að berjast fyrir að fá
jafn há laun og þeir. í mínu fagi erum
við öll á sama báti, - illa launuð.
Mínir einu „komplexar'1 eru ef ég
geri ekki nógu vel. í því efni getur
enginn í raun sagt manni til. Það veit
maður alltaf best sjálfur. Ég tel líka
að maður geti ekki alltaf verið að
gera kröfur til annarra og styrkja-
pólitík er mér ekki að skapi. Ég vil
vinna fyrir mér sjálf.
En mér finnst Kvenréttindafélagið
hafa unnið ákaflega gott og mikilvægt
starf. Framan af voru þessar konur
mjög virkar og létu ekkert á sig fá
þótt þær væru hæddar og smáðar.
Þær stóðu sig samt. Seinna kom lá-
deyðutímabil, en síðustu tíu ár hafa
veriö stórkostleg. Ég dáist að dugn-
aði þessara kvenna.“
INNBLÁSTUR
Eftir Jórunni liggur mikill fjöldi
tónverka, þar á meðal konsert
fyrir píanó og hljómsveit sem
hún frumflutti sjálf með
Sinfóníuhljómsveit íslands fyrir
nokkrum árum, ballettarnir Eldurinn
og Ólafur liljurós, kammertónlist og
fjöldi sönglaga. Hún er spurð hvernig
hún vinni að tónsmíöum.
„Stundum geng ég að því eins og
hverri annarri vinnu, en hinn raun-
verulegi innblástur kemur oftast
óboðinn með litlum eða engum fyrir-
vara. Þetta er eins konar þrýstingur,
hugarástand sem kemur stundum, en
varir ekki. Þetta er kall sem maður
kemst ekki hjá að svara. Stundum
heyrir maður ljóð sem hefur sérstak-
an blæ sem höfðar til manns og þá
verður að nota þcnnan blæ. Stundum
kemur þetta til mín þegar ég er í
miðju kafi að spila eða æfa og þá verð
ég að sinna því. Maður hcndir öllu
frá sér til að grípa svona innblástur.
Annars missir maður af honum. Þctta
er ekki eitthvað sem hægt er að leggja
til hliðar og grípa til þegar tími gefst,
heldur gjöf, sem verður að þiggja
þcgar hún stendur til boða.
Jakobína Sigurðardóttir hefur lýst
þcssu stórkostlega í Ijóðinu Heim-
sókn gyðjunnar. Þessi skáldkona sem
jafnframt er bóndakona og hlaðin
störfum sem ekki er hægt að hlaupa
frá, yrkir um hvernig innblásturinn,
skáldagyðjan, vitjar hennar þcgar síst
skyldi.
Þú stendur í kjallarastiganum miðjum
og þú starir í augu mér hljóð.
Bóndakonan er á þönum, soðning-
in í pottinum og hungrað fólkið henn-
ar bíður þegar hún mætir skáldagyðj-
unni fyrirvararlaust í miðjum kjall-
arastiganum.
Mér fannst ég skynja alveg til fulls
líðan Jakobínu þegar ég las þetta
ljóð. Ég gat séð fyrir mér viðbrögð
hennar, „æ, ertu komin. - ekki núna,
ekki núna“. Og síðar í Ijóðinu eru
þessar hendingar:
Víst horfðirðu á mig með ásökun, gyðja,
en uppþvottur bíður mín nú.
Ég bcr til þín hug, þótt ég svaraði synjun,
er samfylgdar leitaðir þú.
Stundum festist í manni ljóðlína og
maður Iosnar ekki við hana. Innihald
ljóðsins kallar á undirleik. Þannigvar
það með ljóð Halldórs Laxness, úng-
lingurinn í skóginum, sem á sínum
tíma varð til þess að skáldastyrkur til
hans var felldur niður. Mér þótti
þetta ljóð dýrðlegt og einhvern veg-
inn glampandi af fantasíu. Orðin
„Eia! vatn! Eiaperlur!“, kveiktu í
mér. Mcð þessum orðum byrjar vatn-
ið að streyma og píanóið verður að
kalla það fram. Söngvarinn getur það
ekki.
Ég hef alltaf haldið mikið upp á
Stein Steinarr, - líka þegar allir voru
á móti honum. Ég gerði lag við eitt af
ljóðum hans, 77/ minningar um mis-
heppnaðan tónsnilling, sem hefst á
orðunum:
Vort líf, vort líf Jón Pálsson
er líkt og nóta fölsk.
Þetta ljóð snerti í mér einhverja
taug af því það er svo lifandi og
mannlegt. Maður sér fyrir sér þennan
mann sem reynir að spila allt, Taran-
tella, Nocturne og La Campanella, en
spilar alltaf vitlaust. En niðurlag
ljóðsins gefur fyrirheit um viðurkenn-
ingu fyrir hina einlægu viðleitni:
GREIN: JÓNÍNA MIKAELSDÓTTIR
Án efa í æðra Ijósi
expert og vitruose
mun Hcrrann hærra setja
eitt hjarta músíkalskt.
Þetta gaf mér tilefni til að gera
mikla dúllu kringum orðið „músík-
alskt“, alveg eins og viðvaningur eða
frummaður myndi semja.
Lagið við Kall sat undir kletti samdi
ég á einum degi. Halldóra B. Björns-
son samdi ljóðið og kom með það til
mín blautt úr pennanum.
- Jórunn, gerðu lag við þetta,
sagði hún, og lágði áherslu á að fyrsta
orðið væri skrifað kall en ekki karl.
Um leið og ég las fyrstu hending-
una, „Kall sat undir kletti og kordur
sínar sló“, varð ég hugfangin af orð-
inu kordur, sem er stytting úr orðinu
akkord, sem þýðir hljómur. Ég hafði
aldrei heyrt þetta orð áður og það
varð lykill að laginu.
Svona gerist þetta oft.“
ÆTLAÐI EKKI AÐ VERA VIÐVANINGUR
Jórunn Viðar er komin af lista-
fólki í báðar ættir og alin upp
við tónlist. Faðir hennar, Einar
Viðar, lést þegar hún var barn að
aldri en móðir hennar, Katrín Viðar,
kenndi á píanó og rak auk þess eigin
hljóðfæraverslun. Systurnar Jórunn
og Drífa sem báðar áttu eftir að
verða þekktir listamenn voru frá
blautu barnsbeini að spila á hljóðfæri,
teikna, mála, dansa eða skrifa.
„Við Drífa vorum saman í herbergi
og eitt af því fyrsta sem ég man eftir
var að hún skrifaði svo mikið að ég
gat ekki sofnað fyrir krafsinu í penn-
anum. Hún skrifaði heilu reyfarana,
en vildi að ég teiknaði og málaði fyrir
sig því henni þótti ég gera það betur.
Það átti þó fyrir henni að liggja að
verða málari.
Ég dróst strax að píanóinu, en
kornst ekki að því eins oft og ég vildi
því mamma var oftast með tuttugu til
þrjátíu nemendur. Rétt fyrir jól þeg-
ar ég var þriggja ára spilaði ég Heims
um ból á píanóið. Barnfórstrunni
krossbrá og hljóp fram í eldhús til
mömmu.
- Katrín, hún Jórunn kann að spila
á píanó, sagði hún uppnumin.
Mamma vann óskaplega mikið og
hafði engan tíma til að kenna okkur,
en ég sætti mig ekki við það. Ég sett-
ist með nótnabók á stól í herbergið
þar sent nemendur hennar biðu, og
sagðist vera mætt í tíma. Hún lét
undan, en tveimur áruni síðar vildi ég
skipta um kennara og valdi hann
87