19. júní - 19.06.1996, Blaðsíða 40

Sigrún Birna
Björnsdóttir
sælust
meyja
19.júní birtir hérí fyrsta sinn úrdrátt úr námsritgerðum
stúdenta við Háskóla íslands. Fyrirhugað er að halda
áfram slíkri kynningu.
Grein þessi er unnin úr B.A.-rit-
gerð í íslensku, sem ég skrif-
aði á vordögum 1995 við Há-
skóla íslands. Hún fjallar um
þann jarðveg sem sögur af
helgum meyjum spretta úr.
Heimsmynd kaþólsku miðalda-
kirkjunnar er þar í algleymi og
má Ijóst vera að hugmyndir
hennar spegla þá kúgun sem
konur hafa orðið að þola.
Helgisögur
Helgisögur, sem á latínu er „legenda" (legere =
að lesa) eöa lesbók og vísar til hlutverks þeirra,
átti að lesa á messudögum (oftast dánardegi)
38
þeirra dýrlinga sem þær fjölluöu um, í kirkjum og á
matmálstímum í klaustrum. Helsta hlutverk sagn-
anna var að fá lýðinn til að breyta samkvæmt ritn-
ingunni og taka sér dýrlingana til fyrirmyndar. Sög-
ur sem lýsa því hvernig menn (dýrlingar) snúa sér
frá löstugu líferni, fá aflausn og breyta um farveg
þóttu henta syndugum lýðnum hvaö best. Þannig
gat fólkiö samsamaö sig dýrlingnum og beöiö hann
um hjálþ.
Heilagra meyja
sögur - samfé-
lagslegur bak-
grunnur
Kaþólskir kirkjufeður miðalda töldu líkama kon-
unnar hættulegan og sögöu hana óæðri, afbrigöi-
lega útgáfu karlmannsins, meö greind undir meöal-
19.jÚní RIT KVENRÉTTINDAFÉLAGS ISLANDS
lagi. Með það að leiöarljósi hvöttu þeir ungar stúlk-
ur til að vera skírlífar og afneita eigin líkama. Þeir
héldu því fram að skírlífi drægi úr bölvun konunnar
vegna syndafallsins og um leið gætu þær bætt fyr-
ir syndir Evu.
Meydómurinn var einhvers konar „gæðastimþ-
ill"; hann oþnaði stúlkunni dyr að kvenlegri full-
komnun og llkamlegum hreinleika. Hann var sköþ-
unarverk Guðs og því heilagur, þess vegna mátti
ekki eyöileggja hann. Kvenleg fullkomnun náöist
aðeins ef konunni tókst að yfirstíga kynlanganir
sínar.
Margir kirkjufeöur fyrirlitu líkamann. Þeirra álit
var, aö til aö öðlast „hreinleika" (þuritas) mætti
kona hvorki sjást meðal almennings né vera lýst
oþinberlega. Þetta er I andstööu viö heilagra meyja
sögur því I flestum þeirra er fjallaö um þíslir meyj-
anna þar sem þær eru dregnar fram fyrir heiöna
haröstjóra sem vilja neyða þær til að færa guöum
sínum fórnir, meö ofbeldi. Fyrst eru þær afklæddar
og leiddar naktar fram fyrir almenning, síðan fylgja
nánar lýsingar á þeim limlestingum sem þær þurfa