19. júní - 19.06.1996, Síða 63

Kynferðisleg áreitni
karla á vinnumarkaðinum. Þar var m.a. skil-
greind kynferðisleg áreilni og henni hafnað og
hent á að slík samskipti væru andstæð jafnrétt-
istilskipunum ES. Ráðherraráðið hvatti síðan
framkvæmdanefndina til að setja afgerandi regl-
ur varðandi þetta mál. Það var gert 1991 en þá
voru samþykktar starfsreglur sem er ætlað að
vera leiðbeinandi fyrir aðila vinnumarkaðsins.
En skilgreining Evrópusambandsins á hvað beri
að kalla kynferðislega áreitni, og sem t.d. Skrif-
stofa jafnréttismála hefur valið að styðjast við í
sinni vinnu, er:
* hegöun sem er ósanngjörn og/eba móög-
andi/særandi og í óþökk þess sem fyrir
henni verður
* höfnun starfsmanns á kynferðislegu
sambandi af einhverjum toga oghefur
áhrifá starfsframa, ráðningu, launakjör
eða önnur vinnuskilyrði hans
* siík framkoma skapar óþægilegt, fjand-
samlegt eða auðmýkjandi andrúmsioft á
vinnustað fyrir viðkomandi.
Könnun á kynferðislegri
áreitni á íslandi
Umræðan um kynferðislega áreitni hér á
landi er ekki ný. T.d. átti hún sér stað sumarið
1987 þegar Vinnan, blað ASÍ, birti niðurstöður
61
könnunar sem Iðja, félaga iðnverkafólks á Ak-
ureyri, stóð fyrir. I könnun á stöðu kvenna sem
starfa hjá Reykjavíkurborg, og gerð var árið
1989, var spurt um kynferðislega áreitni og
vöktu þær niðurstöður töluverða athygli. Stúd-
entar við Háskóla íslands hafa fjallað um þetta
efni í málgagni sínu en þar var fyrst og fremst
horft til Háskólans og m.a. sagt frá niðurstöðum
kannana sem hafa verið gerðar í háskólum í
Svíþjóð en þar kemur fram að 12-21 % nem-
enda telja sig hafa orðið fyrir kynferðislegri
áreitni þar. Nú í vetur barst umræðan síðan inn
á Alþingi og ræddu þingmenn og ráðherrar
málið í utandagskrárumræðu.
Skrifstofa jafnréttismála lagði sitt af mörk-
um til að þetta mál kom upp á yfirborðið og
gerði það að „jafnréttismáli". Það ber því
ábyrgð og þarf að fylgja því eftir með t.d.
fræðslu. A vegum hennar hefur verið fjallað um
hvaða formlegar leiðir eru, eða ættu að vera til,
fyrir konur og karla sem hafa orðið fyrir athæfi
sem viðkomandi upplifa sem kynferðislega
áreitni. Hver er réttur konunnar/karlsins? Hver
er ábyrgð vinnuveitenda? Hver er ábyrgð stéttar-
félags? Og síðast en ekki síst, hvernig kemur
Jafnréttisráð og skrifstofa þess að málinu? A
þetta heima undir lögum um jafnan rétt og jafna
stöðu kvenna og karla? Jafnréttisráð telur svo
vera og hefur nýverið gefið út fræðslubækling
um málið. I framkvæmdaáætlun um aðgerðir til
að ná fram jafnrétti kynjanna sem samþykkt var
19.jÚni RIT KVENRÉTTINDAFÉLAGS ISLANDS
á Alþingi í maí 1993 var félagsmálaráðuneytinu
falið að standa fyrir könnun á kynferðislegri
áreitni á vinnustöðum hér á landi. A grundvelli
niðurstaðna hennar og þeirrar þekkingar sem
liggur fyrir hjá öðrum þjóðum verði síðan unnið
markvisst gegn kynferðislegri áreitni á vinnu-
stöðum og sett ákvæði í viðeigandi löggjöf.
Skrifstofu jafnréttismála og Vinnueftirlit ríkis-
ins var falið að vinna þess könnun og er sú
vinna hafin. Stefaníu Traustadóttur, félagsfræð-
ingi á Skrifstofu jafnréttismála og Dr. Guðbjörgu
Lindu Rafnsdóttur, félagsfræðingi hjá Vinnueft-
irlitinu var síðan falin framkvæmd könnunar-
innar. Spurningalistar voru sendir út í febrúar
og mars og er úrvinnsla úr þeim að fara af stað.
Könnunin beinist eingöngu að vinnumarkaðin-
um og er markmið hennar að afla upplýsinga
um annars vegar birtingarform og hins vegar við
hvaða aðstæður atferli sem við getum skilgreint
sem kynferðislega áreitni á sér stað. Hér er ekki
ætlunin að kanna umfangið - heldur er gengið
út frá að það sé svipað hér og um allan hinn
vestræna heim, þ.e. að u.þ.b. 15-20% vinnandi
kvenna hafi orðið fyrir áreitni sem þær vilja
skilgreina sem kynferðislega.
Er eitthvaö hægt að gera?
Það er ekki alltaf lrægt að bíða eftir niður-
stöðunr rannsókna. Við getunr stuðst við
reynslu annarra og það lröfunr við gert, bæði á
Skrifstofu jafnréttismála og í fræðslustarfi
Vinnueftirlits ríkisins. Niðurstöður erlendra
rannsókna sýna að skýr og skorinorð skilaboð
um að þessi framkoma sé óvelkomin og niður-
lægjandi fyrir alla duga allvel. En undantekn-
ingarnar eru of nrargar, réttur konunnar til að
segja nei - er ekki alltaf virtur. Að verða fyrir
kynferðislegri áreitni á vinnustað er erfitt og
viðkvæmt nrál fyrir bæði konur og karla og
fæstir eru tilbúnir til að gera mikið mál úr því.
Konur eru hræddar við að verða „hlægilegar".
Sumar snúa sér til Skrifstofu jafnréttismála og í
flestum tilfellunr er þeim ráðlagt að hafa sanr-
band við starfsmannastjóra eða trúnaðarnrann
eða þá beint við stéttarfélag sitt. Að hluta til fer
það eftir hver áreitari er! Er hann yfirmaður
konunnar eða sanrstarfsmaður? Niðurstöður er-
lendra rannsókna benda til að að þeir skiptist í
tvo jafnstóra hópa hvað þetta varðar. Auðvitað
reynum við að átta okkur á hversu umfangs-
mikið málið er - hvort þetta hefur átt sér stað
lengi - hvort og þá hvað viðkomandi kona hef-
ur gert til að reyna að stöðva þessa áreitni. Við
bendum þeim á ákvæði jafnréttislaga sem
kveða á unr skyldur atvinnurekenda. Við vilj-
unr sjá verkalýðlrreyfinguna taka á þessu nráli
framhald á bls. 62