19. júní - 19.06.1996, Qupperneq 80

framhald af bls. 77
Brýning Bríetar
Gerum viö fulla kröfu til sjálfra okkar um aö ganga
óskiptar aö þvl verki sem viö tökumst á hendur?
Hver og ein okkar verður aö spyrja sig þessara
spurninga sjálf. Ef svarið er jákvætt við þeim öll-
um er skýringanna líklega aö leita í umhverfinu.
En ef svo er ekki, ef hin hreinskilnu svör sem
viö gefum sjálfum okkur í trúnaöi eru dræm
eöa jafnvel neikvæð, þurfum viö aö taka dálít-
iö til hjá sjálfum okkur.
Erum viö tilbúnar til að krefjast þess aö
makar okkar axli fulla ábyrgö á heimilinu og
láta þá dálítiö draslast heima fyrir á meöan
veriö er aö koma jafnvæginu á? Erum viö til-
búnar aö rjúfa vítahringinn: Makinn hefur
hærri laun og þess vegna á starf hans aö
ganga fyrir þegar árekstrar veröa milli heimil-
is og starfs.
Það er staðreynd aö konur eru að reyna að
hasla sér völl sem fullir þátttakendur í atvinnu-
lífi þar sem þjóöfélagsmunstriö og forsendur
kvenna fara afar illa saman.
Konur leggja enn mikla áherslu á heföbundiö
hlutverk sitt, heimilishald og húsmóöurskyldur.
Margar vel menntaðar konur vinna hjá hinu opin-
bera. Þar eigum viö rétt á fæöingarorlofi á fullum
launum í 6 mánuöi. Aldrei verður lögö of mikil
áhersla á uppeldi barna. Ástúö, hlýja, tilfinninga-
legt öryggi, traust fyrirmynd, athygli og tjáskipti
eru meöal nauðsynlegustu þátta I uppeldi barna
engu síöur en hollt fæöi og heilsusamlegt um-
hverfi. En þaö er erfitt aö halda samkeppnishæfni
til stöðuhækkunar óskertri á því tímabili sem 2-3
börn eru aö koma í heiminn og starfshlutfallið fer
niður í 50-80% í allt aö áratug. Börnin eru mis-
hraust og margar mæöur taka alfariö á sig um-
talsverðar fjarvistir frá vinnu vegna veikinda
þeirra. Stofnanirnar sem þessar konur starfa hjá
hafa þröngan fjárhag, ákveðinn fjölda stöðugilda
og þurfa aö skila sínu hlutverki innan þess
ramma.
Flestir sjá aö þaö er misvísun í skipan þjóöfé-
lagsins. Þaö er mjög erfitt aö sinna fullu, krefjandi
starfi utan heimilis á þeim forsendum sem ríkja
og á sama tíma aö sinna barnauppeldi og heimil-
ishaldi eins og skipulagiö er nú. Með þvl vinnuá-
lagi er heldur ekki tlmi aflögu til þess aö vera póli-
tískt virk svo aö hafa megi áhrif á þróun og upp-
byggingu kerfisins.
Karlar eru ekki I þeirri óskastööu sem ætla
mætti. Nú er fariö aö viðurkenna aö karlar eru fé-
lagslega einangraöir hafi þeir ekki konu sér viö
hlið. Gjaldiö sem karlargreiöi fyrir karlmennskuna
sé há sjálfsmoröstíðni, afbrot, slys, hjartaáföll og
alkóhólismi. Körlum er auövitaö jafnmikilvægt og
konum aö rækta tilfinningaleg tengsl. Skyldu-fæö-
ingarorlof feöra, sem KRFÍ hefur á stefnuskrá
sinni, er þvl nauösyn. Ingólfur Gíslason, starfs-
maöur á skrifstofu Jafnréttisráös, segir I Helgar-
póstinum, 3. apríl sl.:
„Menn hafa veriö aö gæla viö aö þaö yröi
þriðja byltingin I jafnréttisbaráttunni. Fyrsta bylt-
ingin var kosningaréttur kvenna, síöan þegar kon-
urnar fóru út á vinnumarkaöinn, sú þriöja veröi
hins
vegar
þegar karl-
mennirnirfari aftur
inn á heimilin.
Þess má geta aö yfir 70% norskra karla nýta
sér nú rétt til töku fæðingarorlofs á móti um 1%
íslenskra karla." (Helgarpósturinn 3. apríl 1996)
Undan teppinu
Viö stöndum á krossgötum þar sem þjóöfé-
lagsmynstur gærdagsins er úr sér gengiö og ný
skipan er enn ekki komin fram. Þaö er margt I
deiglunni og uppgjör á ýmsum sviöum. Ýmislegt
er komiö upp á yfirboröið sem áöur mátti ekki
minnast á. Kynferöislegt ofbeldi er meöal þess
sem nú er fariö aö ræöa upphátt, skilgreina og
vinna gegn. Ofbeldi gegn konum er síöur en svo
nýtt fyrirbæri. Þaö hefur alltaf viðgengist og hiö
skipulega andóf gegn þvl á síðustu árum er tákn
um sjálfstæöi og bætta sjálfsvitund kvenna. Þaö
er aöeins stigsmunur á raunverulegu, llkamlegu
ofbeldi og þeirri kúgun sem niðurlægjandi athuga-
semdir leiöa af sér. Orö sem 1 fyrirlitningu falla
um „kellingar," „stelpuflfl" eöa „heimskar Ijósk-
ur" og klingja I eyrum stelpna I uppvextinum hafa
ævilöng áhrif á viöhorf kvenna til sjálfra sln.
Þegar ég var stálpaður krakki man ég eftir há-
skólastúdent sem sagðist verða aö skilja mennt-
unina og gáfurnar eftir heima þegar hann færi á
böll til aö geta talað við stelpurnar. Margir viö-
staddir hlógu og fannst þetta fyndiö. Stelpurnar
hlógu líka en slðar veit ég aö þeim sveiö lltilsvirö-
ingin I viöhorfi hans og sumar áttuöu sig á hrokan-
um sem 1 orðunum fólst og mundu þau.
Varist verndara
Þaö er auöveldara aö berjast viö þá óvini sem
maöur þekkir en hina sem maður veit ekki af. Þeir
koma oft fram I líki velunnara, viröast verndarar.
Verndarar eru nefnilega lúmskir óvinir. Þeir
ræna mann sjálfstæðinu. Konurverða aö fara
aö læra aö vara sig á þeim.
Þaö frelsar enginn heiminn fyrir okkur.
Viö veröum aö gera þaö sjálfar. Heimurinn
er heimur ókkar. Viö ráöum því sjálfar
hvernig hann er. Viö getum ekki setiö
álengdar og búist við því aö einhverjir
aörir en viö breytum honum. Þaö eru
engir aörir en viö til þess. Þaö hafa eng-
ir aðrir en við skilning, áhuga eöa vit til
aö breyta heiminum. Lausnarorðiö er
G.Æ.S., en þaö er (upp á ameríska
tísku) skammstöfun fyrir GET - ÆTLA -
SKAL. Þessi einkunnarorð þurfa konur
aö tileinka sér. Þá komast þær hvert
sem þær kjósa.
Allan heiminn skoða í
næði
Bríet væri án efa enn aö brýna konur. Samt hef-
ur henni oröið aö ósk sinni um að konum hefur
opnast víöari sjóndeildarhringur, þær hafa lært
aö hugsa, „aö llta uppfyrir sig, veröa metnaðar-
gjarnar, skylduræknar, sterkar konur, færar um
aö fæða og fræöa framtíöarkynslóöina." Getur
samt ekki verið aö henni fyndist enn eima örlltið
eftir af lýsingunni á samtíöakonum sínum sem
henni fundust „búnar aö fá óafmáanleg margra
alda kúgunareinkenni?"
Bríet kvartaöi alla tíö um skort á forystukonum.
Hana langaöi aö sjá breiða fylkingu samtaka
kvenna sem beröust fyrir breytingum af ósérhlífni.
í ávarpi I Kvennablaöinu, 30. janúar 1906, skrifar
hún:
„Vissulega leggja margar af yöur fram góöan
skerf meö atorku og dugnaöi I margs konar lífs-
stööu, og þaö er miklu betra en óþörf mælgi. En
ekki dygði samt, aö allir baukuöu sér og stein-
þegðu. Þá yrði samvinnan lltil. „Orðin eru þó til
alls fyrst", og meö þeim má oft vekja aöra til nýrra
framkvæmda." (Afmælisrit KRFÍ1947, bls. 35)
Mér er sem ég heyri Brieti þruma yfir okkur aö
full þörf sé nú á þvl aö konur taki betur höndum
saman um aö vinna úr þeim vandamálum sem
enn er veriö aö kljást viö. Hún mundi hvetja til
hópeflis kvenna sem heföi þaö að markmiði aö
setja fingurinn á ástæðurnar fyrir því að jöfn
staöa kynjanna lætur á sér standa og uppræta
þær. Nær öruggt er aö hún mundi höföa til beggja
kynja I þvl efni.
Á veggteppi sem Bríet geröi handa Laufeyju dóttur
sinni stendur:
Stígöu ófeimin stúlka upp og stýrðu klæði.
Út um heiminn, yfirgræöi.
Allan heiminn skoöa I næöi.
Þegar mannkynið hefur öölast svo vlötæka yf-
irsýn mun takmarkið nást.
78 19 .júní RIT KVENRÉTTINDAFÉLAGS ISLANDS