19. júní - 19.06.2002, Blaðsíða 65

Og þá kemur fyrst til það skilyrðið: að vera jafnfær
í hverja stöðu sem þær æskja eftir, og keppinautar
þeirra, karlmennirnir. Sé það skilyrði uppfylit, þá er
að gera sig ekki ánægða með lægri laun eða minna
tillit, til að komst að, og sjá um að konur fái að
hækka ístöðum eftir verðleikum og venjum eins og
karlmennirnir, en ekki gera sig ánægða með að
nöldra aðeins yfir ranglætinu, en þola það þó.
Þótt stjórnmálaleg réttindi og menntunin hefðu
átt hug og hjörtu flestra félagskvenna fyrstu
starfsár Kvenréttindafélagsins létu þær til sín taka
á fleiri sviðum. Kvenréttindafélagið hafði t.d. for-
göngu um að kvenfélögin í Reykjavík sendu erindi
til bæjarstjórnar árið 1908 þess efnis að komið
skyldi á fót barnaleikvelli í bænum. Launajafnrétt-
ið var konum hjartans mál þá eins og í dag og var
Verkakvennafélagið Framsókn stofnað árið 1914
fyrir tilstuðlan Kvenréttindafélagsins. Atvinnu-
ástandið, fátækt og dýrtíð voru meðal þess sem
félagið lét til sín taka á árum Fyrri heimsstyrjald-
arinnar, einnig létu félagskonur að sér kveða í
friðarmálum og voru í sambandi við kynsystur
sínar í stríðshrjáðum löndum Evrópu.
Þegar flett er í gegnum fundargerðir félagsins,
sem nú eru varðveittar í Kvennasögusafni íslands,
og gluggað í bók Sigríðar Th. Erlendsdóttur um
sögu félagsins, sést berlega hve áhrifamikið félag
Kvenréttindafélag íslands var á fyrri hluta 20. ald-
ar. Ekkert var félaginu óviðkomandi. Hvers kyns
Eftir nokkrar umræður
og vangaveltur um
hlutverk og eðli kvenna
samþykkti þingheimur
frumvarp árið 1919 þar sem
íslenskar konur fengið réttindi
sem nánast voru einsdæmi í
veröldinni; skýlausan rétt til
allra embætta og óheftan
aðgang að öllum skólum
landsins.
velferðarmál, þó helst þau sem snertu konur og
börn, og að sjálfsögðu réttindamál kvenna voru á
dagskrá félagsins.
Um 1930 eru tryggingamál ofarlega á baugi og
þar lét félagið sitt ekki eftir liggja. Mæðralaun,
ekknabætur, fæðingarorlof, atvinnubætur - allt
eru þetta mál sem komu til kasta félagsins, ekki
síst fyrir tilstilli Laufeyjar Valdimarsdóttur, dóttur
Bríetar, sem var formaður 1928-45.
í formannstíð Laufeyjar var tekið á viðkvæmum
málefnum sem ekki ríkir eining um meðal kvenna.
Þannig var rætt á landsfundi árið 1934 um fóstur-
eyðingar en þá var í undirbúningi á Alþingi laga-
frumvarp um fóstureyðingar og ófrjósemisað-
gerðir og á árum síðari heimsstyrjaldarinnar
gagnrýndi Laufey harkalegar aðgerðir yfirvalda
gagnvart þeim stúlkum sem áttu náin kynni við
hina erlendu hermenn. Ekki voru allar félagskonur
sáttar við þessa afstöðu Laufeyjar.
Eins og áður er getið voru launamál og réttindi
verkakvenna ofarlega á baugi fyrstu starfsár Kven-
réttindafélagsins og þegar kom fram undir miðja
20. öld var launajafnrétti orðið eitt helsta baráttumál
félagsins. Árið 1944 var t.d. haldinn almennur
kvennafundur á vegum Kvenréttindafélagsins sem
bar yfirskriftina „Staða og kjör hinnar vinnandi
konu“. Hátt í 400 manns voru á fundinum og þar var
samþykkt að konur og karlar hefðu sama rétt til allr-
ar vinnu og sömu launa fyrir sams konar störf.
Kvenréttindafélagið fylgdist vel með löggjöf í launa-
málum næstu ár og áratugi og þrýsti á um að kveð-
ið væri á um launajafnrétti, og að því yrði framfylgt.
Skattamál voru annað mikilvægt baráttumál
kvenna um miðbik síðustu aldar en skattalöggjöfin
var þannig, í mjög einfölduðu máli, að giftar konur
nutu góðs af því að halda sig innan veggja heimil-
isins. Kvenréttindafélagið lét sig þessi mál mjög
varða og barðist einarðlega fyrir því að konur teldu
fram sem sjálfstæðir einstaklingar og að konum
væri ekki mismunað eftir því hvort þær væru giftar
eða ógiftar, útvinnandi eða heimavinnandi.
Nútíminn
íslenskt þjóðfélag hefur gjörbreyst á þeim 95
árum sem liðin eru frá því Kvenréttindafélag ís-
lands var stofnað í stofunni heima hjá Bríeti í
Þingholtsstrætinu. Því spyrja sumir til hvers
Kvenréttindafélag íslands sé starfandi, konur
njóti nú fullkomins jafnréttis á við karla. Því er til
að svara að vissulega njóta konur nú jafnréttis á
pappírnum. Jafnrétti, þar á meðal jafnrétti
kvenna og karla, og hvers kyns mismunun er ó-
65