Fréttablaðið - 11.12.2010, Blaðsíða 48

48 11. desember 2010 LAUGARDAGUR
Sendiráðsskjöl um Ísland og ESB
2006
FEBRÚAR Carol van Voorst sendiherra
segir að sáttmáli Sameinuðu þjóðanna um
menningarlegan fjölbreytileika sé ekki á
dagskrá Alþingis, né hafi hann vakið mikla
athygli hér á landi. Ísland hafi fylgt for-
dæmi ESB við að undirrita hann, en „var-
færnislega viðurkennt“ að gagnrýni BNA á
sáttmálann ætti við rök að styðjast. Sendi-
herrann segir að miðað við þessa tvíbendni
stjórnvalda Íslands megi búast við „venju-
bundnu átakanlega hægfara“ ferli Íslands
við að setja alþjóðasáttmála í lög.
Sendiherrann segir að Ísland hafi ákveð-
ið að taka þátt í yfirlýsingu ESB sem for-
dæmdi sprengjuárás andspyrnuafla í Írak
á Al-Askari moskuna. Nikulás Hannigan
í utanríkisráðuneytinu hafi tjáð sendiráð-
inu að Ísland myndi ekki gefa út aðra yfir-
lýsingu, en tæki mið af sjónarmiðum BNA
þegar hugleidd yrðu frekari viðbrögð.
MARS Sendiherrann segir að sendiráðið
hafi beðið ríkisstjórn Íslands um að fara
fram á það opinberlega að Íranir sleppi úr
haldi blaðamanninum Akbar Ganji. Nikulás
Hannigan í utanríkisráðuneytinu hafi svar-
að því til að ekki sé hefð fyrir því að Ísland
sendi frá sér yfirlýsingar um einstök atriði
í utanríkismálum. Allajafna fylgi land-
ið yfirlýsingum ESB. Hann hafi beðið
samstarfsmenn sína í Brussel að hafa
augun opin fyrir hugsanlegri beiðni
ESB um að taka þátt í yfirlýsingu
um Ganji. Ísland muni líklega vera
með í henni, verði hún gefin út.
Sendiherrann segir að stjórn-
völd teygi sig nú í átt að Evr-
ópu. Þetta séu viðbrögð við
því sem margir túlki sem
höfnun BNA, og vísar sendi-
herrann þar til brottfarar
hersins. Vitnað er í Hall-
dór Ásgrímsson forsætis-
ráðherra, sem sagði: „Ég
held að það sé ljóst að í
framtíðinni mun Ísland
færa sig nær Evrópu og
fjær Bandaríkjunum.“
Einnig er greint frá
því að Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, formaður
Samfylkingar, hafi sagt
eðlilegt að Ísland treysti
á lönd eins og Bretland,
Danmörku og Noreg.
Geir H. Haarde utan-
ríkisráðherra er að byggja
brýr til Evrópu án þess að
brenna brýrnar til BNA,
segir sendiherrann. Geir sé
nógu raunsær til að vita að
evrópskar ríkisstjórnir séu
ólíklegar til að bjóða neitt meira
en „samúðarhljóð“ og að öll evr-
ópsk tilboð um varnarbúnað séu
líkleg til að vera eingöngu viðskipta-
legs eðlis. Í lokin segir sendiherrann
að „við ættum ekki að láta ákallið um
nánari samvinnu Íslands og Evrópu koma
okkur úr jafnvægi, heldur koma því á hreint
að BNA telji ekki að sér vegið með íslensku
ákalli um nánari öryggistengsl við Evrópu.
Raunar myndum við taka því vel ef deila
mætti byrðunum“.
APRÍL Sendiherrann greinir frá því að
gagnrýnendur Geirs H. Haarde utanríkis-
ráðherra nýti sér brotthvarf hersins til að
halda því fram að Sjálfstæðisflokkurinn
undir hans stjórn sé ekki lengur flokkur
sem tryggi þjóðaröryggi, eins og flokkur-
inn hafi lengi sagst vera. Þeir segi stjórnina
sofa við stýrið og að Ísland eigi að ganga í
ESB. Sendiherrann nefnir mögulega leið til
að verðlauna Geir fyrir „þrjóska Atlants-
hafs/NATO stefnu“ hans [dogged Atlantic-
ism]. Seinna í skýrslunni tekur sendiherrann
undir með Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur
úr Samfylkingu um að tvenns konar stefnu-
áherslur ríki meðal stjórnarflokkanna:
Sjálfstæðisflokkur vilji samstarf við BNA
en Framsókn við Evrópu. Ingibjörg hafi sagt
að Samfylkingin ynni að því að gera Evrópu
að „öryggissamfélagi okkar í framtíðinni“.
Þess má geta að í skýrslu frá 2005 var sér-
staklega tekið fram af sendiráðsstarfsmanni
að Halldór Ásgrímsson og Davíð Oddsson
væru sammála í ákveðnu utanríkismáli.
MAÍ Sendiherrann segir að sendiráðið hafi
rætt Cartagena-bókunina um líffræðilegt
öryggi við Sigurð Þráinsson í umhverfis-
ráðuneytinu. Hann hafi sagt að íslensk
stjórnvöld hafi ekki tekið nein skref til að
framfylgja ákvörðunum, ákveðnum á fundi
aðildarríkja að bókuninni. Ísland, sem aðili
að EES-samningnum, sé að bíða eftir evr-
ópskri rammalöggjöf um hvernig eigi að
fylgja málinu eftir.
JÚNÍ Sendiherrann ræðir um væntanlega
alþjóðaráðstefnu Rauða krossins í Genf og
segir að Ingibjörg Davíðsdóttir úr utan-
ríkisráðuneytinu hafi tjáð sér að íslensk-
ir fulltrúar þar muni vera með yfirlýsingu
í samræmi við línu BNA, að því gefnu að
nágrannar Íslands í Evrópu geri slíkt hið
sama. Sendiherrann segir Ísland „örugglega
í okkar horni“ en það muni ekki vera með
opinskáar meiningar [strike direct blows] án
evrópsks/norræns skjóls. Þetta sé dæmigert
fyrir Ísland alþjóðlega og komi alls ekki á
óvart frá Valgerði Sverrisdóttur, nýjum
utanríkisráðherra.
ÁGÚST Sendiherrann
hefur eftir starfs-
mönnum utan-
ríkisráðu-
neytis
að Ísland
ætli að halda í,
og jafnvel auka við,
starfsemi sína á Srí Lanka,
eftir að friðargæsluliðar ESB þurftu að
hverfa þaðan.
2007
MARS Sendiherrann segir í skýrslu um
mansal á Íslandi að frjáls för launafólks
samkvæmt EES þýði aukið gegnumstreymi
fólks frá nýjum aðildarríkjum í Austur-
Evrópu. Íslensk stjórnvöld hafi kynnt breyt-
ingar á vinnulöggjöf í ljósi þessa. Yfirmenn
á Keflavíkurflugvelli séu þjálfaðir í Evr-
ópska lögregluskólanum og að dómsmála-
ráðherra sé að yfirfara bókun Evrópuráðs
um aðgerðir gegn mansali, hvaða breyting-
ar á íslensk lög hún hafi í för með sér þegar
hún verður fullgild.
Minnst er á Frjálslynda flokkinn og gagn-
rýni hans á frjálsa för launafólks innan EES
og á stefnu stjórnvalda til að samræma fólk-
ið íslensku samfélagi. Þá segir að íslensk
stjórnvöld hafi snögglega brugðist við þessu,
svo sem með því að hindra að vinnuafl frá
Rúmeníu og Búlgaríu geti komið til Íslands
fyrr en 2009.
APRÍL Í greinargerð um komandi alþingis-
kosningar segir sendiherrann að Framsókn
hafi daðrað við að líta til Evrópu í stað Banda-
ríkjanna einna. Valgerður Sverrisdóttir hafi
talað um að það sé óhjákvæmilegt að skoða
spurninguna um aðild að ESB. Sagt er að
Framsókn sé hins vegar allajafna fylgjandi
Ameríku og NATO og hafi tekið vel í fjárfest-
ingar bandarískra fyrirtækja í orkufrekum
iðnaði. Samfylkingin sé eini flokkurinn með
ESB-aðild á dagskrá. Rætt er um að frjáls-
lyndir hafi verið gagnrýndir fyrir (EES)
rasisma.
2008
APRÍL Klopfenstein sendiráðsstarfsmaður
segir frá „pepp-ræðu“ Geirs Haarde forsætis-
ráðherra á fundi Samtaka atvinnulífs-
ins þar sem Geir hafi rætt
árangur Íslands á
síðustu árum,
og rætt
þátt-
töku
lands-
ins í EES í
því sambandi.
Geir hafi hafnað því
umbúðalaust að Ísland taki
upp erlendan gjaldmiðil einhliða. Valkostirn-
ir séu að vera fyrir utan ESB og halda í krón-
una, eða að ganga í ESB og fá evru. Hið síð-
arnefnda sé verri kostur, að mati Geirs, enda
þýði það skert fullveldi til að gera tvíhliða
fríverslunarsamninga, í fjárhagsstjórnun og
sjávarútvegi. Geir hafi sett á laggirnar nefnd
til að skoða hvernig hagsmunum Íslands gæti
verið borgið innan ESB og segi það „fárán-
legt“ að tala um að ESB-aðild sé ekki rædd í
ríkisstjórninni.
ÁGÚST Sendiherra segir Grétu Gunnars-
dóttur úr utanríkisráðuneyti hafa sagt að
Ísland fylgi ályktunum OSCE (Öryggis- og
samvinnustofnunar Evrópu) og ESB um að
krefjast þess að bardögum linni og sest verði
að samningaborði í Georgíu.
SEPTEMBER Klopfenstein segir að í ljósi
hruns krónu hafi framámenn í Framsókn
stungið upp á að kosið verði um að ganga í
ESB. Geir Haarde haldi áfram með það sem
hann kalli pragmatíska nálgun á gjaldeyris-
mál og trúi því að kostir krónu séu meiri
en evru á þessum tímapunkti. Sendiherr-
ann greinir frá því að Davíð Oddsson seðla-
bankastjóri hafi sagt á fundi með fulltrúa frá
bandaríska fjármálaráðuneytinu og öðrum
frá AGS að rammalög ESB um bankamál
kveði á um að bankar setji á stofn sjóð til að
tryggja innistæður, sem virki vel í kerfi þar
sem hundruð banka leggi sitt að mörkum, en
sé augljóslega ekki gott kerfi þar sem einung-
is þrír bankar séu fyrir.
Árni M. Mathiesen fjármálaráðherra hafi
(að líkindum á fundi með fulltrúa banda-
ríska fjármálaráðuneytisins) sagt að hann
hafi rætt við franska fjármálaráðherrann
Lagarde, þegar Árni var spurður hvort
íslensk stjórnvöld hefðu leitað til ESB. Svo
virðist sem ESB hafi ekki kerfi til að takast
á við svona fjármálavandræði og að aðstoð
þaðan yrði líklega í formi eftiráhjálpar, mun
Árni hafa sagt.
NÓVEMBER Sendiherrann kveður að búið sé
að semja um Icesave og að ESB láni Íslandi fé
til að borga skuldina. Viðræðurnar hafi byrj-
að að frumkvæði Frakka í forsæti ESB. Að
ESB muni halda áfram að taka þátt í að finna
lausnir sem geri Íslandi kleift að endurreisa
fjárhagskerfi sitt og efnahag og einnig styðja
við bakið á Íslandi hjá AGS. Geir Haarde hafi
sagt að stjórnvöldum hafi verið tilkynnt að
enginn myndi lána þeim fé nema málið yrði
leyst. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utan-
ríkisráðherra hafi einnig sagt stjórnina
hafa fengið „skýr skilaboð“ frá ekki
bara Bretlandi og Hollandi heldur
einnig frá ESB og Norðurlöndum.
Sendiherra hefur eftir heimild-
um í Sjálfstæðisflokki að Bjarni
Benediktsson telji að „gamla
klíkan“ (e. old guard) í flokki
sínum standi í vegi fyrir
ESB-aðild og því að hann
verði ráðherra.
DESEMBER Sendiherr-
ann segir að Ingibjörg
Sólrún hafi sagt í hádeg-
isverði hjá danska sendi-
herranum að flokk-
ur hennar styðji mjög
að sótt verði um aðild
að ESB sem fyrst og
að fundur Sjálfstæðis-
flokks í lok janúar geti
orðið örlagamikill til að
marka framtíðarstefnu
Íslands. Sjálfstæðisflokk-
ur gæti vel samþykkt
aðildarumsókn þótt einnig
sé mögulegt að hann myndi
klofna. Hún telji að Fram-
sókn muni einnig samþykkja
ESB-umsókn á fundi sínum á
sama tíma. Einnig séu félag-
ar í VG sem gætu verið viljug-
ir til að landið fari í þessa átt, en
hún sé ekki viss um að flokkurinn
sjálfur breyti um stefnu í fyrirsjáan-
legri framtíð. Ingibjörg útilokaði ekki
að gamalreyndir andstæðingar aðildar
innan Sjálfstæðisflokks myndu sameinast
skoðanabræðrum í VG og Framsókn og stofna
nýja stjórnmálahreyfingu. Ef Sjálfstæðis-
flokkur ákvæði að aðhafast myndi opinberri
umsókn fylgja skjót og átakalaus afgreiðsla í
Brussel og Alþingi gerði nauðsynlegar breyt-
ingar á tungutaki stjórnarskrár um fullveld-
ismál. Þjóðaratkvæðagreiðsla yrði um samn-
inginn. Ingibjörg búist ekki við kosningu um
umsóknina sjálfa, og telji að skoðanakann-
anir, sem sýni meirihluta almennings fylgj-
andi umsókn, dugi til að koma ferlinu í gang.
Framsókn og VG muni þó líklega vilja kosn-
ingar um umsóknina.
Seinna ræðir sendiherrann um róttækar
breytingar í umræðunni um hvort sækja eigi
um ESB-aðild, sem flokkar landsins basli nú
við að laga sig að. Í skoðanakönnunum sé nú
meirihluti fylgjandi aðild og nær 70 pró-
sent vilji taka upp evru, um leið og minni-
hluti styðji ríkisstjórnina. Fyrir utan Sam-
fylkingu séu allir flokkar að ræðu hvort og
hvernig eigi að setja aðild á dagskrá. Innan
Sjálfstæðisflokks óttist menn klofning vegna
þessa og formaður Framsóknar hafi sagt af
sér vegna málsins. Jafnvel „dyggu þjóðernis-
sinnarnir“ í VG séu farnir að endurskoða
stöðuna til að halda í stuðning unga fólks-
ins. Afgerandi flokksfundir Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokks séu framundan svo jafn-
vel þótt nýir and-ESB flokkar birtist ekki
FRAMHALD Á SÍÐU 50
Stór hluti skjala Wikileaks úr bandaríska sendiráðinu á Íslandi fjallar á einhvern hátt um samband Íslands og Evrópusambands-
ins. Klemens Ólafur Þrastarson ritar hér í tímaröð upp úr á sjötta tug skjalanna, sem flest eru frá 2006 til 2009.