Fréttablaðið - 11.12.2010, Blaðsíða 28

28 11. desember 2010 LAUGARDAGUR
Þ
órunn Erlu- Valdi-
marsdóttir, rithöfund-
ur og sagnfræðingur,
er blátt áfram, í ræðu
og riti. Hún forðast
ekki neina snertifleti,
hvort sem er í skrifum sínum eða
í tveggja manna tali. Er stundum í
einhvers konar þerapíu þegar hún
skrifar að eigin sögn. Tvær bækur
eftir Þórunni komu út í haust. Mörg
eru ljónsins eyru annars vegar,
sem tilnefnd er til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna, og Dagur
kvennanna, sem raunar er átján
ára gömul nóvella en kemur út í
fyrsta skipti í ár. Auk Þórunnar er
Megas höfundur bókarinnar. Þór-
unn segir Dag kvennanna vera
tímamótaverk, 70 prósenta vodka,
bók sem muni lifa áfram þótt það
gæti tekið hana tímann að ná upp
á yfirborðið.
Ófínni að ósekju
Í bók sinni Mörg eru
ljónsins eyru færir Þór-
unn söguþráð og persón-
ur Laxdælu til nútím-
ans og gerir ástarsöguna
ódauðlegu að krimma um
leið. Lesendur hitta Guð-
rúnu, Kjartan og Bolla
fyrir í kringum árið tvö-
þúsund og fá svo óvænta
innsýn inn í hvernig það
var að vera til dæmis
barn Guðrúnar úr fyrsta
hjónabandi. Sundraðar
fjölskyldur og tilfinning-
ar barna hrófla við les-
andanum.
Þórunn vekur líka allt-
af athygli í umræðunni
þegar hún hefur mál
sitt, segir hlutina eins og
þeir eru, á sinn ópredik-
andi hátt. Tilnefninguna
til Íslensku bókmennta-
verðlaunanna ber fyrst
á góma, Þórunn segist
vera glöð að fá hana og
ekki síst vegna þess að
um er að ræða bók sem
flokka má sem krimma,
bókmenntagrein sem að
hennar mati hefur óverð-
skuldað fengið stimpilinn
„ófínar“ bókmenntir.
Ávísun á tilverurétt
„Alveg eins og mér finnst
óþolandi að það sé til misfínt fólk
er óþolandi að það séu til misfínar
bókmenntir. Á 19. öld voru sögur
Émile Zola, Drakúla eftir Bram
Stoker og fleiri flottar sögur
skrifaðar fyrir dagblöðin og birt-
ar þar sem framhaldssögur. Þær
voru lesnar upphátt á heimilum,
fyrir vinnufólk, fyrir alla. Ég er
nýlega búin að lesa bók sem held-
ur því fram að „fínni“ bókmenntir,
fagurbókmenntir, hafi verið orðið
til þegar efri stéttir þjóðfélags-
ins ráðgerðu að búa til bókmennt-
ir sem þættu betri en aðrar. Þessi
skil eru hins vegar að mást út.
Ég er fegin að báðir krimmarn-
ir mínir um Ljónið Leó og gengi
hans hafa fengið tilnefningu, það
vekur forvitni þeirra sem lesa
ekki „krimma“ og elskar Íslend-
ingasögurnar, til dæmis. Og jú,
svo geta Kalt er annars blóð og
Mörg eru Ljónsins eyru fengið ein-
hvern til að kíkja í Njálu og Lax-
dælu, sem er bara dásamlegt. Það
að fá tilnefningu og góða dóma
er fyrst og fremst ávísun á til-
verurétt. Maður verður ekki eins
hræddur um að falla út af borð-
inu varðandi laun fyrir skriftirnar
og fyllist notalegri öryggiskennd.
Finnst maður megi vera til.“
Þórunni finnst eftir að hafa átt
útgefnar bækur í aldarfjórðung og
unnið enn lengur fulla vinnu við
textagerð eðlilegt að verkin sýni
vissa færni. „Annars væri ég illa
gefin.“
Elítistar án þess að fatta það
Að því sögðu bætir Þórunn við að
krimmar hennar séu lamb í úlfs-
gæru. Þær séu glæpasögur þótt
blóð flæði líka um fólk og því
skáldsagnalegar. „Ég hitti unga
konu sem var búin með Ljónið
sem fannst æði að fá í sömu bók
ástarsögu, spennu og vel krydd-
aðan stíl. Hún fílar leik minn með
form og þennan kynblending minn
úr þremur formum, „fínni“ skáld-
sögu, spennusögu og Íslendinga-
sögu.“
Heldur hún að fordómar standi
þeim sem skrifa fyrir þrifum?
„Sem sagnfræðingur hef ég allt-
af reynt að skrifa fyrir almenning.
Það er vegna þess að ég er jafn-
aðarmaður og mér finnst sárt að
sumir háskólamenn, sem halda
að þeir séu jafnaðarmenn, skrifa
í raun bara fyrir elítuna. Þeir
eru elítistar án þess að fatta það.
Rannís styður fræði-
verkefni en styður
um leið bara elítísk-
ar skriftir. Fjárfram-
lög til sjóðs fræða-
skrifara í Launasjóði
fræðiritahöfunda eru
skítur á priki, svo illa
skorin við nögl. Alvar-
legt er fyrir íslenskt
samfélag að rann-
sóknir innan háskól-
ans skili sér ekki út í
samfélagið. Það þarf
miklu greiðara rennsli
á því sem er verið að
uppgötva í hinum
ýmsu vísindagreinum
út til fjöldans. Fólkið
á beinlínis rétt á því
að fylgjast með því
nýja sem sprettur úr
skattfé þeirra, þetta
er næring sem á að
ná til grasrótar. Að fá
góðar bækur með því
besta og fróðlegasta
sem uppgötvast hefur
er það að tilheyra
samfélaginu.“
Systkinin sem segja
frá
Svo stiklað sé á stóru
kemur Þórunn úr sjö
systkina hópi. Faðir
hennar, Valdimar
Ólafsson, var yfirflug-
umferðarstjóri, „ein-
ræðisherra í flughelg-
inni – Fidel Castro „look-a-like“,
fæddur meira að segja sama dag
og ár, bara ennþá sætari.“ Lista-
manninn segist Þórunn frekar
hafa frá móður sinni, Erlu Þórdísi
Jónsdóttur.
„Mamma var alltaf að fræða
okkur og fá okkur til að hugsa
og það loðir við okkur systkinin
– alls staðar þar sem við komum
viljum við vera að segja fólki frá
einhverju. Þau áttu sjö börn og
mamma varð kennari eftir að þau
skildu. Þá var ég 10 ára.“
Listamaður í móðurætt
Móðir Þórunnar var fyrsta konan
á Íslandi sem hætti ekki í Mennta-
skóla þótt hún væri ólétt. Að stúd-
entsprófi loknu fór hún í þýsku og
varð þá aftur ólétt. „Hún hugsaði
þá eflaust: jæja, best að eiga bara
krakka. Pálmi rektor sagði þegar
hún sagði honum frá MR-óléttunni:
„Þar fór gott efni í grautarpott-
inn.“ Ég var svo vitlaus þegar ég
var lítil að ég hélt þetta væri hrós,
en sá síðar að hann var að kveða
upp eðlilegan dóm þess samfélags
sem þá var við völd. Mamma skrif-
aði þó barnaskáldsögu um Reykja-
víkur-uppvöxt Þórunnar ömmu,
bókina Bernska í byrjun aldar,
og gaf út eina ljóðabók. Hún var
góður píanisti og þess vegna eru
tvær systur mínar atvinnutónlist-
armenn, Lilja hornblásari og Ásdís
lágfiðluleikari.
30 ár saman á mánudag
„Besta lím í hjónabandi er að
hafa verið skilnaðarbarn,“ segir
Þórunn. Hún og Eggert Þór Bern-
harðsson, sem einnig er sagn-
fræðingur, hafa verið saman í 30
ár, eða allt frá því að Eggert tog-
aði í fléttur Þórunnar aftan frá á
Hótel Borg.
Þau eiga 30 ára „vera-saman“
afmæli, eins og Þórunn kallar það,
á mánudaginn. Bæði eru þau skiln-
aðarbörn. Þórunn tekur tilfinning-
ar skilnaðarbarna fyrir í Mörg eru
ljónsins eyru af næmni.
„Maður vill ekki meiða börnin
sín á sama hátt og maður meidd-
ist sjálfur. Samfélagið er orðið svo
hart að börn geta séð um að ná í
þau meiðsl sem þau þurfa sjálf.
Nóg er af púkum í lífinu.“
Ánægð með testósterónið
Þórunn kennir sig bæði við móður
og föður. Fór í sína „einkakvenna-
baráttu“ fyrir einhverjum árum
með því að verða Erlu- og Valdi-
marsdóttir. „Frekar en að skrifa
greinar og öskra á torgum ákvað
ég að gera þetta á þöglan hátt. Mér
finnst gott að vera orðin kerling
eða „karl-lingur“. Ég varð miklu
hressari eftir að eggjahormónin
gufuðu upp, því undir niðri var
þetta fína testósterón eða karl-
hormón. Það fyllir mig krafti og
næstum oflæti. Menningin heldur
karl-lingum niðri og hæðist að
þeim til að halda þeim í skefj-
um.“
Við ræðum dömuna Þórunni
aðeins betur, saknar hún hennar
ekki? „Farið hefur fé betra. Karl-
inn í mér er flottur. Karl-lingar
eru frískar úti um allan bæ að
njóta menningarviðburða á meðan
karlarnir liggja afvelta einhvers
staðar. Testósterónið minnkar
víst í þeim með aldrinum, öfugt
við okkur.”
Nær sambandi við Gretti
Laxdæla er ekki fyrsta Íslendinga-
sagan sem Þórunn sækir innblást-
ur í, hún notaði efnivið úr Njáls-
sögu í krimmann Kalt er annars
blóð. Þórunn les ekki Íslendinga-
sögurnar, hún hlustar á þær. Er
kvöldsvæf og týnir augunum í
textanum á kvöldin eftir að hafa
unnið sjálf með texta allan dag-
inn.
„Það er alltaf verið að hella upp
á sömu goðsögurnar í bókmennt-
um, stundum meðvitað og stund-
um ekki. Að hlusta á Íslendinga-
sögurnar er gott afdrep í hrundu
samfélagi, svo gott er að dreyma
sig burt. Nú er ég að hlusta á
nokkrar sögur og reyna að ákveða
hverja þeirra ég tek fyrir næst. Ef
ég tek Egilssögu þyrfti ég helst að
hafa sögupersónuna fótboltahetju
þar sem hann drepur svo marga
erlendis. Góður fótboltamaður
gæti þá „drepið“ heilu liðin. En ég
næ ekki sambandi við fótboltann,
skil hann ekki, svo að ég hugsa að
ég taki Gretti fram yfir Egil. Enda
næ ég fínu sambandi við krafta-
karlinn Gretti, varð sjálf óð í
ræktinni og varð að hætta í tækj-
unum því ég komst ekki lengur í
dömukjóla, var orðin svo bólgin af
vöðvum.“
Ljótan hjálpar
Kjarni Laxdælu og bókar Þór-
unnar er sá sami. Afbrýðisemi,
ástarþríhyrningur og heitar
tilfinningar. „Nema að á miðöldum
var fínt að drepa ef verja þurfti
heiðurinn, sem er glæpur í dag svo
að löggu teymi kemur til sögunn-
ar. Gaman var að finna nútíma-
lega lausn á sögunni og ég vandaði
mig mikið við skriftirnar. Í bók-
inni liggur tveggja ára vinna. Guð-
rún söguhetja lendir í vandræðum
því hún er eigingjörn, hvatvís og
fögur. Að vera fögur kona getur
verið ávísun á vandræði, ljótleik-
inn byggir upp karakter til lengri
tíma. „You don´t have to be ugly
but it helps“.“
Testósterón fyllir mig krafti
Að mati Þórunnar Erlu- Valdimarsdóttur, rithöfundar og sagnfræðings, hefur krimminn fengið óverðskuldaðan stimpil sem
ófínni bókmenntir. Tilnefning til Íslensku bókmenntaverðlaunanna sem krimmi hennar, Mörg eru ljónsins eyru, fékk á dögun-
um gleður hana því sérstaklega. Júlía Margrét Alexandersdóttir ræddi við Þórunni um lím í hjónabandi og karlhormón.
FRÆÐI FYRIR ALMENNING „Það þarf miklu greiðara rennsli á því sem er verið að uppgötva í hinum ýmsu vísindagreinum út til
fjöldans. Fólkið á beinlínis rétt á því að fylgjast með því nýja sem sprettur úr skattfé þeirra, þetta er næring sem á að ná til gras-
rótar,“ segir Þórunn Erlu- Valdimarsdóttir. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Maður vill
ekki meiða
börnin sín
á sama hátt
og maður
meiddist
sjálfur. Sam-
félagið er
orðið svo
hart að börn
geta séð um
að ná í þau
meiðsl sem
þau þurfa
sjálf.