Fréttablaðið - 14.05.2011, Blaðsíða 22

14. maí 2011 LAUGARDAGUR
Tryggvi Þór Herbertsson, pró-fessor í hagfræði og alþing-
ismaður, hefur ritað greinar að
undanförnu í Fréttablaðið um fisk-
veiðistjórnun. Málin eru viðvar-
andi í fréttum. Hann ritar grein
10.5.: „Jú Jón, sjómenn njóta auð-
lindaarðs“. Hann er að svara Jóni
Steinssyni hagfræðingi og segir:
„Eitt af því sem ég sakna mest
úr háskólaumræðunni er að tak-
ast málefnalega á við menn um
grunnhugmyndir. Einn heldur einu
fram og annar skorar þann á hólm
í rökræðu o.s.frv“ – Þannig verður
þekking til.
Og ennfremur segir Tryggvi:
„Við greinaflokki mínum um
íslenska fiskveiðistjórnunar-
kerfið hef ég ekki fengið mikla
málefnalega gagnrýni enn sem
komið er. En nú ber vel í veiði! Jón
Steinsson, sem er Milton Fried-
man fræðimaður við Chicago
háskóla, hefur mótmælt harðlega
staðhæfingu, sem ég setti fram í
greinaflokknum.“ – Í staðhæfingu
Tryggva er m.a.: – „Auðlind sem
allir þjóðfélagsþegnar hafa jafn-
an rétt til að nýta er dæmd til að
vera ofnotuð ef afrakstur hennar
er nægilega eftirsóknarverður –
auðlindarentunni er sóað.“ Sóunin
felst í að of margir sjómenn munu
fjárfesta of mikið. Þetta hefur
verið kallað sorgarsaga almenn-
inganna. Þannig verður sjálf-
stortíming. Hver útgerðarmaður
hugsar aðeins um eigin hag.
Tryggvi vitnaði í fræga ritgerð
Hardins um „Tragedy of the Com-
mons“. – Ef allir hafa rétt til að
fiska í sama polli, þá endar það
með skelfingu. Ekki er skynsam-
legt að eyða of miklu bleki í þetta
eins það sé eitthvað sérstakt.
Ýmislegt í skrifum Tryggva gefur
til kynna, að hann sé ekki mjög vel
að sér um þessi mál og er margt
yfirborðskennt. – Efni ritgerðar
Hardins er flestum sjómönnum
ljóst, en varla nokkur telur, að
allir geti fengið að veiða. Til þess
eru miðin ekki nægilega gjöful. En
Tryggvi reiknar og reiknar.
Honum virðist ókunnugt um,
að ekki er sama hvernig fiskur er
veiddur eða hvar og hvenær. Sjáv-
arvísindamenn vita flestir hverjir,
að veiðarfæri fara mismunandi vel
með umhverfið. Botnvörpuveið-
ar eru taldar skaðsamar af stöð-
ugt fleiri vísindamönnum og þær
hafa leikið náttúruna illa. Enginn
vafi er á því, að þær eru búnar
að eyðileggja flest mið í Evrópu.
Lífmassi hefur minnkað stöðugt í
áratugi á bestu veiðisvæðum Evr-
ópu og Norður-Ameríku. Hver
einasti smáblettur hefur feng-
ið botnvörpuna yfir sig mörgum
sinnum og botn er víða orðinn að
sléttum sand- eða leirbotni. Það er
ekki augljóst hvernig þetta veldur
minnkuðum veiðum, en Banda-
ríkjamenn hafa gert miklar rann-
sóknir og sérstaklega vísindamenn
við University of Oregon. Þeir hafa
sýnt fram á, að botnvörpuveiðar
valda minnkun fiskstofna úti fyrir
Oregonríki. Þeir vita, að næringin
verður til í efstu lögum sjávar, en
hún hríslar niður til botns. Smá-
seiði botnfiska lifa í vistkerfi við
botn og eru háð æti og misfellum
til að skýlast. – Meira en þúsund
þekktir vísindamenn hafa lagt til,
að botnvarpa verði bönnuð. Það er
ekki mikið rætt um þetta hér, en
rætt er víða um sjálfbærni og nátt-
úruvernd. Botnvörpuveiðar eru
ekki sjálfbærar og ekki á að leggja
þær að jöfnu við aðrar veiðar. Þar
með eru sum skrifin úrelt. Vís-
indamenn benda ekki oft á þetta
hér, en margir sjómenn telja, að
botnvarpa sé skaðræðistól.
Ísland stöðvaði tillögu hjá SÞ
2006 um bann við botnvörpuveið-
um á úthöfunum og fékk háðulegt
tiltal. Vísindamenn standa ekki
í blaðadeilum við sjómenn. Þeir
stunda sínar sjórannsóknir á skut-
togurum og eiga í erfiðleikum með
að viðhalda þorski, en hann er nú
þriðjungur af því sem var.
Elinor Ostrom er kona, sem
fékk Nóbelsverðlaun í hagfræði
2010 fyrir kenningar sínar og
rannsóknir á fiskveiðimálum.
Hún komst að þeirri niðurstöðu,
að minni sveitarfélög hafi sýnt,
að þau geta stundað betri veiði-
skap en ríkisstjórnir, sem hafa
misst fiskistofna niður í ördeyður.
Margir Íslendingar hafa haldið
svipuðu fram. Dreifa ætti veiðum
sem mest um landið en ekki bara
reikna með því, að kvótinn verði
bara tekinn skv. vasatölvum og
buddu stórkvótahafa. – Er Tryggva
ókunnugt um Elinor Ostrom?
Varðandi úthlutun á veiðirétt-
indum er augljóst, að takmarka
verður aðgang. Ég hef lagt til,
að veiðum verði skipt upp eftir
veiðarfærum og botnvörpuveiðar
takmarkaðar við tiltekin svæði
og skuttogurum fækkað. Veiði-
gjald verði tekið, sem væri miklu
hærra en nú er. Þá yrði eftirspurn
eftir heimildum ekkert mikil og í
jafnvægi.
Mest af aflanum á að veiða með
línu og krókum. Veiðunum yrði
skipt upp eftir veiðisvæðum eða
landsvæðum, sem yrðu ákveðin í
samráði við vísindamenn. Veiði-
gjald yrði frekar hátt svo eftir-
spurn væri í jafnvægi, en grípa
má til hækkunar á veiðigjaldi eða
auka staðartakmarkanir. Hið sama
gæti átt við um netaveiðar, sem
þar að auki yrðu að lúta ákvæðum
um möskva.
Tryggvi ætti að reyna að taka
tillit til umræddra sjónarmiða.
Þetta eru grunnhugmyndir í
samræmi við óskir hans.
Ábendingar til Tryggva Þórs
Veiðunum yrði
skipt upp eftir
veiðisvæðum eða land-
svæðum, sem yrðu
ákveðin í samráði við
vísindamenn.
Ógeðið heitir Nakba á arab-ísku og þýðir því sem næst
katastrófan, stóra áfallið eða
hörmungarnar. Árið var 1948
og það ár var Ísraelsríki stofn-
að þann 14. maí. Vel vopnuðum
hópum innfluttra gyðinga tókst
með hryðjuverkum að hrekja
stóran hluta palestínsku íbúanna
burt frá sínu heimalandi, ekki
færri en 700 þúsund manns.
Nakba táknar líka hernámið
sem staðið hefur í 63 ár, og það
felur í sér margt ógeðið. Ekkert
hernám einnar þjóðar á annarri
í samtímasögunni hefur staðið
eins lengi. Samt bendir ekkert til
að leiðtogar Ísraels láti sér detta
í hug af alvöru að skila herteknu
landi, hvað þá hleypa fimm millj-
ónum flóttamanna aftur heim.
Síðastliðin 20 ár hefur viss
friðarviðleitni verið í gangi, að
minnsta kosti í orði, og er það
Bandaríkjastjórn sem hefur haft
frumkvæðið. Þessi viðleitni hefur
þó ekki fært Ísrael og Palestínu
nær réttlátri lausn. Þvert á móti
hefur hernámið látlaust sótt á
með aukinni landtöku frá Palest-
ínumönnum, byggingu aðskiln-
aðarmúrs, skipulagðra morða
á forystumönnum og stórfelld-
um stríðsaðgerðum gegn íbúum
á Gaza. Ísrael hefur tekist með
aðstoð Bandaríkjanna að snúa
öðrum ríkjum gegn palestínsku
þjóðinni og sjálfsákvörðunarrétti
hennar. Þannig var þjóðinni sem
heild og sérstaklega íbúum Gaza-
svæðisins refsað fyrir að kjósa
yfir sig Hamas-samtökin. Hjá
leiðtogum Evrópuríkja jafnt og
í Bandaríkjunum hefur ísraelski
áróðurinn um Hamas enduróm-
að. Þar er þráfaldlega staglast
á því að Hamas vilji ekki viður-
kenna Ísrael, enda þótt stefna
Hamas allt frá árinu 2003 hafi
verið friðsamleg sambúð við
Ísrael innan landamæranna frá
1967. Ísland þarf af rífa sig út úr
þessu samkvæmi og virða í verki
sjálfsákvörðunarrétt palestínsku
þjóðarinnar. Síðustu ár höfum
við tekið mikilvæg skref í þá átt
en betur má ef duga skal. Ísland
getur enn orðið fyrst vestrænna
ríkja til að viðurkenna sjálf-
stæða, frjálsa og fullvalda Pal-
estínu. Utanríkisráðherra okkar
á enn eftir að fara í mikilvæga
ferð til Gaza og hitta stjórnvöld
þar að máli, leiðtoga Hamas,
Fatah og annarra stjórnmála-
samtaka. Þetta er í samræmi við
stefnu Alþingis og með slíkri ferð
leggur utanríkisráðherrann af
mörkum til þess lífsnauðsynlega
sáttaferlis sem nýlega er hafið
hjá Palestínumönnum. Án sátta
og sameinaðrar forystu útávið
geta Palestínumenn ekki mætt til
raunverulegra friðarviðræðna.
Allt frá fyrstu dögum Nakba
hefur hernámið og landránið
vaxið stöðugt og ekkert bent til
að Ísraelsríki ætlaði að beygja af
þeirri braut. Engu að síður hefur
friðarviljinn lifað af meðal Palest-
ínumanna og stjórnmálasamtaka
þeirra. Öll eru þau reiðubúin til
að sætta sig við þá sögulegu eftir-
gjöf að Ísrael haldi nærri fjórum
fimmtu af upphaflegri Palestínu
og ríki þeirra verði á þeim 22%
sem eru Gaza, Vesturbakkinn og
Austur-Jerúsalem.
Árið sem ógeðið byrjaði
Allt frá fyrstu dögum Nakba hefur her-
námið og landránið vaxið stöðugt og ekk-
ert bent til að Ísraelsríki ætlaði að beygja
af þeirri braut.
Palestína
Sveinn Rúnar
Hauksson
Anna Pála
Sverrisdóttir
höfundar eru
stjórnarmenn í Félaginu
Ísland-Palestína
Sjávarútvegur
Jónas
Bjarnason
efnaverkfræðingur
FRÉTTIR VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
MÁ BJÓÐA YKKUR MEIRI VÍSI?
Stærsti frétta- og afþreyingarvefur landsins.