Faxi - 01.12.1993, Qupperneq 19

Tunnuskip í Keflavíkurhöfn. Ljósm. Byggðasafniö á Vatnsnesi.
Karvel l'lutti á 10 ára afmæli
félagsins segir hann m. a. svo frá:
Stjórn Verkalýðs- og sjómanna-
félags Keflavíkur kvartaði yfír því að
geta ekki snúið sér til eins heildar-
aðila fyrir hönd útvegsmanna til
samningagerða um kaup og kjör, þar
sem félag það er eitt sinn var í
Keflavík hefði hætt starfi. Ég spurði
þá hvort þeir álitu ekki rétt að reyna
að mynda útvegsbændafélag í
Keflavík, er saman stæði af út-
gerðarmönnum úr Keflavík og
Njarðvíkum, Ytri og Innri. Allir þeir
sem ég ræddi við höfðu mikinn
áhuga fyrir stofnun slíks félags. Ég
fór til Reykjavíkur og fékk félagslög
hjá Fiskifélagi Islands. Eftir
heimkomu þaðan boðaði ég útgerða-
rmenn á fund í gamla bamaskólanum
í Keflavík að kveldi hins 23. apríl
1936. Á fundinum las ég hverja
lagagrein og voru þær mikið ræddar
og að því búnu samþykktar með
áorðnum breytingum. Síðan voru öll
lögin samþykkt með undirskrift
stofnenda.
Fyrsti formaður félagsins var
Karvel Ögmundsson, Narfakoti,
Innri-Njarðvík. Aðrir í sjórn voru
Kristinn Jónsson, Keflavík, ritari og
Elías Þorsteinsson, Keflavík,
gjaldkeri, en eftir eitt ár tók Sverrir
Júlíusson við ritarastarfi af Kristni
Jónssyni.
Árið 1936 var eitt af þeim
erfiðustu sem yfir útgerðarmenn
Suðumesja hefur komið. Sfldin brást
sumarið 1935 og algert aflaleysi
veturinn 1936. Það var því ekki bjart
framundan þegar þetta félag hól'
göngu sína. Þegar leið á vertíðina
sáu útgerðarmenn að þeir myndu
ekki geta staðið við fjárhagslegar
skuldbindingar. Var þá kosin fimm
manna nefnd til að fara á fund þings
og stjómar. Þetta bar þann árangur
að samþykkt voru lög sem heimiliðu
ríkisstjórninni að veita ákveðna
fjárupphæð til útvegsmanna um land
allt sem bráðabirgðarlán vegna
aflabrests. Afleiðingin var sú að allir
útvegsmenn héldu sínum atvinnu-
tækjum og urðu síðar færir um að
rétta við hag sinn þegar aðstæður
bötnuðu. Ef þetta hefði ekki verið
gert myndi eitthvað af atvinnu-
tækjum byggðarlaganna hafa fluttst í
burtu.
20.október 1937 var kosin fimm
manna nefnd til að mæta á fundi LÍÚ
til þess meðal annars að beita
áhrifum sínum til heildarsamtaka
útvegsmanna um land allt.
Þetta mun vera frumdrögin að
stofnum Landsambands íslenskar
útvegsmanna. Það er ánægjulegt til
þess að vita að l'rá því að vera
sundurlyndir einstaklingar,
varnarlausir fyrir utanaðkomandi
áhrifum 1936, erum við nú eftir 10
ára félagssamtök orðin allsterk
lélagsdeild heima í héraði og einnig
hlekkur í félagskcðju, sem tengir alla
útvegsmenn saman um land allt.”
Eitt af þeim merkustu málum sem
félag þetta hefur látið til sín taka eru
hafnarmálin. Þegar hið opinbera
leitaði álits félagsins um lands-
höfnina þá greiddu allir atkvæði á
einn veg, enda þólt áður hafi í odda
skorist. Með Landshafnarfrumvarp-
inu er lagður grundvöllur að framtíð
Suðumesja.
Á milli verkalýðsfélags Keflavíkur
og Útvegsbændafélagsins hefur
aldrei komið til stórátaka. Þessir
aðilar hafa alltaf borið gæfu til að
jafna sín deilumál á friðsaman hátt
og aldrei komið til verkfalla.
Ég vil geta þess að í hinum stærri
málum sem við höfum sólt útávið
höfum við notið stuðnings Útvegs-
mannafélags Garðs. Hefur samvinna
verið með ágætum milli lélaganna
enda eiga Garðmenn mætustu
mönnum að skipa
Útvegsbændafélag
Gerðahrepps
Þorsteinn Jóhannesson.
Félagið var stofnað í Gcrðum þann
29. september 1940. í lögum
félagsins segir, að félagsmenn geta
orðið eigendur þiljaðra vélbáta í
Gerðahreppi og einnig í Miðnes-
hreppi. Lög félagsins tilgreina í
mörgum liðum hver skal vera
tilgangur félagsins. Þar kemur m.a.
fram eftirfarandi auk þess sem
svo tugum skipti á grunnmiðum og
töldu heimamenn þær gjörspilla
miðunum. Er talið að á síðari hluta
aldarinnar hafi frönsku skúturnar
verið um 240 talsins hér við land.
Undir aldamótin komu svo Bretar á
hinum nýtískulegu gufutogurum.
Voru þeir mjög aðgangsharðir á
fiskimiðunum og skeyttu engu um
landhelgislínur eða veiðar heima-
manna. I kjölfar þessara veiða fylgdi
mikið aflaleysi á hefðbundum
liskimiðum.
Suðumesjamenn virðast ekki hafa
fylgst mikið með framþróun í
fiskveiðum á þessum tíma og niá þar
efalaust um kenna þeim góða árangri
sem þeir höfðu náð með sinni
bátaútgerð. Hér voru því seint gerðar
hafnir og skútuöldin fór að mestu hjá
garði. M.a. fluttu forráðamenn
Duusverslunarinnar þilskipaútgerð
sína til Reykjavíkur, því þar voru
allar aðstæður miklu betri. En þegar
vélbátaöldin gekk í garð við upphaf
tuttugustu aldarinnar olli það
gjörbyltingu á flestum stöðum á
svæðinu. Fyrst í stað var aðeins um
opna bála að ræða, en er líða tók á
öldina komu þiljaðir vélbátar til
sögunnar. Efldist vélbátaútgerð því
þar sem hafnir voru bestar. Af
þessum sökum varð efling útgerðar
mest í Keflavík á fjórða áratugnum.
Einnig var mikil útgerð í Garði og
Sandgerði og notuðu Garðmenn
ýmist hafnirnar í Keflavík eða
Sandgerði. Sökum algjörs hafnleysis
í Grindavík rém menn þar á opnum
árabátum nokkuð lengur en á hinum
stöðunum. Þegar Hópið var síðan
opnað leið ekki á löngu þar til þar
myndaðist einnig blómleg
vélbátaútgerð enda var þaðan mjög
stutt sigling á góð fiskimið.
Unandnfari ÚFS voru þau félög
sem nú verður greint frá
✓
Utvegsbændafélag
Keflavíkur
Karvel ()gmundsson.
Ein af aðal hvatamönnum að
stofnun félags útvegsmanna var
Karvel Ögmundsson. í ræðu er
FAXI 179