Faxi - 01.12.1993, Blaðsíða 43

Leiru þegar hann fann lík
Kristmundar og þá eftir áramótin
1905-6. Einnig minnti hana að sér
hefði verið sagt að langur tími hefði
liðið þangað til líkið fannst. Það er
reyndar frekar ólíklegt, við nánari
athugun, að líkið hafi legið lengi rétt
við alfaraleið nema því að það hafi
fennt í kaf mjög fljótlega sem víst gat
verið.
Sigurjón Sigurðsson frá Traðar-
koti, f. 1902, segir í ömefnalýsingu af
Brunnarstöðum: “Svo bar til, að
haustið 1907 eða 1908 var farið til
smölunar í sveitinni. Einn af
smölunum var unglingspiltur frá
Goðhól hér í sveit, sem hét
Kristmundur Magnússon. Það hafði
verið mjög slæmt veður, suðaustan
rok og mikil rigning (dimmviðri) og
fór svo, að pilturinn týndist og fannst
daginn eftir örendur á þeim stað sem
Kristmundarvarða stendur nú.”
Sigurjón lýsir því hvar varðan
stendur og segir hana vera við görnlu
leiðina nokkuð sunnar en
Halakotsvarða. í ömefnalýsingu Ara
Gíslasonar frá 1958 segir: “Skammt
suður frá Töðugerði upp við veginn,
garnla veginn, er varða sem heitir
Kristmundarvarða, dregur hún nafn
sitt af því að piltur að nafni
Kristmundur frá Goðhól, 16-17 ára
gamall, var að smala fé en villtist í
slagveðri og fannst látinn þama og
hafði gengið sig inn í bein.”
Halldór Agústsson frá Halakoti, f.
1910, sagði að líkið hefði fundist
stuttu eftir smölunina en Itann
kannaðist ekkert við ferðir Vilhjálms
né hver hefði fundið líkið.
Guðríður Egilsdóttir frá Hliði í
Kálfatjarnarhverfi, f. 1897, sagði í
samtali 1992 að ungi maðurinn hafi
týnst fyrri part vetrar, líklega rétt eftir
að faðir hennar dó árið 1905 en þá
var Guðríður 8 ára. Hún hélt að
atburðurinn hafi átt sér stað í október
því skólinn, sem þá var í Norðurkoti,
hafi verið byrjaður. Henni var það
minnisstætt þegar rnenn báru lík
piltsins um hlaðið á Hliði og niður að
Goðhóli og inn í hlöðuna þar.
Guðríður sagðist ekki muna hver
hefði fundið líkið.
Amma mín Erlendsína Helgadóttir
frá Litla-bæ í Kálfatjarnarhverfi,
f. 1889, sagði í samtali 1992 að
Kristmundur hefði týnst í
haustsmölun í Kálfatjamarlandi og í
þeirri smölun hafi líka verið
Guðlaugur bróðir sinn, f. 1887.
Amma sagði að smölunardagur hefði
verið ákveðinn en honum frestað,
eins og kom fyrir. Eftir að pilturinn
týndist ræddi fólkið sín á rnilli um
það að ef smalað hefði verið á réttum
degi hefði drengurinn e.t.v. haldið
lífi. Haná minnti ennfremur að
töluverð leit hafi verið gerð að
drengnum og jafnframt að nokkrir
dagar hefðu liðið þangað til líkið
fannst.
I kirkjubókum Kálfatjarnarkirkju
segir að Kristmundur Magnússon
hafi verið 17 ára vinnumaður í
Goðhóli og týnst við smalamennsku
I0.nóv.l905, fundist örendur I3.nóv.
og verið jarðaður 24.nóv. 1905.
Þegar hér var komið í grúskinu
hélt ég að “sagan væri öll” en svo var
þó ekki. í sumar kynntist ég af
tilviljun langafa- og ömmubarni
hjónanna í Goðhóli og þau kynnil
urðu til þess að bréf sem lýsir
atburðinn ítarlega fannst í gömlum
kistli í húsi á Hofsvallagötunni í
Reykjavík. Bréfið fer hér á eftir með
eigin stafsetningu en punktar og
kommur eru settar þar sem við á.
Goðhól ....(dags. ólæsileg)
Elsku Hjartkjœra dóttir mín.
Komdu ætíð marg blessuð og sœl.
Almáttugur Guð stiðji þig og stirki á
allri þinni veg ferð í þessum þirnum
stráða heimi. Almáttugur Guð stiðji
þig og stirki eyns þegar geislaskiit
yndis og gleði brosir við þinu unga
og góðsmeðtœkilega Hjarta. Já, ég
segji: Guð stirki þig Elsku dóttir því
okkur veitir aldrei af Almáttugri
hjálp eins í meðlœtinu sem
krossburðinum þvi hvað erum við án
hans miskunar, - ekki annað en
huggunar og vonarsnauð í þessum
snauða heimi enn góðum guði sjé lof
fyrir reinsluskólann. Þvíbetur gétum
við skoðað hvað all hjér hverfult og
óstöðugt. Ég bið nú sem fyrri liinn
miskunsamma Guð að stikja þig
kjœra dóttir svo þú getir tekið með
hjartanlegri undirgefni undir
guðsvilja þeirri sáru sorgar fregn
sem þettað blað hefur að fœra þjér
frá okkur foreldrum þínum og þeim
af brœðrum þínum sem en eru hjá
okkur. Góður guð stirki okkur öll í
Jésúnafni.
Elskann mín góða, guð reindi
okkur með því sorgar tilfelli að taka
til sín okkar Elskulega son og ykkar
bróður Kristmund (sál). Það vildi til
með þeim hœtti að við Ijéðum hann í
smalamensku hjér uppí Iteiðina og
voru þeirfjórir dreingir saman, allir
á líku reki enn hann var helst
ókunnugur leitunum þegar þeir fóru
til baka, nefhinlega heimleið. Skildu
þeir og áttu að reka ofaneftir skamt
hvor frá öðrum. Veður var hvast á
austann, landsunnan, með stór
rigningar hriðjum enn þokulaust og
marauð jörð. Enn um k\’öldið kom
hann ekki. Þú gétur nœrri livað við
höfðum að bera, Elskann mín. Svo
var gerð almenn leit með
mannsöfnuði í þrjá daga og á þriðja
degi fanst liann, en ekki af
leitarmönnum. Maður sem var á
ferð austann úr holtum varð til þess
aðfinna hann og var liann mjög stutt
frá bœjum á milli voganna og
strandarinar, skamt frá alfaravegi.
Þar lá hann andvana á sléttri klöpp
með krosslagðar hendur á brjósti.
Hann hefur því lagt sig sjálfur til í
Hjartanlegri auðmíkt undir Guðs
blessaðann vilja ...(ólœsilegt). Við
erum samfœrð um það að liann hefur
undir atlögu dauðans liorft upp till
himin Ijósanna sem eynmitt þá
leiftruðu svo skírt. Veður batnaði
svo mjög og loftið varð Ijétt svo túngl
og stjörnur liafa því orðið fyrir lians
deijandi augum. Okkur er óhœtt að
hugga okkur við það að hann hefur
gétað beiðið til guðs því hann kunni
mikið af góðu. En Engill dauðanns
hefurflutt hans frelsuðu sál til Guðs
Eilífu Ijóss heimkinna. Eftir öllum
atvikum hefur hann andast þann 11.
Nóvenber. Guðisjé loffyrir að hann
fanst svo við gátum búið liann til
moldar og var liann jarð súnginn
þann 24. sama mánaðar. Nú læt jég
hér innaní eftirmœli sem séra Friðrik
barnavinur orti, meira get ég ekki
sent þjér núna en skal gjöra það íí
nœsta brjéfi.
Undirskrift vantaði á bréfið.
Kristmundur var jarðsettur við
suðurvegg Kálfatjarnarkirkju en
enginn grafsteinn var settur á leiðið.
Herdís Erlendsdóttir á Kálfatjörn
man vel eftir hjónunum á Goðhóli og
sorg þeirra þegar þau vitjuðu
grafarinnar.
Nú er búið að leggja göngustíg yfir
leiði Kristmundar og varðan í
Djúpavogsheiðinni er það eina hér í
hreppnum sem minnir á drenginn
sem varð úti svo að segja við
bæjardyr sveitunga sinna.
Einn lítinn hlekk vantar þó enn í
söguna: Hver eða hverjir hlóðu
Kristmundarvörðu?
Sesselja Guðmundsdóttir, 1993.
Minningarljóð sem Ragnhildur
Magnúsdóttir frá Litla-bæ á
Vatnsleysuströnd orti um
drenginn frá Goðhóli. Ragn-
hildur var amma Ragnhildar
þeirrar sem giftist Kristmundi frá
Arnarstaðarkoti í Flóa. Staf-
setningin á ljóðinu er sú
upprunalega, svo og punkta- og
kommusetning.
Kristmundur Magnússon.
Hart er oft í heimi að stríða
Hjartað sundurkramið má
Sorgarslögin sáru líða
Samt er ætíð hjálp að fá
Ef vjér biðjum hann sem hefur
Heitið öllunt sinni náð
Ætíð særða í arma vefur
Eylíft Drottins hjápar ráð.
Þú er laus við harm í heimi
Hjarta þínu svalað er.
Sálu þina sæla geimi
Sólarföðurs Englaher
Biðji hver af hjarta glaðir
Herran trúar þrek sjér ljá
Eins og þessi ungi Maður
Æfistundu hinstu á.
Þegar hinstu bænar beiddi
Bljúgur Drottins fætur við
Arma í kross á brjóstið breiddir
Bestum gæddur sálar frið
Jesús stirk þann víst þjer veitti
Vina svo það gleddi lund
Allri þraut í unað breitti
Andláts þá var nálæg stund.
Guð mun stirkja grátna Móður
Guð mun hugga Föðurinn
Guð sem öllum er svo góður
Opnar kærleiksfaðmin sinn
Líknar herra lát þau skilja
Líknar þinnar heilag verk
Þau svo lúti þínum vilja
Þá mun trúinn heit og sterk.
Til Foreldrana.
Rústir Goðhóls í Kálfatjarnarhverfi þaðan sem pilturinn ungi var
frá. Ljósm. Björgvin Hreinn Guðmundsson.
FAXI 203