Búfræðingurinn - 01.01.1946, Blaðsíða 17

BÚFRÆÐINGURINN
15
og binzt af jarðefnunum. Ammoníak þess verður að breytast í
jarðveginum áður en jurtirnar hagnýta það. Við þá breytingu
eyðist lútur úr jarðveginum, og jarðvegssúrinn vex.
Brennisteinssúrt ammoníak liefur verið notað með góðum
árangri í kartöflugarða, sem kláða hefur orðið vart í. Annars
hentugur köfnunarefnisáburður fyrir kartöflur, því að þær
dafna vel í veiksúrum jarðvegi.
Brennisteinssúrt ammoníak hefur verið notað mikið hér á
landi styrjaldarárin og reynzt vel.
8. Kalk-köfnunarefni.
Það er köfnunarefnisáburður, og er köfnunarefnið í sam-
bandi við kalsíum og kolefni, kalsíumcyanamid CaCNo.
Um síðustu aldamót heppnaðist tveimnr Þjóðverjum, A.
Frank og N. Caro, að tiinda köfnunarefni loftsins á hagnýtan
liátt, með því að leiða köfnunarefnið yfir glóandi kalsíumkar-
biðduft. Sameinuðust þá þessi efni eftir fylgjandi formúlu:
CaC2+N o=CaCN 2+C.
Árið 1905 var fyrsta verksmiðjan reist í Ítalíu til að framleiða
kalkköfnunarefni, og litlu seinna í Þýzkalandi. Á styrjaldarár-
unum 1914—1918 og árin eftir styrjöldina, voru byggðar verk-
smiðjur til framleiðslu á kalkköfnunarefni í mörgum löndum,
meðal annars vegna þess, að Haber-Boscli aðferðin var ekki
þekkt annars staðar en í Þýzkalandi. Árin fyrir síðustu styrjöld
er talið, að verksmiðjur hafi verið til, til framleiðslu á 450.000
tonnum af köfnunarefni með þessari aðferð. Franrleiðslu-
magnið var samt ekki meira en 270.000 tonn köfnunarefni, og
stafaði það af því, að kalkköfnunarefnið átti erfitt í samkeppni
við annan tilbúinn köfnunarefnisáburð, svo sem kalksaltpétur
kalkammonsaltpétur og brennisteinssúrt anunoníak.
Eins og getið hefur verið um, þá er kalkköfnunarefnið fram-
leitt með því, að leiða hreint köfnunarefni yfir glóandi kalsíum-
karbiðduft, sem komið cr fyrir í stórum ofnum. Efnabreytingin,
sem verður, er sjálf hitaaukandi (endotherm) og þarf því ekki
að hita nerna sumt af kalsíumkarbíðduftinu að brennslumark-
inu. Efnabreytingin lreldur áfram af sínum eigin hita.