Búfræðingurinn - 01.01.1946, Blaðsíða 57

BÚFRÆÐINGURINN
55
h'æsins. Fræhvíta korntegundanna er, eins og kunnugt er, mjög
'nikilvæg fyrir mannkynið, því að þaðan fáum við rnjölið, en
það er forðanæring þess kíms, sem í korninu er og kímjurtin
sprettur af, þar til að frumsprettunni er lokið. Forðanæring
'ælgjurtanna er að mestu eggjahvítuefm og feiti. Nokkrar teg-
'indir eru þó með sterkju í kími sinu (ertur og vikkur), en t. d.
lúpínur ekki.
3. Freeskurnið umlykur fræið. í træskurninu er engin forða-
næring, en er til þess að hlífa fræinu, varna að of mikið vatn
komist inn í það, meðan á frumsprettunni stendur, og draga úr
ehiatapi og útgufun vatnsins við spírunina, eins að verja það
1 yi'ir efnatapi, meðan það liggur í jörðinni óspírað. Er þetta
ærið mismunandi, livað kjarninn sjálfur er varinn með hýðis-
úlutum. T. d. eru þau fræ betur varin, sem hafa fastar næragnir.
A byggi er yzt ytriögnin, sem er föst á korninu, en vantar á
'veiti og rúgi, og svo fræhýðið og önnur frumulög, sem eru
eggjahvíturík. Við mölun á korninu og sigtun fæst fræhýðið
ser (klíð), sem er tiltiilulega eggjahvíturíkt. Það er oft svo. að
ffæhýðið er mjög teygjanlegt, enda þarf svo að vera, því að
þegar fræið dregur til sín vatn, þrútnar það og rúmfang þess
Vex, oft um helming miðað við þurrt fræ.
hræskurnið og agnir, sem með því fylgja, eru því afar þýð-
mgarmiklir hlutar þess við geymslu, og við að standast þau
vaxtarkjör, er jarðvegur og veðrátta tillætur því, þegar það er
komið í jörðina.
Hl- Spírunin.
Verðmæti fræsins til útsæðis er háð því, hvað vel það spírar,
en það fer aftur eftir jrroska fræsins og eins eftir því, hvað gam-
aH það er.
H Þroskastigið. Hinn fullkomni þroski fræsins kemur fram í
utliti þess, sem er þó nokkuð ólíkur fyrir ýmsar plöntutegundir,
eiv þó er venjan, að við fullþroskunarstigið er fræið laust í
°xum móðurplöntunnar. Bezt reynist, að fræútsæði sé vel
þi'oskað, þó liins vegar að fræið geti verið sæmilegt til útsæðis,
an þess að hafa náð fullþroskuriarstiginu, og reynslan sýnir, að