Búfræðingurinn - 01.01.1946, Blaðsíða 16

14
BÚFRÆÐINGURINN
fékkst það ammoníak, sem notað var, úr gasvatni. En það er
ekki fyrr en um 1890, að verulegt magn er framleitt af þessum
áburði. Um aldamótin var framleitt 0.4 miljón tonn, 1913 1.4
miljón tonn og 1936 1.8 miljón tonn, og svarar það til 365
þúsund tonnum af köfnunarefni. Aðalframleiðslulöndin eru:
Bandaríki Norður-Ameríku, Þýzkaland og England.
Árið 1914 var aðferð sú, sem nefnd er eftir þýzku efnafræð-
ingunum F. Haber og C. Bosch, aðeins notuð í einni lítilli
verksmiðju. En nú er þessi aðferð notuð um allan heim til
framleiðslu á ammoníaki. Aðferðin er ekki alls staðar eins,
þrýstingur og hiti er breytilegur — frá 100 til 1000 loftþyngdir,
og 450 til 600° hiti.
Það er dýrt að binda ammoníakið við brennisteinssýru, eins
og gert er nreð það ammoníak, sem fæst úr gasinu. En það er
hægt undir vissum skilyrðum, að fá ammoníumkarbónat og
kalsíumsúlfat til að mynda brennisteinssúrt ammoníak. Þetta
er gert með því að leiða saman ammoníak og kolsýru í vatni,
sem fínmuldu gipsi (kalsíumsúlfat) er blandað í. Þá skipta
kolsýra og brennisteinssýra um sæti, og í upplausninni verður
brennisteinssúrt ammoníak, og til botns fellur kalsíumkar-
bónat. Þetta verður eftir formúlunni (NH4)2C03-þCaS04==
(NH4)2S04+CaC03.
Uppiausnin er hreinsuð með því að skilja hana. Hún er síð-
an þurrkuð og verður þá að hvítu, kristölluðu efni.
í brennisteinssúru ammoníaki eru 20.6 til 20.8% af köfnun-
arefni, og svipað hvor framleiðsluaðferðin, sem notuð er.
Það er talið að 1935 og ’36 liafi framleiðslan af brennisteins-
súru ammoníaki, sem framleitt var með Haber-Bosch aðferð,
verið um 3 miljónir tonn, og svarar það til 630 þúsund tonnum
af köfnunarefni. Heimsframleiðslan af köfnunarefni var talin
árin fyrir styrjöldina nema 2.4 miijónum tonna árlega. Um
41% af þessu magni er í því brennisteinssúra ammoníaki, sem
var framleitt þessi árin, og þar af eru 26% í því brennisteins-
súra ammoníaki, sem framleitt er eftir Haber-Bosch aðferð, en
15% í því, sem framleitt er við gasstöðvar.
í mörgum löndum er brennisteinssúrt ammoníak aðalköfn-
unarefnisáburðurinn. Það er auðleyst í vatni, er ekki rokgjarnt