Búfræðingurinn - 01.01.1946, Blaðsíða 59

BÚF RÆÐINGURINN
57
Fræið verður að vera lifa^idi og vaknað úr dái, svo spírun geti
orðið. Hin ytri skilyrði eru vatn, hatfilegur hiti og loft.
a) Vatnið. Fræið dregur til sín vatn í gegnum fræhýðið, eink-
um á þeim stað, er fræið liefir verið fast við móðurplöntuna
(nalla fræsins) og við efri enda fræsins (eggmunnann). Vatnið
clreifist um fræið og vekur þar ýmsar efnabreytingar, er koma
af stað spíruninni, en til þess að spírunin hefjist, þarf ákveðið
liitastig, mismunandi fyrir hverja plöntutegund, og svo loft
(súrefni). Mismunandi er livað mikið vatn þarf. Korntegund-
irnar geta tekið til sín 40—80% af þyngd fræsins, belgjurtafræ
80-130%.
Þe gar fræið liefir dregið til sín það vatn, sem þarf til spírun-
‘O'innar, þrútnar það og starfsemin byrjar, kínrrótin sprengir
Iræhýðið með því að brjótast niður, og svo kemur kímstöngull-
‘nn síðar fram. Á korntegundum kemur kímknappurinn
ut um blaðslíðurrifuna, er kornið spírar, en sjálf kímblöðin
Vei'ða eftir í korninu ogsjúga næringu úr fræhvítunni og meltir
úana fyrir kímjurtina.
Þau fræ, sem hafa mjög liart. skurn, eins og ýmsar belgjurta-
■egundir, þurfa oft að liggja lengi í jörðinni, þar til þau spíra.
fræið getur verið vaknað úr dái, Jró að Jrað grói ekki, því að
skurnið varnar upptöku vatns, slík hörð frœ eru Jrví (t. d. sumt
smárafræ) minna virði sem útsæði en hin. Venjulega er þó ekki
uema 10—20% af belgjurtafræi hörð fræ. Til Jress að ráða bót
a þessu, hefir verið reynt að ýfa fræskurn á smára og ertum í
þar til gerðum vélum, svo að vatn geti komizt inn í fræið, en
uokkuð hefur viljað á Jrví bera, að kímið skaddist við slíka með-
höndlun.
Fezt er að sá fræinu í ekki of rakan jarðveg, því að þar verður
spirunin öruggari en í blautri og vatnsmettaðri jörð, Jrví að
jafnhliða hæfile gum raka og hlýju Jrarf fræið að búa við nægi-
'eg íoftskilyrði vegna öndunarinnar, en of votur jarðvegur
hamlar Jrví, og getur dregið spírun fræsins á langinn eða eyði-
'agt hana. Ber Jrví ávallt að sá fræi ræktarjurtanna í fremur
þvala mold, en ekki í bleytu.
h) Hitinn er annað skilyrði frumsprettunnar, þ. e. a. fræið
fú°i, því að án hans verða ekki þær efnabreytingar og efnarás