Frjáls verslun - 01.01.2002, Qupperneq 50

EFNAHAGSRADGJAFAR RÍKISSTJÓRNfl
Benjamín J. Eiríksson var fyrsti
sérráSni efnahagsrádgjafi ríkis-
stjórnar á Islandi, ríkisstjórnar
Steingríms Steinþórssonar.
Hann gegndi því starfi frá 1951
til 1953.
Jónas Haralz var ráðinn efna-
hagsráðgjafi ríkisstjórnar Her-
manns Jónassonar árið 1957 og
gegndi því starfi einnig hjá ríkis-
stjórn Emils Jónssonar 1959 og
hjá viðreisnarstjórn Olajs Thors,
þ.e. út árið 1961.
Þórður Friðjónsson var efnahags-
ráðgjafi ríkisstjórnar Gunnars
Thoroddsens frá haustmánuðum
1980 til 1983 oggegndi því starfi
síðan áfram fyrir ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar frá 1983
til ársloka 1986.
Bolli Héðinsson var efnahagsráð-
gjafi ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar frá desember 1986
fram á sumar 1987. Hann varð
síðan aftur efnahagsráðgjafi ríkis-
stjórnar Steingríms árið 1990 og
gegndi því starfi fram til vorsins
1991.
Sérráðnir efnahagsráðgjaf
starfa td. fyrir hagsmunasamtök eða banka o.s.frv. Þjóðhags-
stofnun á að gegna því hlutverki að vera óháð greiningarstöð
efnahagslífsins. Þetta er hagkvæm lausn fyrir þing, stjórnvöld og
almenning.“
Déilan ekki ný af nálinni Deilan um Þjóðhagsstofnun er í raun
ekki ný af nálinni. Frá upphafi hafa verið vangaveltur uppi um
hana, hvaða fyrirkomulag væri best, og hvort það ætti að breyta
henni. Umræða um breytingar kom oft upp á meðan Jón
Sigurðsson var forstjóri á árunum 1974 til 1987. A árunum í
kringum 1991, þegar viðeyjarstjórnin var mynduð og Davíð
Oddsson varð forsætisráðherra, sögðu ijölmiðlar frá hug-
myndum um að breyta stofnuninni. Þótt rætt hafi verið um
breytingar á henni var samt aldrei rætt um að leggja hana niður,
fyrr en á vormánuðum í fyrra eftir að spár hennar og álit féllu litt
í kramið hjá Davíð. Og förum enn lengra aftur í tímann. Miklar
deilur og pólitískt fjaðrafok urðu árið 1962 um það hvort rétt
væri að setja Efnahagsstofnun á fót og hvort hún ætti rétt á sér.
Á þeim tíma vildi stjórnarandstaðan ekki með nokkru móti
fallast á að ríkisstjórnin hefði tæknilega aðstoð í formi stofiiunar
og nefndi þau rök að það myndi skerða áhrif og völd stjórnmála-
manna en auka áhrif embættismanna og efnahagsráðgjafa.
Eysteinn heitinn Jónsson, þingmaður Framsóknarflokks, var
t.d. einn þeirra sem var afskaplega mótfallinn því að setja Efna-
hagsstofnun á fót og vildi að hagfræðingar yrðu kallaðir til af
stjórnvöldum hverju sinni til að gefa álit. En viðreisnarstjórn
Olafs Thors gaf sig ekki og Efnahagsstofnunin varð til.
Jónas Haralz, fyrsti forstjóri Efnahagsstnfnunar jónas Haralz
hagfræðingur var fyrsti forstjóri Efnahagsstofnunar og var
mjög náið samstarf á milli hans og forsætisráðherranna í Við-
reisnarstjórninni, þeirra Olafs Thors árið 1962 og Bjarna
Benediktssonar 1963-1970. Sá reginmunur var á Efnahags-
stofnun og Þjóðhagsstofnun að sú fyrrnefnda var hugsuð sem
ráðunautur ríkisstjórnarinnar og starfaði mjög náið með henni
og einstökum ráðherrum hennar. Hún heyrði beint undir for-
sætisráðherra og vann mikið af skýrslum fyrir ríkisstjórnina.
Þótt Efnahagsstofnun heyrði beint undir ráðherra hafði hún
yfir sér sérstaka stjórn sem hins vegar Þjóðhagsstofnun hefur
ekki haft. Og á þessu er talsverður munur, að margra mati. Það
var ekki fyrr en árið 1966 sem Efnahagsstofnun sendi frá sér
sína fyrstu opinberu skýrslu. Þá var komið svonefnt hagráð
sem þeir Gylfi Þ. Gíslason, þáverandi viðskiptaráðherra, og
Magnús Jónsson, þáverandi íjármálaráðherra, voru í forsvari
fyrir. Efnahagsstofnun gegndi ritarastörfum fyrir hagráð frá ár-
inu 1965 og um leið komst stofnunin í aukið samband við hags-
munasamtök, eins og bændasamtökin, samtök útvegsmanna,
verkalýðsfélög og fleiri félög sem tóku að leita til stofnunar-
innar eftir upplýsingum. Halda má því fram að það hafi einmitt
verið þessi vinna sem leiddi til þess að starfsemi hennar ein-
skorðaðist ekki lengur við ríkisstjórnina heldur varð almenn-
ari. Þessi almenna vinna varð síðan enn viðameiri með tilkomu
Þjóðhagsstofnunar. Jónas Haralz var forstjóri Efnahagsstofn-
unar til ársins 1969 er hann varð bankastjóri Landsbankans.
Bjarni Bragi tóh Við af Jónasi Bjarni Bragi Jónsson hagfræð-
ingur, sem verið hafði í hagdeild Framkvæmdabankans frá árinu
1955 og síðar hjá Efnahagsstofnun, tók við af Jónasi sem forstjóri
Efnahagsstofnunar og gegndi því starfi til ársins 1972 þegar
stofnunin var lögð niður af vinstri stjórn Ólafs Jóhannessonar.
Um Efhahagsstofnun var í raun stofnuð sérstök deild í Fram-
kvæmdastofnun ríksins, hagrannsóknardeild. Það var því fyrst
og fremst um nafnabreytingu að ræða. Eflaust hefur það lika
haft eitthvað að segja fyrir ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar að
Bjarni Bragi hafði sem forstjóri Efnahagsstofnunar unnið náið
með viðreisnarstjórninni og nýir herrar því viljað breyta til varð-
andi efnahagsráðgjafa ríkisstjórnarinnar - sem jú forstjóri Efiia-
hagsstofnunar var óumdeilanlega á þessum árum. Vísa má til
50