Morgunblaðið - 05.03.2009, Blaðsíða 15

Fréttir 15INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. MARS 2009
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
FYRIR setningu laganna um rannsóknarnefnd Al-
þingis sem rannsakar aðdraganda og orsakir falls
bankanna, tókust á ólík sjónarmið í þjóðfélaginu
um hvort skýrslutökur ættu að fara fram fyrir opn-
um tjöldum eða ekki. Rannsóknarnefndir þjóð-
þinga í ýmsum löndum halda iðulega opnar yfir-
heyrslur en þá eru þær yfirleitt að fást við
afmörkuð atriði sem snúa að stjórnvöldum. Að und-
anförnu hefur einnig mátt fylgjast með yfir-
heyrslum þingnefnda yfir bankamönnum vegna
bankakreppunnar í beinni útsendingu, bæði í
Bandaríkjunum og Bretlandi. Æðstu yfirmenn
fjármálastofnana á borð við Royal Bank of Scotland
hafa auðmjúklega beðist afsökunar en það hefur lít-
ið sefað reiði almennings. Hvað kemur á eftir „af-
sakið“? var spurt í nýlegri umfjöllun BBC. Hér á
landi ljá stjórnmálamenn yfirleitt ekki máls á að
kalla forystumenn í yfirheyrslur fyrir opnum tjöld-
um og sú aðferð varð ekki fyrir valinu þegar lögin
um rannsóknarnefnd þingsins voru sett.
„Hugsunin var sú að rannsóknarnefndin hefði
miklu víðtækari rannsóknarheimildir en fordæmi
eru fyrir hér á landi,“ segir Birgir Ármannsson,
sem var formaður allsherjarnefndar er frumvarpið
var til meðferðar á Alþingi. „Á móti kom að ákveðið
var að hafa þetta lokað, þannig að nefndin mæti það
hvaða upplýsingar ættu að fara út og hverjar ekki.
Þetta var að hluta til hugsað til þess að hægt væri
að afla upplýsinga, sem ólíklegt væri að kæmi frá
fólki ef um opnar yfirheyrslur væri að ræða.“
„Rannsóknarnefnd Alþingis er ekki einungis fal-
ið að rannsaka þátt stjórnvalda heldur einnig or-
sakir fyrir falli bankanna. Við þá rannsókn þarf
ekki aðeins að fjalla um fjárhag bankanna heldur
einnig fjárhagsmálefni einstaklinga og fyrirtækja
sem þagnarskylda ríkir almennt um. Við skýrslu-
gjöf fyrir nefndinni þarf því jafnframt að fjalla um
slíkar fjárhagsupplýsingar,“ segir Páll Hreinsson,
formaður rannsóknarnefndarinnar.
Hann segir að hægt hefði verið að viðhafa þær
aðferðir að skýrslutökur færu fram fyrir opnum
tjöldum ef athugunin hefði eingöngu beinst að op-
inberum stofnunum. „Fyrst okkur var falið svo vítt
hlutverk þá hlaut alla vega sá hluti rannsókn-
arinnar að vera lokaður þar sem komið gat til þess
að fjalla þyrfti um fjárhagsmálefni einstaklinga.“
Að sögn Páls hefur rannsóknarnefndin þegar
kallað til sín einstaklinga í viðtöl en meginstarfið
fram að þessu hefur falist í að afmarka og greina
viðfangsefnin og afla gagna frá stjórnvöldum og
bönkunum. „Þar sem við höfum mjög skamman
tíma til stefnu skiptir miklu að afmarka verkefni
nefndarinnar skýrt og vinna skipulega að gagna-
öflun og greiningu upplýsinga.“
Eru nú til rannsóknar hjá FME
– Nú voru umsvif banka og fjármálastofnana að
stærstum hluta í öðrum löndum. Hvernig gengur
nefndinni að afla upplýsinga erlendis frá?
,,Þar er ákveðinn vandi því erfitt er að komast í
gögn erlendis. Það er Fjármálaeftirlitið sem hefur í
reynd möguleika á að komast í þær upplýsingar
sem þörf er á til þess að skilja þá fjármálatilflutn-
inga sem áttu sér stað síðustu vikurnar fyrir fall
bankanna. Sú upplýsingaöflun tekur hins vegar
langan tíma, þannig að óvíst er að hvaða marki hún
mun gagnast í störfum nefndarinnar. Ekki er víst
að það komi að sök við að rækja það hlutverk
nefndarinnar að draga upp heildarmynd af megin-
orsökum fyrir falli bankanna. Á hinn bóginn verður
að ætla að slík gagnaöflun sé nauðsynleg við lög-
reglurannsókn á ákveðnum málum.“
Nefndinni ber að tilkynna ríkissaksóknara vakni
grunur við rannsókn hennar að refsiverð háttsemi
hafi átt sér stað. ,,Þau mál sem þannig eru vaxin og
nefndin hefur hingað til rekist á í störfum sínum
eru nú þegar til rannsóknar hjá FME. Þaðan fara
síðan stóru málin til hins sérstaka saksóknara.“
Erfitt að fá gögn að utan
Óvíst að upplýsingar frá
öðrum löndum gagnist
rannsóknarnefndinni
Morgunblaðið/Ómar
Lokað að óþörfu? Fundir viðskiptanefndar um Seðlabankafrumvarpið hefðu átt að fara fram fyrir opn-
um tjöldum að mati Sturlu Böðvarssonar, fyrrv. forseta Alþingis. Fjölmiðlar fengu að mynda við upphaf
fundar nefndarinnar með þáverandi bankastjórum Seðlabankans, en honum var því næst lokað.
Stjórnarskráin veitir Alþingi heimild að skipa
nefnd þingmanna til að rannsaka tiltekin mál
en lítið hefur reynt á þetta ákvæði þar sem
þingið hefur aðeins einu sinni skipað slíka
nefnd fyrir rúmlega hálfri öld síðan.
Björg Thorarensen lagaprófessor segir að
e.t.v. væri eðlilegt að Alþingi hefði heimild til
að skipa nefndir sérfræðinga til þess að rann-
saka tiltekin mál, eins og nú hefur verið gert
með setningu sérstakra laga um rannsókn-
arnefnd Alþingis. „Þegar fjallað er um eftirlits-
hlutverk þingsins við endurskoðun stjórn-
arskrárinnar gæti verið ástæða til að setja
slíkt ákvæði í stjórnarskrá. Hún er mjög fátæk
af úrræðum fyrir þingið til að fara ofan í svona
mál.“
Stjórnarskráin fátæk af úrræðum fyrir þingið
GÓÐ þátttaka var í Lífshlaupinu,
en heildarfjöldi þátttakenda var
9.282. 7.149 tóku þátt í vinnustaða-
keppni, 1.330 tóku þátt í grunn-
skólakeppninni og 803 einstakl-
ingar eru í einstaklingskeppninni.
997 lið frá 335 vinnustöðum tóku
þátt í vinnustaðakeppninni en 126
lið frá 26 skólum tóku þátt í hvatn-
ingarleiknum.
Sú tegund hreyfingar sem var
vinsælust meðal þátttakenda var
ganga með 20,18%, líkamsrækt er
með 14,86%, skíði með 3,47% og
hlaup með 3,46%.
Alls voru skráðir þátttakendur í
62 af 79 sveitarfélögum. Flestir
tóku þátt, miðað við heildarfólks-
fjölda, í Grímsnes- og Grafnings-
hreppi sem var með 24,54% þátt-
töku. Einstaklingskeppni
Lífshlaupsins er enn í gangi og um
332 einstaklingar hafa unnið sér
inn bronsmerki, 172 einstaklingar
silfurmerki og 67 hafa unnið sér inn
gullmerki.
Nánari úrslit má finna á vef Lífs-
hlaupsins www.lifshlaupid.is
Góð þátttaka
í Lífshlaupinu
LANDSSAMBAND bakarameistara
leggur Mæðrastyrksnefnd Reykja-
víkur lið með sölu á „hjálparsnúð-
um“ dagana 5.-8. mars nk. í bak-
aríum um allt land. Af andvirði
hvers snúðs renna 25 krónur til
Mæðrastyrksnefndar.
Í fyrra studdi Landssamband
bakarameistara ABC-barnahjálp
með snúðasölunni og söfnuðust þá
tæplega 900.000 krónur.
Snúðar til styrktar
Mæðrastyrksnefnd
VARNARMÁLASTOFNUN og Al-
þjóðastofnun Háskóla Íslands hafa
gert með sér samstarfssamning um
að efla rannsóknir, fræðslu og út-
gáfu um varnarmál á Íslandi.
Alþjóðastofnun mun vinna að
rannsóknarverkefnum fyrir Varn-
armálastofnun. Að auki mun Varn-
armálastofnun veita þrjá styrki til
lokaverkefna meistaranema við
Háskóla Íslands.
Hervarnir Íslands
KÓPAVOGSDEILD Rauða krossins
hefur sett á fót verkefnið „Nýttu
tímann“, en markmið þess er að
skapa jákvæðar aðstæður fyrir fólk
til að hittast, rjúfa einsemd og fé-
lagslega einangrun og auka þekk-
ingu og færni. Um er að ræða nám-
skeið, fyrirlestra, og samveru-
stundir sem haldnar verða í sjálf-
boðamiðstöðinni í Hamraborg 11
alla mánudaga kl. 10-13, öllum að
kostnaðarlausu. Skráning er á
redcross.is/kopavogur, kopavog-
ur@redcross.is
Sjálfshjálparnám-
skeið í Kópavogi
EKKI var sérstaklega rætt um að
störf rannsóknarnefndar Alþingis
um bankahrunið yrðu opnari en lög-
in kveða á um, þegar frumvarpið var
samið, að sögn Sturlu Böðvarssonar,
fyrrv. forseta Alþingis. Hann átti
frumkvæði að undirbúningi frum-
varpsins í samvinnu formanna flokk-
anna. „Lokaskýrsla nefndarinnar
verður öllum opin og málið lagt fyrir
þingið,“ segir hann. ,,Við völdum þá
leið að setja sérstök lög fremur en að
velja þingnefndarleiðina. Það gerð-
um við með það í huga að reyna að
hafa þetta eins ólitað af stjórnmála-
starfinu og kostur væri á.“
Á síðasta ári
var opnað fyrir
þann möguleika í
þingsköpum að
fundir í nefndum
Alþingis þar sem
gestir sitja fyrir
svörum, fari fram
fyrir opnum tjöld-
um og í beinni út-
sendingu fjöl-
miðla. Sturla
beitti sér fyrir þessu með það að
markmiði að styrkja eftirlitshlut-
verk þingsins.
„Þessi heimild að halda opna
nefndafundi með sjónvarpsútsend-
ingu og að viðstöddum blaðamönn-
um, er hluti af auknu eftirliti, sem ég
tel mjög mikilvægt fyrir þingið og er
liður í að styrkja það gagnvart fram-
kvæmdavaldinu og öðrum í sam-
félaginu,“ segir Sturla.
Nokkuð var um að nefndarfundir
væru opnir sl. haust en þeir hafa
ekki verið það síðustu mánuði. „Ég
hefði gert ráð fyrir því sem forseti að
í tengslum við þessar aðgerðir
stjórnvalda núna og lagasetningu
væri þetta nýtt. Ég tel því miður að
þarna sé verið að sleppa mjög mik-
ilvægu tækifæri til að opna inn í störf
þingsins fyrir almenning, þegar
bankastjórar eða forsvarsmenn fjár-
málafyrirtækja og forsvarsmenn
ríkisstofnana koma fyrir þingnefnd-
ir. Ég hefði til dæmis talið mjög eðli-
legt að viðskiptanefnd Alþingis héldi
opna fundi, þar sem fulltrúar þess-
ara stofnana fjölluðu um lagafrum-
vörp frammi fyrir almenningi í land-
inu. Skýrasta dæmið um það hefði
verið umfjöllun um Seðlabankafrum-
varpið,“ segir Sturla. „Ég saknaði
þess að það var ekki gert og tel að
þar hafi verið sleppt mjög mikilvægu
tækifæri til þess að sýna vinnubrögð
þingsins.“ omfr@mbl.is
Sleppa mikilvægu tækifæri
 Sturla Böðvarsson gagnrýnir að þingnefndir nýti ekki heimild til að funda fyrir
opnum tjöldum  Mjög eðlilegt að viðskiptanefnd Alþingis héldi opna fundi
Sturla
Böðvarsson
NÁMSSTYRKIR
Veittir verða styrkir í fjórum flokkum:
3 styrkir til framhaldsskóla- og iðnnáms, 150.000 kr.
3 styrkir til háskólanáms (BA/BS/BEd), 300.000 kr.
4 styrkir til framhaldsnáms á háskólastigi, 350.000 kr.
3 styrkir til listnáms, 350.000 kr.
30.
SÆkTU UM FYRIR:
mars 2009
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
3
6
7
6
0
umsóknarblað má finna á landsbankinn.is