Morgunblaðið - 05.03.2009, Blaðsíða 37

Menning 37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. MARS 2009
Ég horfist í augu við þennanmann á hverjum degi. Ogþreytist ekki á því. Hann
hangir nefnilega uppi á vegg í stof-
unni hjá mér. Frekar lítið svart-
hvítt frumprent eftir ljósmynd-
arann, 17 x 23 cm. Ljósmyndarinn
var enginn aukvisi, hvorki í að
mynda ábúðarmikla menn með sítt
skegg, eða skapa einstaklega falleg
prent í myrkraherberginu.
Sagt hefur verið að enginn ís-
lenskur ljósmyndari hafi náð jafn
fallegum svörtum tóni og Jón Kal-
dal. Sagan segir að á námsárunum í
Kaupmannahöfn hafi sænskur vin-
ur Kaldals, sem einnig var í læri hjá
hirðljósmyndaranum P. Elfeldt,
kennt Kaldal ýmsa galdra, þar á
meðal sérstakar uppskriftir að
framköllurum og tónurum. Og víst
er svart einstaklega hlýlega svart í
þessari mynd; áferðin er eins og
flauel en grátónaskalinn samt jafn
og fallegur. Ljósmyndarinn hefur
bætt örsmáum hvítum punktum í
augun, fyrir vikið verður augn-
sambandið við bóndann svo sterkt.
Þegar honum tókst best upp varJón Kaldal frábær portrett-
ljósmyndari. Hann var unnandi fag-
urra lista; sótti myndlistarsýningar
og tónleika, og varð vinur margra
kunnustu listamanna okkar. Lista-
menn eru einmitt hans þekktustu
fyrirmyndir – auk skeggjaðra
bænda, með „andlit sem eru orðin
formuð og meiri karakter kominn í
þau“, eins og Kaldal orðaði það.
Margar myndanna sem Kaldal tók
af listamönnum eru síðan orðnar
opinberu „myndirnar“ af viðkom-
andi. Ásta Sigurðardóttir, með bera
bringuna að sjúga vindling, Halldór
Laxness í gráu jakkafötunum, Guð-
mundur frá Miðdal kempulegur í
silúettu og einbeittur Finnur Jóns-
son, með þýska abstraktheima í
höfðinu nærri árinu 1925. Og svo
allar myndirnar af Jóhannesi Kjar-
val, frá ýmsum tímaskeiðum.
Í safni bestu mynda Kaldals erumargar sem ættu heima í
Frægðarhöll íslenskrar myndlistar,
ef hún væri til, en eftirlætismyndin
mín er alltaf þessi mynd af Bjarna
Bjarnasyni bónda frá Geitabergi.
Ég veit ekki hver hann var þessi
bóndi, og sumum finnst sér-
kennilegt að ókunnugt fólk skipi
heiðurssess í nánasta umhverfi ann-
arra með þessum hætti. En þetta er
glæsilegt og eftirminnilegt lista-
verk, hvernig sem á það er litið.
Tæknilega fullkomið í einfaldleika
sínum – lýst með einu ljósi, sem gef-
ur svo sterka tilfinningu fyrir
skeggi og andlitsfalli. Engir auka-
hlutir, bara þessi ásjóna, þessi tími
sem var frystur uppi á lofti við
Laugaveginn endur fyrir löngu;
ásjóna sem er vissulega þessa nafn-
greinda manns en um leið tákn-
mynd íslenska bóndans, alvarlegs
alþýðumannsins, á öllum tímum.
Rétt eins og bóndinn horfist í
augu við okkur enn í dag og hvikar
hvergi, horfist Jón Kaldal í þessu
myndverki í augu við listasöguna
og lítur heldur ekki undan. Við vit-
um að hann skoðaði málverk Rem-
brandts vandlega og dáðist að lýs-
ingunni í málverkum hans, rétt eins
og hann dáðist að portrettteikn-
ingum Kjarvals og annarra málara.
Allt það má sjá – en umfram allt
sýnir þessi mynd okkur vel hvað
Kaldal var snjall.
Horf-
umst
í augu
Ljósmynd/Jón Kaldal
MYNDVERKIÐ
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
Þessi ljósmynd af Bjarna Bjarnasyni, bónda frá Geitabergi, er ein þeirra
mynda sem Jón Kaldal (1896-1981) tók af íslensku alþýðufólki í stúdíóinu að
Laugavegi 11 og hann átti eftir að telja til sinna eftirlætis myndverka. Jón
Kaldal er einn fremsti ljósmyndari sem hér hefur starfað. Hann opnaði stofu
árið 1925 og einbeitti sér að portrettmyndum. Samhliða því að þjónusta al-
menning tók hann margar mannamyndir sem teljast klassískar.
Bjarni Bjarnason frá Geitabergi
Hart í bak (Stóra sviðið)
Þrettándakvöld (Stóra sviðið)
Skoppa og Skrítla í söng-leik (Kúlan)
Eterinn (Smíðaverkstæðið)
Kardemommubærinn (Stóra sviðið)
Fim 5/3 kl. 20:00 U
Fös 6/3 kl. 20:00 U
Fös 13/3 kl. 20:00 frums. U
Fim 19/3 kl. 20:00 2.sýn. Ö
Fös 20/3 kl. 20:00 3.sýn.
Lau 7/3 kl. 13:00 U
Lau 7/3 kl. 14:30
Lau 14/3 kl. 13:00 Ö
Mán16/3 kl. 21:00 fors. Ö
Þri 17/3 kl. 20:00 fors. Ö
Lau 14/3 kl. 20:00 aukas. U
Mið 18/3 kl. 20:00 U
Fim 26/3 kl. 20:00 4.sýn.
Fös 27/3 kl. 20:00 5.sýn. Ö
Fös 3/4 kl. 20:00 6.sýn.
Lau 14/3 kl. 14.30
Lau 21/3 kl. 13:00
Lau 21/3 kl. 14:30
Fim 19/3 kl. 21:00 fors. Ö
Fös 20/4 kl. 21:00 frums. U
Mið 25/3 kl. 20:00 aukas. Ö
Mið 1/4 kl. 20:00 aukas.
Fim 16/4 kl. 20:00 7.sýn.
Lau 28/3 kl. 13:00 U
Lau 28/3 kl. 14:30
Ósóttar pantanir seldar þremur dögum fyrir sýningu
Aukasýningar í sölu, sýningum lýkur í apríl
Í samstarfi við Nemendaleikhús LHÍ
Fim 26/3 kl. 21:00
Fös 27/3 kl. 21:00
Lau 28/3 kl. 14:00 U
Lau 28/3 kl. 17:00 U
Sun 29/3 kl. 14:00 U
Sun 29/3 kl. 17:00 U
Lau 4/4 kl. 14:00 U
Lau 4/4 kl. 14:00 U
Sun 5/4 kl. 17:00 U
Sun 5/4 kl. 17:00 U
Lau 18/4 kl. 14:00 U
Lau 18/4 kl. 17:00 U
Sun 19/4 kl. 14:00 U
Lau 7/3 kl. 14:00 U
Lau 7/3 kl. 17:00 U
Sun 8/3 kl. 14:00 U
Sun 8/3 kl. 17:00 U
Lau 14/3 kl. 14:00 U
Sun 15/3 kl. 14:00 U
Sun 15/3 kl. 17:00 U
Lau 21/3 kl. 14:00 U
Lau 21/3 kl. 17:00 U
Sun 22/3 kl. 14:00 U
Sun 22/3 kl. 17:00 U
Sun 19/4 kl. 17:00 U
Lau 25/4 kl. 14:00 U
Lau 25/4 kl. 17:00 U
Sun 26/4 kl. 14:00 U
Sun 26/4 kl. 17:00 U
Sun 3/5 kl. 14:00 U
Sun 3/5 kl. 17:00 U
Þri 5/5 kl. 18:00U U
Sun 10/5 kl. 14:00 U
Sun 10/5 kl. 17:00 U
Lau 16/5 kl. 14:00 U
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Sími 551 1200 / midasala@leikhusid.is / www.leikhusid.is
Lau 7/3 kl. 19:00 Lau 14/3 kl. 19.00
Sun 22/3 kl. 19.00
Lau 28/3 kl. 19.00
Lau 04/04 kl. 19.00
Fim 17/04 kl 19.00
Yfir 140 uppseldar sýningar. Áhorfendasýning ársins 2008.
Fló á skinni (Stóra sviðið)
568 8000 – borgarleikhus.is – midasala@borgarleikhus.is
Sun 8/3 kl. 20.00
Fim 12/3 kl. 20.00
Fös 13/3 kl. 20.00
Ath! Bannað innan 16 ára. Ekki fyrir viðkvæma. Síðasta sýning 15. mars.
.
Fös 6/3 kl. 19.00
Fös 6/3 kl. 22.00
Fös 13/3 kl. 19.00
Fös 13/3 kl. 22.00
Lau 14/3 kl. 19.00
Lau 14/3 kl. 22.00
Lau 21/3 kl. 19.00
Lau 21/3 kl. 22.00
Fös 27/3 kl. 19.00 (Stóra sviðið)
Sannleikurinn, einleikur Péturs Jóhanns (Litla sviðið)
Lau 21/3 kl. 19.00
Lau 14/3 kl. 20.00
Sun 15/3 kl. 20.00 (síð.sýn.)
Lau 28/3 kl. 19.00
Lau 28/3 kl. 22.00
Mið 1/4 kl. 20.00
Fim 2/4 kl. 20.00
Fim5/3 kl. 20.00 3kort
Fös 6/3 kl. 20.00 4kort
Mið 11/3 kl. 20.00 5kort
Fim 12/3 kl. 20.00 6kort
Sun 15/3 kl. 20.00 7kort
Fim 19/3 kl. 20.00 8kort
Fös 20/3 kl. 20.00 9kort
Fim 26/3 kl. 20.00 10kort
Sun. 29/3 kl. 20.00
Fim. 2/4 kl. 20.00
Fös. 3/4 kl. 19.00
Lau 18/4 kl. 19.00
Milljarðamærin snýr aftur (Stóra sviðið)
Æðisgengið leikrit um græðgi, hatur og ást.
Fim 5/3 kl. 20.00
Fös 6/3 kl. 20.00
Lau 7/3 kl. 20.00
Óskar og bleikklædda konan (Litla sviðið)
Fim 05/3 kl. 20.00 frums
Sun 08/3 kl. 20.00 2. kort
Mið 11/3 kl. 20.00 3. kort
Fim 12/3 kl. 20.00 4. kort
Sun 15/3 kl. 20.00 5. kort
Fös 20/3 kl. 19.00
Fim 26/3 kl. 20.00
Fös 27/3 kl. 19.00
Fös 13/3 kl. 19:00 aukas.
Fös 13/3 kl. 22:00 aukas.
Óskar og bleikklædda konan. Frumsýningí kvöld
Leikfélag Akureyrar
Miðasölusími: 4 600 200, netfang: midasala@leikfelag.is
Falið fylgi
Lau 7/3 kl. 19:00 Aukas
Sala í fullum gangi
Fúlar á móti
Fim 5/3 kl. 20:00 Aukas Fös 13/3 kl. 19:00 10.kort Lau 21/3 kl. 19:00 Sýning
Fös 6/3 kl. 19:00 7.kortas Fös 13/3 kl. 21:30 Aukas Lau 21/3 kl. 21:30 Aukas
Fös 6/3 kl. 21:30 Aukas Sun 15/3 kl. 20:00 11.kort Fös 27/3 kl. 20:00 Sýning
Lau 7/3 kl. 20:00 8.kortas Fim 19/3 kl. 20:00 Sýning
Fim 12/3 kl. 20:00 9.kortas Fös 20/3 kl. 19:00 Sýning
Miðasala
S. 545 2500
www.sinfonia.is
■ 12. mars kl. 19.30
Elfa Rún og Bringuier
Stjórnandi: Lionel Bringuier
Einleikari: Elfa Rún Kristinsdóttir
Esa-Pekka Salonen: Helix
Ludwig van Beethoven: Sinfónía nr. 4
Sergej Prókofíev: Fiðlukonsert nr. 2
Elfa Rún hefur unnið til fjölda verðlauna og viðurkenninga.
Á tónleikunum flytur hún fiðlukonsert nr. 2 eftir Prókofíev,
sem er einn lagrænasti og vinsælasti fiðlukonsert 20.
aldarinnar. Hljómsveitarstjóri er hinn bráðungi og efnilegi
Lionel Bringuier, aðstoðarstjórnandi Esa-Pekka Salonen í
Los Angeles.
Örfá sæti laus.
■ 19. mars kl. 19.30
Atli Heimir sjötugur - afmælistónleikar
Stjórnandi: Baldur Brönnimann
Einleikari: Melkorka Ólafsdóttir
Atli Heimir Sveinsson: Hreinn Gallerí SÚM
Atli Heimir Sveinsson: Flautukonsert
Atli Heimir Sveinsson: Sinfónía nr. 6 (frumflutningur)
SÖNG OG PÍANÓVERK
EFTIR RICHARD WAGNER
VIÐ LJÓÐ MATHILDE WESENDONCK
OG FLEIRI SKÁLDA
SOPHIYA PALAMAR, MEZZÓSÓPRAN
ALBERT MAMRIEV, PÍANÓ
SÓLVEIG ARNARSDÓTTIR, LEIKARI
TÓNLEIKAR Í ÍSLENSKU ÓPERUNNI
LAUGARDAGINN 7. MARS KL. 16
WWW.OPERA.IS
„MÉR LIGGUR
MIKIÐ Á HJARTA“