Morgunblaðið - 12.05.2009, Blaðsíða 18

18 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 2009
Eftir Sigrúnu Ásmundsdóttur
sia@mbl.is
Við fyrstu sýn er þettaósköp venjulegt herbergi íósköp venjulegu húsi.Þegar grannt er skoðað
kemur hins vegar annað í ljós því
herbergið er fullt af gersemum,
sumum gömlum en öðrum nýrri.
Allar eru gersemarnar þó af sama
toga því þetta eru kvikmyndapró-
grömm í þúsundavís, jafnvel tug-
þúsundavís ef allt er talið.
Trausti Friðfinnsson fór að safna
prógrömmum sem strákur á Húsa-
vík upp úr 1960, þá voru prógrömm-
in seld við innganginn. Sjálfur segir
hann að allir hafi þurft að lesa pró-
grömmin áður en myndin hófst af
því það skildi jú enginn ensku og
allar kvikmyndir voru ótextaðar allt
til ársins 1990. Fram til þess árs
keypti hann alltaf prógramm þegar
hann fór í bíó en eftir það hefur
hann haldið áfram að safna þeim
eftir öðrum leiðum. Og er enn að.
Og, jú, hann tekur undir að þetta
sé ástríða. Auðvitað.
Röð og regla í heiðri höfð
Prógrömmunum sem eiga við
þær myndir sem hann sjálfur hefur
séð heldur hann alveg sér, þau eru í
sérstökum kassa uppi á skáp. „Ég
hef ekki hugmynd um það, hef ekki
talið þau,“ segir hann hugsi og gjó-
ar augunum að kassanum þegar
hann er spurður hvað þau séu
mörg.
Að öðru leyti heldur Trausti mjög
skipulagða skrá yfir öll prógrömmin
sín. Hann hefur skannað forsíður
þeirra inn í tölvu og heldur þannig
utan um þau auk þess sem sjálfum
prógrömmunum er raðað í skúffu
eftir stafrófsröð. Titlarnir eru um
12.000 en aukaprógrömmin eru um
15.000 að tölu og þau geymir
Trausti ofan í kjallara. 27.000 í allt!
Hann heldur að hann eigi pró-
gramm frá hverju einasta kvik-
myndahúsi á Íslandi.
Fjölgað um 12 þúsund
„Eftir að ég flutti suður hef ég
keypt helling, á fornbókasölum og
svona,“ segir hann og hlær aðeins.
Sum prógrömmin hefur hann
fengið gefins þó að önnur hafi hann
keypt. Árið 1996 var tekið viðtal við
Trausta sem birtist í daglegu lífi í
Morgunblaðinu og eftir það hafði
hann nóg að gera: „Ég hafði ekki
við að hlaupa út um allan bæ að ná í
það sem fólk vildi gefa mér,“ segir
hann og hlær við upprifjunina. Þeg-
ar það viðtal var birt átti hann á
milli 9.100 og 9.200 titla en í heild
um 15 þúsund. Það hefur því heldur
betur bæst í sarpinn. „Svo hefur
séra Björn [H. Jónsson, fyrrverandi
sóknarprestur á Húsavík] látið mig
hafa helling,“ segir hann. „Hann var
náttúrlega blaðasafnari og þetta
fylgdi oft blöðum, ég fékk alveg do-
bíu hjá honum.“
Það styttist í að elstu prógrömm-
in hans Trausta verði aldargömul
því fyrsta kvikmyndin sem hann á
prógramm við var sýnd árið 1910.
Trausti heldur þó að það sé ekki
endilega frá því ári. „Sjáðu, þetta er
við myndina Skytturnar þrjár, það
gæti verið 1911,“ segir hann og hef-
ur svo hendur á öðru, „… þetta er
aðeins yngra, trúlega frá 1915“.
Þó að sumum geti virst það fjar-
lægur möguleiki að hægt sé að selja
svona prógrömm hefur Trausti þó
aðeins þreifað sig áfram með það á
netinu, nánar til tekið á ebay-
uppboðsvefnum. Hann er tregur til
að segja hvað hann hefur selt mikið
en tekur fram að mikil vinna felist í
að standa í því. „Það þarf að ljós-
mynda þetta allt, setja það svo í
tölvuna, og það kostar sitt að setja
þetta inn á vefinn. Svo þegar búið
er að kaupa þetta þarf maður að
senda inn þakkarbréf og þakka
þeim sem keypti. Svo þarf að fara
með þetta í pósthúsið,“ segir hann
og ítrekar að þetta sé talsverð
Morgunblaðið/Golli
Safnarinn Trausti á prógrömm frá öllum bíóhúsum landsins. Þau eru gömul og á einu stendur 5 aurar, öðru 10 aurar.
Herbergi fullt af gersemum
Allur Elvis og miklu meira
Trausti hefur löngum verið á sjó
þó að á síðustu árum hafi hann
unnið hjá Jarðborunum, um
tíma á Azor-eyjum. Fram undan
er einn túr á Sigurði VE og
Trausti upplýsir að hann hafi
verið með Bóba [Kristbirni
Árnasyni, skipstjóra á Sigurði]
til sjós í 40 ár áður en hann
hætti. Nú vantar einn mann í túr
á Sigurði og Trausti ætlar þess
vegna að skella sér. Eftir það fer
hann í ævintýraferð mikla í til-
efni þess að hann verður sex-
tugur í ár. Sú ferð á sér þó
nokkra forsögu og enn kemur
safnarinn til sögunnar og Elvis
nokkur Presley. „Ég á allt sem
hefur komið út með honum í
Ameríku,“ segir hann og
strýkur hendinni eftir
plötunum sínum
með Elvis, hann á
þær einar 300 tals-
ins. Hann vantar þó
inn í fimm eða sex af
45 snúninga plötunum.
Hann spilar þær þó
ekki: „Ég á engan
plötuspilara,“ segir
hann og bendir á geisla-
diskana sem notaðir eru
til hlustunar.
Þar sem Elvis er í þessu
mikla uppáhaldi hjá Trausta
er auðvitað borðleggj-
andi að heimsækja
Graceland. Það
ætlar hann að gera
í sumar þegar hann
fer til Bahama-eyja
með tveggja daga
viðkomu í Memp-
his.
Þetta er þó ekki
allt því hann á ein-
hver ósköp af spil-
um, hin elstu allt upp í 70 ára
gömul. Auk þess á hann milli
þrjú og fjögur þúsund dönsk
kvikmyndaprógrömm, „sum al-
veg arfagömul“, eins og Trausti
segir sjálfur, jafnvel frá árinu
1915. Þrjú þúsund penna geymir
hann líka í herberginu góða
„… og danslagatexta. Ég held
ég eigi alla danslagatexta sem
hafa komið út á Íslandi,“ segir
hann.
 Trausti Friðfinnsson hefur frá því hann var strákur á Húsavík, um 1960, safnað íslenskum kvik-
myndaprógrömmum  Á allt sem komið hefur út með Elvis í Bandaríkjunum, þúsundir penna og spila
Gömul Saga Borgarættarinnar var kvik-
mynduð í Danmörku fyrir margt löngu.
vinna. Hann hefur þó selt fólki ís-
lensk kvikmyndaprógrömm út um
allan heim og heldur auðvitað til
haga nöfnum kaupendanna og
heimilisfangi, hvað annað?
En hver kaupir íslensk kvik-
myndaprógrömm á ebay? „Það veit
ég ekkert,“ segir hann, „þú verður
að spyrja þá að því,“ segir safnarinn
en fer svo í skúffuna og sýnir mið-
ana með nöfnum kaupendanna.
„Það þarf að ljósmynda
þetta allt, setja það svo
í tölvuna, og það kostar
sitt að setja þetta inn á
vefinn. Svo þegar búið
er að kaupa þetta þarf
maður að senda inn
þakkarbréf og þakka
þeim sem keypti. Svo
þarf að fara með þetta í
pósthúsið.“
Kóngurinn Trausti á öll prógrömmin sem fylgt hafa myndum Presley.
SVÍÞJÓÐ var meðal fyrstu landa að
merkja matvæli með það að mark-
miði að neytendur gætu greint á
milli „hollra“ og „óhollra“,
þ.e.a.s. „æskilegra“ og „minna
æskilegra“ matvara. Árið 1989
kynnti sænska matvælastofnun-
in nýtt merki, hið svokallaða
Skráargat.
Skráargatið er tákn sem sett er
á umbúðir matvæla og merkir að
viðkomandi vara uppfylli ákveðin skil-
yrði m.t.t. eins eða fleiri atriða, t.d. hvað varðar
magn fitu, sykurs, salts og/eða trefja í vörunni.
Vörurnar sem mega bera Skráargatið inni-
halda minna af sykri, salti og fitu eða meira af
trefjum en aðrar vörur í sömu mat-
vælaflokkum. Alls hafa verið skil-
greindir 26 matvælaflokkar og
hafa ákveðnar kröfur og skilyrði
sem byggjast á viðurkenndum
atriðum er varða samspil nær-
ingar og heilsu verið skilgreind
fyrir hvern matvælaflokk.
Vörur sem almennt teljast
„óhollar“ mega ekki bera táknið.
Skýringin er sú að t.d. sælgæti eða
snakkvörur innihalda yfirleitt mikinn
sykur og/eða fitu og gefa mikið af „tómum“
hitaeiningum. Þær vörur eru ekki æskilegar
fyrir hollt mataræði og stuðla ekki að heilsu-
samlegu líferni.
Dæmi:
 Brauð má ekki innihalda meira en 7 g af fitu
og ekki meira en 0,5 g af natríum (salti) í
hverjum 100 g vörunnar. Hins vegar þarf
brauðið að innihalda að minnsta kosti 5 g af
trefjum á hver 100 g.
 Morgunkorn má aftur á móti ekki innihalda
meira en 7 g af fitu og 13 g af sykri en trefja-
innihald skal vera a.m.k. 6 g á hver 100 g
vörunnar.
Vörur með Skráargatinu, s.s. hrökkbrauð,
kjúklingabringur og ýmsar brauðvörur, má
finna hér á landi.
Danmörk, Noregur og Svíþjóð hafa ákveðið
að taka upp Skráargatið sem eins konar sam-
eiginlegt norrænt hollustumerki. Löndin hafa
sent Evrópusambandinu tilkynningu um regl-
urnar fyrir notkun þess og eru þær nú til um-
sagnar hjá ESB. Í framhaldi af því verða sett-
ar upp reglur í hverju landi fyrir sig sem
heimila notkun Skrárgatsins við merkingu
matvæla.
Hér á landi er verið að athuga hvort æski-
legt sé að fylgja þessu fordæmi og taka upp
þessa ákveðnu hollustumerkingu. Ef svo verð-
ur geta matvælafyrirtækin sjálf ákveðið hvort
þau kjósa að nota merkið á umbúðum eða ekki,
að því gefnu að vörurnar uppfylli reglur um
notkun merkisins.
Örugg matvæli – allra hagur!
Skráargatið – hollustumerki frá Svíþjóð
Zulema Sullca Porta, sérfræðingur hjá
Matvælastofnun.