Morgunblaðið - 12.05.2009, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. MAÍ 2009
Í skjóli Þessum ungmennum í Lækjargötu fannst gott að geta skýlt sér frá vindi og rigningu, sem dundi á hinum fyrir utan, meðan beðið var eftir strætó.
Eggert
Jóhannes Ragnarsson | 11. maí
… og hans aftaníossa
Í fréttinni um umferðar-
ljósaþjófnaðinn segir
meðal annars: ,,Vonast er
til að ljósahausarnir skili
sér …“ Það verður að telj-
ast mjög hæpið að ljósa-
hausarnir ,,skili sér“ þar
eð þeir eru sannarlega steindauðir og
hafa verið það frá upphafi. Hinsvegar er
ekki útilokað að einhver karlmaður eða
kona, nema hvorttveggja sé, komi ljósa-
hausunum til skila og að hægt verði að
koma þeim fyrir þar sem þeir eiga að
vera.
Hitt er svo annað mál að þeir sem
stela götuvitum eru ævinlega frjáls-
hyggjufólk úr Heimdalli, þaullesið í fræð-
um Miltons Friedmans og hans aftan-
íossa.
Meira: joiragnars.blog.is
Jenný Anna Baldursdóttir | 11. maí
Algjört rugl
Kaffi er stórhættulegt og
getur valdið jafn miklu
tjóni á heilanum og hass
og kókaín stendur í Jyl-
landsposten. Rannsókn
mun hafa verið gerð.
Ég er nú aldeilis ekki
sammála þessu og get fært fyrir því
rök.
Í fyrsta lagi þá …
Í fyrsta lagi …
Nú er ég búin steingleyma hver rök-
in voru.
En þau voru góð.
Meira: jenfo.blog.is
NÚ ER sagt að
runnir séu upp sögu-
legir tímar, af því að
hér hafi verið mynduð
hreinræktuð vinstri-
stjórn. Þetta orða svo,
meðal annarra ráð-
herrar ríkisstjórn-
arinnar, svo þetta er
þeim örugglega þókn-
anleg samlíking. Hinar
fyrri vinstristjórnir
hafa því væntanlega verið einhvers
konar blendingar, þar sem pólitísk
erfðaefni Framsóknarflokksins hafa
spillt hinum hreinræktaða stofni.
En hin óblandaða og hreinræktaða
vinstristjórn er þegar farin að sýna
eiginleika sína, sem ekki hafa sést
áður; ekki einu sinni í vinstriblend-
ingunum sem áttu þó ýmislegt
kostulegt til.
Hér er átt við hið makalausa verk-
lag við mótun stefnu í ESB-málum,
sem ekki á sér hliðstæðu. Gætum að
því að hér erum við að
tala um stærsta mál
ríkisstjórnarinnar.
Þar standa fylkingar
ríkisstjórnarliðanna
sem gráar fyrir járn-
um hver gegn annarri;
ekki endilega hvor
gegn annarri, því ekki
vitum enn hve þessar
fylkingar eru margar.
Einkenni þeirra
vinstristjórna sem
ekki voru hreinrækt-
aðar var sundurlyndið.
Vinstriblendingarnir áttu þó jafnan
sína hveitibrauðsdaga þar sem
sæmilegur friður ríkti framan af. Í
hinni hreinræktuðu útgáfu fáum við
ríkisstjórn sem hefur vegferð sína á
því að kynna þjóðinni sundurlynd-
isfjandann í eigin herbúðum, alveg
frá fyrsta degi. Nú fáum við að
kynnast sundurlyndinu í óblönd-
uðum skömmtum, þar sem áhrifin
verða þess vegna ennþá sterkari og
koma þar af leiðandi fram strax á
fyrsta degi.
Okkur er sagt að þetta sé lýðræð-
isleg leið við að leysa ágreiningsmál.
Megum við þá ekki búast við slíku í
öðrum málum? Er þess kannski að
vænta að fjárlagafrumvarpið í haust
verði afgreitt í andstöðu við ein-
hverja ráðherra og í blóra við vilja
tiltekinna þingmanna? Spurning-
arnar hljóma kannski fráleitar, en
gleymum því ekki að við lifum
óvenjulega tíma. Við erum komin
með hreinræktaða vinstristjórn.
Hún hefur þegar kynnt okkur ný
vinnubrögð, svo nú er við öllu að bú-
ast.
Eftir Einar K.
Guðfinnsson »Er þess kannski að
vænta að fjárlaga-
frumvarpið í haust verði
afgreitt í andstöðu við
einhverja ráðherra og í
blóra við vilja tiltekinna
þingmanna?
Einar K. Guðfinnsson
Höfundur er alþingismaður.
Hreinræktaða útgáfan
UMFJÖLLUN um
nýtingu jarðhitans hef-
ur aukist mjög á op-
inberum vettvangi. Oft
er hún byggð á tak-
markaðri þekkingu á
eðli þessarar mikilvægu
auðlindar okkar og
stundum heyrast hæpn-
ar fullyrðingar um að
verið sé að ganga mjög
á forða jarðhitakerfanna
með vinnslu. Með þessari grein vilj-
um við skýra í stuttu máli þá þætti
sem stýra afkastagetu jarð-
hitakerfa, auk þess að fjalla um
endingu þeirra. Með afkastagetu er
átt við hversu mikla orku er unnt
að vinna úr einstöku kerfi til langs
tíma.
Jarðhitinn er flokkaður sem end-
urnýjanleg orkulind og á það sér-
staklega vel við á Íslandi þar sem
mikil orka streymir úr iðrum jarð-
ar og viðheldur orkulindinni.
Vinnsla jarðhita fer fram á jarð-
hitasvæðum þar sem saman fara
hár hiti á tiltölulega litlu dýpi og
opnar sprungur í jörðu. Vatn renn-
ur um sprungurnar og hitnar af
snertingu við bergið. Þetta heita
vatn er síðan sótt til yfirborðs um
borholur.
Afkastageta jarðhitasvæða
Jarðhitinn er þó ekki óendanleg
orkulind og eru afkastagetu hvers
jarðhitakerfis takmörk sett af nátt-
úrunnar hálfu. Hún ræðst aðallega
af þrennu, þrýstilækkun sem verð-
ur í kerfinu við vinnslu, stærð þess
og hitaástandi. Við vinnslu heits
vatns og gufu úr jarðhitakerfum
lækkar þrýstingur í þeim, líkt og í
vatnsgeymi sem dælt er úr. Þrýsti-
lækkunin stjórnar fyrst og fremst
afkastagetu kerfanna. Í afkasta-
litlum kerfum lækkar þrýsting-
urinn mikið við litla vinnslu, vegna
þess að vatn streymir treglega um
þau og að borholunum. Þessu er öf-
ugt farið í afkastamiklum kerfum.
Hámarksafkastageta hvers kerfis
ræðst svo af þeirri þrýstings-
lækkun sem telst tæknilega ásætt-
anleg á hverjum tíma.
Þegar vatni er dælt úr lokuðum
vatnsgeymum lækkar þrýstingur í
þeim uns geymirinn tæmist. Svo er
ekki í jarðhitakerfum nema í und-
antekningartilfellum. Lækkandi
þrýstingur veldur því að innstreymi
vatns í viðkomandi jarðhitakerfi
eykst, stundum til jafns við það
sem tekið er upp. Þetta innstreymi
veldur því að hægt er að líta á
jarðhitann sem endurnýjanlega
orkulind sem má nýta til orku-
vinnslu í mjög langan tíma, öfugt
við t.d. olíulindir. Í stöku jarð-
hitakerfi er þetta innstreymi þó lít-
ið sem ekkert. Samt er hægt að
viðhalda vinnslu úr slíkum kerfum
mjög lengi með því að dæla vökv-
anum aftur niður í kerfin eftir
notkun hans og þannig bæta upp
takmarkað innstreymi. Þá sækir
vatnið varma á ný í heitt berg jarð-
hitakerfanna.
Innstreymið veldur því að áhrif
vinnslu á þrýstiástand jarðhitakerfa
eru oftast afturkræf, þ.e. ef vinnslu
er hætt þá hækkar þrýstingur í
viðkomandi kerfi aftur og kerfin
leita í upphaflegt horf. Talið er að
það gerist oftast á ámóta löngum
tíma og vinnslan hefur staðið. Það
getur tekið lengri tíma fyrir varma-
forða kerfis að endurnýjast en
venjuleg jarðhitavinnsla gengur þó
mjög hægt á hann.
Sem dæmi má taka einfalt reikn-
ingsdæmi fyrir ímyndað jarð-
hitakerfi. Gerum ráð fyrir 1000
MW varmaorkuvinnsla úr fremur
litlu kerfi, 3 km þykku og 10 fer-
kílómetra að flatarmáli. Orku-
vinnslan mun leiða til þess að með-
alhiti kerfisins lækkar í mesta lagi
um 0,4°C á ári ef ekki er gert ráð
fyrir neinu innstreymi varmaorku.
Með öflugu innstreymi yrði kóln-
unin mun minni. Jafnframt myndi
hitinn í reynd lækka mismikið í
mismunandi hlutum jarðhitakerf-
isins, vegna mismunandi rennsl-
isleiða vatnsins. Það er því tækni-
legt viðfangsefni að haga vinnslunni
þannig að jarðhitakerfi kólni sem
jafnast við vinnslu.
Löng reynsla af nýtingu
Margra áratuga reynsla er kom-
in á nýtingu jarðhitakerfa um allan
heim, sem hefur staðfest það að
hægt er að nýta þau mjög lengi.
Sem dæmi má nefna mörg lághita-
kerfi á Íslandi, sem nýtt eru til
húshitunar, og háhitakerfi eins og í
Kröflu og Svartsengi. Þessi
reynsla, ásamt líkanaeikningum,
bendir til þess að hægt sé að nýta
jarðhitakerfi á sjálfbæran hátt til
nokkur hundruð ára, ef rétt er að
nýtingu þeirra staðið. Aðeins sárafá
jarðhitakerfi í heiminum hafa verið
ofnýtt, ekki vegna þess að þau hafi
kólnað verulega heldur vegna þess
að vatn hefur skort í kerfin til að
sækja varmann. Með því að draga
úr vinnslunni og grípa til niðurdæl-
ingar hefur verið hægt að nýta þau
áfram. Varla er hægt að segja að
til séu dæmi um jarðhitakerfi sem
hafa verið skemmd eða eyðilögð á
einhvern hátt.
Jarðhitaauðlindin stækkar
Undanfarna áratugi má segja að
jarðhitaauðlindin hafi „stækkað“
vegna aukinnar þekkingar og
tækniframfara. T.d hafa fundist
jarðhitakerfi víða utan þekkra jarð-
hitasvæða og framfarir í bortækni
hafa leyft stöðugt dýpri og mark-
vissari boranir. Ekki er annars að
vænta en að jarðhitaauðlindin muni
þannig halda áfram að „stækka“ á
ókomnum áratugum, t.d. með djúp-
borunum.
Hér hefur aðeins verið stiklað á
megindráttum umfjöllunarefnisins
og má nálgast frekari upplýsingar
hjá höfundum greinarinnar, sem
hvetja til málefnalegrar og upp-
lýstrar umræðu um þessa mik-
ilvægu auðlind okkar Íslendinga.
Eftir Ólaf G. Flóvenz
og Guðna Axelsson » Áhrif vinnslu á
þrýstiástand jarð-
hitakerfa eru oftast aft-
urkræf, þ.e. ef vinnslu
er hætt þá hækkar
þrýstingur í viðkomandi
kerfi aftur.
Ólafur G. Flóvenz
Höfundar eru jarðhitasérfræðingar
hjá ÍSOR og gestaprófessorar
við Háskóla Íslands.
Afkastageta og ending jarðhitakerfa
Guðni Axelsson
BLOG.IS