Morgunblaðið - 14.05.2009, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 2009
Hugað að hestinum Þó að fákurinn sé ekki lifandi heldur himinblár stálfákur þarf hann umönnun líkt og hinn lifandi nafni hans. Þessi var á ferð við Eiðsgranda.
Eggert
Lára Hanna Einarsdóttir | 13. maí
Breimandi kettir …
… Búlgarska lagið.
„Þegar verst lét hljómuðu
þau eins og breimandi
kettir í verulega kvalafullri
vaxmeðferð,“ sagði Sig-
mar um frammistöðu
Búlgara á æfingum. Mið-
að við þetta tók Sigmar síst of djúpt í ár-
inni, enda kurteis maður í hvívetna.
Þetta er skelfilegt.
Meira: larahanna.blog.is
Sigurður Jónsson | 12. maí
Persónukjör. Eigum við
að ganga alla leið?
Nú er rætt um að
taka þetta upp í sveit-
arstjórnarkosningunum
næsta vor. Mér finnst
rétt að velta því upp
hvort þá væri ekki
hreinlegast að kjósandi
fengi að velja 7 nöfn (þar sem er 7
manna sveitarstjórn/bæjarstjórn) og
það væri heimilt að velja nöfn af
fleiri en einum lista. Með því móti
værum við með fullkomið persónu-
kjör. …
Með þessu móti væri það tryggt
að þeir einstaklingar sem nytu mests
persónulegs fylgis næðu kjöri í sveit-
arstjórnina. Það væri svo þeirra hlut-
verk að semja málefnasamning og
ráða sér sveitarstjóra/bæjarstjóra.
Meira: sjonsson.blog.is
GRÓÐUR fyrir fólk í
Landnámi Ingólfs,
GFF, eru samtök sem
nýta lífrænan úrgang,
svo sem hey, hrossa-
skít, kjötmjöl, jafnvel
símaskrána o.fl. til þess
að græða jarðvegssárin
í nágrenni höfuðborg-
arsvæðisins og á
Reykjanesi. Þetta fjöl-
mennasta svæði lands-
ins er einna verst farið af öllum en
þar fellur jafnframt til meira af líf-
rænum úrgangi en annars staðar. Í
stað þess að greiða
stórfé til þess að
urða og farga þess-
um dýrmæta lífræna
áburði notar félagið
hann til uppgræðslu í
samvinnu við sveit-
arfélögin, skóla og
ungmenni. Verk-
efnum samtakanna
GFF má skipta í
þrennt. Uppgræðsla
lands í landnámi Ing-
ólfs, nýting lífrænna
efna sem ella yrði
fargað og síðast en ekki síst upp-
fræðsla ungs fólks með skilningi og
beinni vinnu að uppgræðslustarf-
inu. Ef til vill er það ekki síst síð-
astnefndi þátturinn sem er mik-
ilvægastur þegar til lengri tíma er
litið. Á skömmum tíma hafa þús-
undir ungmenna unnið að upp-
græðslu í samstarfi GFF, skóla og
sveitarfélaga. Þarna eru kærkomin
verkefni þegar minna verður um
atvinnu fyrir unga fólkið nú í sum-
ar.
Samtökin GFF eru nú tólf ára og
hafa ekki aðeins sannað tilverurétt
sinn heldur einnig unnið sér fastan
sess á sviði umhverfismála og við-
urkenningu meðal samstarfsaðila
sinna. Þetta hefur ekki verið sjálf-
gefið því að samtökin hafa unnið al-
gert brautryðjendastarf og kynnt
viðhorf í umhverfismálum sem
mörgum hafa verið alger nýlunda.
Þetta hefur því aðeins tekist að
samtökin hafa mætt skilningi og
fengið stuðning fjölmargra fram-
sýnna manna sem leitað hefur verið
til. Alþingi Íslendinga á þar stóran
hlut. Þá hefur einnig verið afar
mikilvægur faglegur metnaður hjá
aðilum þar sem lífræn efni falla til.
Öllum þessum aðilum eiga sam-
tökin mikið að þakka að ógleymd-
um frumkvöðlunum Ingva Þor-
steinssyni, náttúrufræðingi og
félögum hans.
Höfuðborg landsins og aðrir
þéttbýlisstaðir í landnámi Ingólfs
eru í raun tötrum klædd þegar litið
er á landið umhverfis bæina. Blásin
holt og gapandi börð blasa við eftir
margra alda ánauð manns og eyð-
ingarafla. Uppgræðsla með líf-
rænum úrgangi getur bætt þessi
gatslitnu klæði. Æ fleiri hafa nú
snúið vörn í sókn. Ræktunarstarf
margra félagasamtaka á síðustu
áratugum hafa sannað þann árang-
ur sem hægt er að ná. Félagið
Gróður fyrir fólk í Landnámi Ing-
ólfs er öflugur liðsmaður í þeim
hópi.
Eftir Ólaf Örn
Haraldsson »Höfuðborgin og ann-
að þéttbýli í land-
námi Ingólfs eru tötrum
klædd þegar litið er á
landið. Uppgræðsla með
lífrænum úrgangi getur
bætt þau klæði.
Ólafur Örn Haraldsson
Höfundur er fráfarandi
formaður GFF.
Þéttbýli í tötrum
STAÐA íslensks sjávar-
útvegs er með þversagn-
arkenndasta móti um þessar
mundir. Rekstrargrundvöll-
ur hans er líklega betri nú
en nokkurn tíma fyrr frá
því að farið var að skrá verð
í dönskum eða íslenskum
krónum. Verð á aðföngum á
borð við olíu er lágt í doll-
urum talið. Þrátt fyrir
nokkrar verðlækkanir á er-
lendum mörkuðum hefur
fall íslensku krónunnar fært íslenskum sjáv-
arútvegsfyrirtækjum gífurlegt samkeppn-
isforskot gagnvart sjávarútvegi annarra
landa. Til marks um góða rekstrarafkomu í
sjávarútvegi er að einu sveitarfélög landsins
sem hafa bærilega rekstrarafkomu eru
Snæfellsbær og Vestmannaeyjar, enda
tekjuflæði sveitarsjóðanna í þessum sveit-
arfélögum nátengt sjávarútveginum.
Tæknilega gjaldþrota þrátt
fyrir glæsta rekstrarafkomu
Þverstæðukennd staða greinarinnar lýsir
sér í því að þrátt fyrir þessa glæstu rekstr-
arafkomu eru mörg sjávarútvegsfyrirtæki
tæknilega gjaldþrota. Fyrir því eru tvær
ástæður. Í fyrsta lagi hækkaði verð var-
anlegra veiðiheimilda í takt við aðrar eignir
í íslenska bóluhagkerfinu á þensluárunum
afraksturs af þjóðarauðlindinni lendi hjá Ís-
lendingum? Það er ekki nema eitt svar við
því. Íslenska ríkið hefur enn réttinn til að
móta fiskveiðistefnuna. Íslenska ríkið hefur
rétt til að krefja notendur kvótans um af-
gjald eða að skikka þá til að skila hluta út-
hlutaðs kvóta eins og nú er rætt um. Séu
5% kvótans innkölluð árlega mun verð á
varanlegum kvóta líklega lækka úr 1.500
krónum í 1.000 krónur á þorskígildiskíló.
Það að beita fyrningarleiðinni hefur því
margþætt jákvæð áhrif fyrir íslenska þjóð-
arbúið. Í fyrsta lagi verður mun ódýrara
fyrir endurskipulögð sjávarútvegsfyrirtæki
að kaupa kvóta til baka frá hinum erlendu
bankastofnunum en sé ekki gripið til fyrn-
ingar. Í öðru lagi munu nokkrar tekjur skila
sér í ríkissjóð, og mun ekki af veita til að
greiða skuldir þjóðarbúsins. Loks spillir
ekki fyrir að með því að beita fyrningu er
komið til móts við þau gagnrýnisatriði sem
mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna
hefur sett fram varðandi framkvæmd gild-
andi sjávarútvegsstefnu íslenskra stjórn-
valda.
Þáttur LÍÚ
Landssamband íslenskra útvegsmanna
telur Evrópusambandsaðild ógn við forræði
Íslendinga yfir fiskimiðunum og ljá því ekki
máls á aðild. Á sama tíma standa samtökin
að og fjármagna umfangsmikla herferð
gegn hugmyndum um að fyrningarleiðin
verði farin. Með því eru samtökin í raun að
berjast fyrir því að meginhluti afraksturs af
fiskveiðiauðlindinni falli útlendingum í
skaut. Það virðist því í lagi, að áliti LÍÚ, að
útlendingar hirði tekjurnar svo lengi sem
íslenskur ráðherra skrifar undir reglugerð-
irnar.
skuldirnar vera að flækjast fyrir hinum
raunverulega rekstri árum og jafnvel ára-
tugum saman. Þetta þarf að viðurkenna.
Kvótinn til útlendinga?
Þegar eignarhaldsfélag sem á kvóta fer á
hausinn fellur kvótinn til skuldareigend-
anna. Í mörgum tilfellum er um erlendar
bankastofnanir að ræða. Það skapar tví-
þættan vanda. Í fyrsta lagi eignast hin er-
lenda bankastofnun ávísun á framtíð-
arafrakstur af íslenskum fiskimiðum. Í öðru
lagi stangast eignarhaldið á við mörg
ákvæði íslenskra laga, en það er auðvelt
fyrir hina erlendu bankastofnun að fara í
kringum það ákvæði. Það gæti hún t.d. gert
með því að flytja höfuðstöðvar sínar til Ís-
lands og gerast íslenskt fyrirtæki!
Fyrning til bjargar
Það er því útlit fyrir að erlendir aðilar
séu um það bil að fá allan framtíð-
arafrakstur af fiskimiðunum í sínar hendur
í kjölfar bankahrunsins. Í framhaldinu er
eðlilegt að spyrja: Með hvaða hætti geta ís-
lensk stjórnvöld séð til þess að einhver hluti
2002 til 2007. Mörg sjávarútvegs-
fyrirtæki notuðu tækifærið og
settu verðbólginn kvótann sem veð
gegn lánum. Lánin nýttust til að
endurnýja skip og fylgihluti, til að
fjármagna skuldsettar yfirtökur,
og til að fjármagna veðmál um að
verðgildi krónunnar myndi aukast
í kjölfar páskalækkunarinnar árið
2008, svo nokkur dæmi séu nefnd.
Þessi braskstarfsemi á lítt eða
ekkert skylt við rekstur sjáv-
arútvegsfyrirtækis.
Samsteypa reksturs og brasks
Mörg íslensk sjávarútvegsfyrirtæki eru í
raun samsteypa þriggja fyrirtækja: Í fyrsta
lagi rekstrarfyrirtækis sem gengur með
bullandi afgangi um þessar mundir. Í öðru
lagi er þar eignarhaldsfyrirtæki sem á
kvóta og í þriðja lagi er þar verðbréfafyr-
irtæki sem tók veðmál um að lang-
tímaverðgildi krónunnar væri hærra en
verðgildi hennar var á miðju ári 2008. Fyr-
irtækið sem veðjaði á gengi krónunnar er á
hausnum eins og við var að búast. „Slorkall-
ar“ eru væntanlega í útgerð vegna þess að
þeir eru ekki góðir bankamenn! Þau eign-
arhaldsfélaganna sem notuð voru til að
leysa út fé gegn veði í kvóta eru einnig á
hausnum. Skuldir margra þessara fyr-
irtækja eru af þeirri stærðargráðu að þau
eiga ekki lífsins rétt og þurfa að fara á
hausinn. Ef það verður ekki gert munu
Eftir Þórólf Matthíasson » Að óbreyttu mun kvótinn
falla í hendur erlendra
banka. Með fyrningu má ná
nokkrum hluta til baka.
Þórólfur Matthíasson
Fyrningarleiðin eykur ávinning
Íslendinga af sjávarútveginum
Höfundur er prófessor í hagfræði
við hagfræðideild Háskóla Íslands.
BLOG.IS