Morgunblaðið - 22.05.2009, Page 31

Menning 31
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. MAÍ 2009
Myndhöggvarinn Ásmund-ur Sveinsson (1893-1982) er einn þeirrafrumkvöðla sem stóðu á
mótum frásagnarlegrar framsetn-
ingar og módernisma í íslenskri lista-
sögu. Styttur hans standa víða í op-
inberu rými, má þar nefna Sæmund á
selnum við Háskóla Íslands, Vatns-
berann í námunda við Öskjuhlíðina
og Andlit sólar fyrir framan Mennta-
skólann í Reykjavík. Ásmundur hef-
ur einnig sett mark sitt á bygging-
arlistasögu Reykjavíkur með
eftirminnilegum hætti – fyrst með
húsinu sem hann reisti við Freyju-
götu, þar sem nú er Listasafn ASÍ,
og síðar með hinni sérstæðu bygg-
ingu við Sigtún sem nú hýsir Ás-
mundarsafn en húsið og stytturnar
þar fyrir utan hafa löngum vakið at-
hygli vegfarenda.
Nýlega var gerð nokkurs konar
„innrás“ í helgidóm Ásmundarsafns:
þar hafa 11 samtímalistamenn komið
sér fyrir með verk sín og efnt til sam-
ræðu við verk Ásmundar undir yf-
irskriftinni „Rím“. Davíð Örn Hall-
dórsson hefur jafnvel gengið svo
langt að mála á veggi rýmisins í graf-
fití-skotnum stíl og Sara Riel tekur
sér bessaleyfi og lætur gifsmótað
eyra „vaxa“ út úr vegg kúlunnar þar
sem Ásmundur hafði vinnustofu sína
forðum daga. Með þessum hætti ögra
þau hugmyndum um hið hreina form
sem ætla má að Ásmundur hafi haft
að leiðarljósi.
Sýningin minnir á vissan hátt á
stefnumót ýmissa samtímalista-
manna við fjallamyndir Ásgríms
Jónssonar, og raunar landslagshefð-
ina, í Listasafni Árnesinga fyrir
tveimur árum. Vægi Ásmundar í
stefnumótinu nú er að vissu leyti
meira vegna staðsetningar sýning-
arinnar. Ennfremur verða verk hans
og samhengi módernismans ákveðið
viðmið, bæði fyrir listamennina og
sýningargesti. Þessi áhugi og endur-
skoðun á módernískri arfleifð hefur
einkennt ýmsar sýningar á und-
anförnum misserum í íslenskum sýn-
ingarsölum og má kannski segja að
hér hafi verið gengið einna lengst í
ögrandi endurmati.
Frásagnarkenndum en jafnframt
formrænum brons- og eikarhögg-
myndum Ásgríms frá 4. og 5. ára-
tugnum sem birta upphafnar og „al-
gildar“, mónúmental myndir af
móðurinni, sköpuninni, vættum
landsins, karlmennsku og verka-
vinnu, er teflt saman við sam-
tímaverk af skyldum viðfangsefnum,
sem þó eru vitaskuld unnin á annars
konar hugmyndalegum grunni og
með öðrum efnum og aðferðum í
samræmi við nýja tíma. Eirún Sig-
urðardóttir og Kristín Gunnlaugs-
dóttir fjalla um móðurreynsluna af
eigin raun: persónulegt verk Ei-
rúnar, sem unnið er með blandaðri
tækni, skírskotar til mannslíkamans
og yfir því er annarlegur blær sem
„rímar“ vissulega við lífræn form og
umfjöllunarefni Ásmundar í Móðir
mín í kví kví og Fæðing þar hjá. Mál-
verk Kristínar lýsir andlegri vegferð
móður sem er mild og nálæg fremur
en hlutgerð mynd „móður jarðar“.
Upphafning á hetjum og starfs-
stéttum víkur fyrir kaldhæðni, kitsi
og vélrænni fjarlægð í verkum Birgis
Snæbjörns Birgissonar, Péturs Arn-
ar Friðrikssonar og Finns Arnar
Arnarsonar. Annarleiki, afmyndun
og þjóðsagnamýtur tengja saman
verk Guðrúnar Veru Hjartardóttur,
Ólafar Nordal og Ásmundar, þótt
með ólíkum hætti sé. Það eru ekki
síst tengsl Ólafar og Ásmundar, og
einnig Steingríms Eyfjörðs og að
sumu leyti Hrafnkels Sigurðssonar,
sem undirstrika einkenni á list Ás-
mundar sem tengist rótum hans í al-
þýðumenningunni og landinu. Þótt
verk hans hafi á síðari hluta ferilsins
orðið meira afstrakt, þá er hið frá-
sagnarlega ekki langt undan – eins
og sést skemmtilega í form- og
fantasíusamspili járnverka frá því
um og eftir 1960 og mynsturkennds
málverks Davíðs Arnar. Raunar má
segja að frásagnarblær á myndlist
Ásmundar lifni við á þessari sýningu
þar sem verkin eru mátuð við
raunsæisblandna umfjöllun þeirra
samtímalistamanna sem valdir voru
til þátttöku.
Sýningin leiðir einnig í ljós að verk
Ásmundar standast fyllilega „áhlaup-
ið“; þau standa fyrir sínu og skera sig
úr fyrir frábæra formræna útfærslu.
Yngri verkum er að hluta stillt upp
sem gagnrýni á fyrri gildi, en athygl-
isverðustu þættir sýningarinnar
tengjast útvíkkun umræðunnar um
einkenni og merkingu módernisma-
hugtaksins í myndlistarheiminum.
Kveðist á við Ásmund
Morgunblaðið/Heiddi
Í Ásmundarsafni Davíð Örn Halldórsson, einn listamannanna, hefur jafnvel
gengið svo langt að mála á veggi rýmisins í graffití-skotnum stíl.
Listasafn Reykjavíkur
– Ásmundarsafn
Rím – Ámundur Sveinsson, Birgir
Snæbjörn Birgisson, Davíð Örn Hall-
dórsson, Eirún Sigurðardóttir, Finnur
Arnar Arnarson, Guðrún Vera Hjart-
ardóttir, Hrafnkell Sigurðsson, Krist-
ín Gunnlaugsdóttir, Ólöf Nordal, Pét-
ur Örn Friðriksson, Sara Riel og
Steingrímur Eyfjörð. Sýningarstjórar:
Ólöf K. Sigurðardóttir og Sigríður
Melrós Ólafsdóttir.
Til 30. apríl 2010. Opið maí-sept. kl. 10-
16 og okt.-apríl kl. 13-16. Aðgangur
ókeypis.
ANNA JÓA
MYNDLIST
Handsmíðaðar
útskriftargjafir
@ Fréttirá SMS