Morgunblaðið - 09.08.2009, Blaðsíða 34

34 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 2009
FLESTIR hafa ef-
laust tekið eftir því að
nú eru viðskiptavinir
bankanna hættir að fá
reikningsyfirlitin sín
borin inn um lúguna, en
eiga í stað þess að nálg-
ast þau rafrænt í
heimabankanum. Þetta
kann að hljóma hent-
ugt, en böggull fylgir
þó þessu skammrifi því
hver einasti rafseðill kostar við-
skiptavini peninga. Kaupþing rukkar
t.d. um 45 krónur. Hvort sem þú vilt
hafa aðgang að yfirlitinu eða ekki er
þér gert að borga þessar 45 krónur
fyrir hvern einasta reikning sem
birtist sem rafrænt skjal. Safnast
þegar saman kemur og þá ekki síst á
samdráttartímum.
Þó þeir, sem eiga tölvu og heima-
banka, séu rukkaðir gegn vilja sín-
um, er enn verr komið fyrir þeim
sem ekki hafa aðgang að slíku. Eldra
fólk, sem dæmi, fær nú ekki yfirlitin
sín send heim og getur því ekki leng-
ur fylgst með hreyfingu á reikn-
ingnum sínum. Ef óp-
rúttinn aðili kæmist
yfir debetkort þeirra
eða reikningsupplýs-
ingar yrðu þau einskis
vör fyrr en þau færu
næst í bankann og ósk-
uðu eftir stöðunni á
reikningnum.
Margir þessara ein-
staklinga eiga hins veg-
ar erfitt með að fara
ferða sinna og því getur
liðið langur tími uns
þetta er uppgötvað. Svo
ekki sé talað um öll þau óþægindi
sem fylgja því að geta ekki fylgst
með stöðunni á reikningnum sínum.
Lengi vel var boðið upp á banka-
bækur í bönkunum, en með þeim
gátu viðskiptavinirnir látið skrifa út-
tektir, innlagnir og stöðu inn í bókina
og því haft enn meiri gætur á allri
hreyfingu á reikningnum. Nú eru
þær hættar að vera í tísku og því
geta þeir viðskiptavinir sem vilja
nýta sér þessa annars einföldu þjón-
ustu ekki látið skrifa í bækurnar sín-
ar. Er litið svo á að eingöngu eldra
fólkið hafi áhuga á þessari þjónustu
og ekki sé ástæða til að koma til móts
við þarfir þess því þau eru sein til að
kvarta eða mótmæla, annað en við
hin. Þetta er hið mesta misrétti og ég
skora á bankana að taka upp þessa
þjónustu aftur. Sá banki sem dustar
rykið af bókastimpilvélinni sinni og
byrjar að senda reikninga heim fyrir
þá sem það vilja verður sá banki sem
eldra fólkið færir sig til. Bankastjór-
ar, takið þetta til ykkar. Þið hafið
völdin til að auka viðskipti við ykkar
banka án þess að þurfa að kosta
miklu til. Það þarf ekki nema eitt
útibú sem býður upp á þessa þjón-
ustu og þið mynduð með því gleðja
mörg hjörtu og gera bankaviðskipti
heldri viðskiptavina ykkar betri og
auðveldari.
Eftir Hildi Sif
Thorarensen »Hvort sem þú vilt
hafa aðgang að
yfirlitinu eða ekki er
þér gert að borga fyr-
ir hvern einasta
reikning sem birtist
sem rafrænt skjal.
Hildur Sif Thorarensen
Höfundur er háskólanemi.
Eru bankarnir að rukka þig
án þess að þú vitir af því?
TEKUR Seðlabanki
Evrópu eða ESB við
Icesave-málinu fyrir
okkar hönd? Gerist
nokkurs konar mál-
flutningamaður okkar í
málinu gagnvart Bret-
um og Hollendingum?
Er í raun þeirra fulltrúi
líka. Spyrja mætti þá
um þetta og biðja um
lausn. Ef af þessu yrði í
einhverju lögfræðilegu
formi, þá myndi þessu vonandi fylgja
af hendi Seðlabanka Evrópu að bank-
inn lofaði að lána Seðlabanka Íslands
á viðskiptareikningi, ef til þess kæmi
að greiðsla af Icesave félli á Íslend-
inga einhvern tíma seinna. Við vær-
um lausir við það að þurfa að greiða
beint sem þjóð af Icesave. Þá
greiðslu myndi Seðlabanki Evrópu
annast fyrir okkar hönd og færa til
skuldar hjá Seðlabanka Íslands á við-
skiptareikning. Slíkt
loforð eða ábyrgð á Ice-
save af hendi Seðla-
banka Evrópu fyrir
hönd Íslands ætti að
vera Bretum og Hol-
lendingum meira en
nóg og betri ábyrgð en
samþykkt Alþingis á
ríkisábyrgð Íslands. Al-
þingi okkar myndi því
ekki ræða meira um
Icesave. Málinu væri
vísað til ESB til enda-
legrar afgreiðslu fyrir
okkar hönd.
Þessi nýja leið, sem hér er lagt til
að farin verði, hefur þann augljósa
kost fyrir Breta og Hollendinga, að
þeir eru tryggir með að fá sína pen-
inga til baka og greidda út vegna Ice-
save, ef skuld fellur á Íslendinga.
Eins og staðan er í dag, þá eru Ís-
lendingar gjaldþrota þjóð eftir al-
gjört hrun á bankakerfi Íslendinga
nýlega. Geta ekkert borgað um
næstu framtíð. Það er því common
sense eða heilbrigð skynsemi að fela
öðrum að borga í bili fyrir Íslendinga
sjálfa. Bretar ættu að sjá að þetta er
„common sense“, enda telja Bretar
sig hafa fundið sjálft „common sense“
upp og beitt því öðrum fremur í við-
skiptum við aðrar þjóðir. Nú er kom-
ið að því að Bretar sanni í verki að
þetta sé rétt. Mæti framangreindum
tillögum með samúð og skilningi. Séu
sveigjanlegir. Styðji farsæla lausn.
Af því er ESB varðar þá mun
svona lausn sem hér er rædd styrkja
pólitíska stöðu ESB gagnvart norð-
urpólnum, þar sem Ísland á þar póli-
tískan rétt og liggur að norður-
heimskautsbaugnum. Hann liggur
um Norður-Ísland.
Annars hefur Icesave verið rætt
ýtarlega á Alþingi Íslands og nú ný-
lega í ágætri blaðagrein sem erlend
kona, Eva Joly, skrifaði í alþjóðleg
stórblöð. Hún vinnur með okkur að
því að leysa bankahrunið okkar með
vitrænum hætti og án stórra orða.
Skrifaði vel í erlend stórblöð. Grein-
arhöfundur er lögfræðingur og skrif-
ar þessa grein sem slíkur. Hann segir
við ESB, Breta og Hollendinga: „Tak
þennan kaleik frá oss“ og á þá við
Icesave í núverandi óbreyttu formi.
Ræðum frekar líka um norðurpólinn
og nýlega ósk Íslendinga um hugs-
anlega aðild að ESB. Icesave er
ómerkileg rukkun sem ekki má spilla
viðhorfi allra Íslendinga til ESB og
alþjóðlegra stjórnmála. Leysum mál-
ið á breiðum grundvelli og með com-
mon sense. Við viljum borga þegar
við getum en í dag erum við fátæk og
skuldug „kirkjurotta“ eins og stund-
um er sagt. Vinsamlega hlustið á
okkur.
Eftir Lúðvík
Gizurarson » Icesave er ómerkileg
rukkun sem ekki má
spilla viðhorfi allra Ís-
lendinga til ESB og al-
þjóðlegra stjórnmála.
Lúðvík
Gizurarson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
„Tak þennan kaleik frá oss“
Á ÞINGFUNDI
hinn 19. maí sl. við 1.
umræðu um 1. mál yf-
irstandandi þings, þ.e.
um endurskipulagn-
ingu þjóðhagslega
mikilvægra atvinnu-
fyrirtækja, kom eft-
irfarandi athugasemd
frá 3. varaforseta,
Steinunni Valdísi Ósk-
arsdóttur, við ræðu
eins af nýju þingmönn-
unum: „Forseti vill minna háttvirta
þingmenn á að þegar þeir ávarpa
ráðherra að nota orðið hæstvirtur og
eins þegar þingmenn eru ávarpaðir
að nota orðið háttvirtur.“ Slíkar at-
hugasemdir eru ekki óalgengar í
þingsal Alþingis. Einnig gilda
ákveðnar venjur um hvernig ávarpa
megi forseta Alþingis, sbr. upplýs-
ingaritið „Háttvirtur þingmaður“.
Hann má t.d. alls ekki ávarpa „hátt-
virtur forseti“ heldur annaðhvort
„herra/frú forseti“, bara „forseti“ eða
„hæstvirtur (-i) forseti“, en síður
„virðulegur (-i) forseti“, þótt hið síð-
astnefnda ávarp heyrist oft og tíðum
í þingsal. Þar heyrist jafnframt talað
um háttvirtar þing-
nefndir, hæstvirta rík-
isstjórn og hið háa Al-
þingi.
Hinn 15. maí sl. vék
forseti Alþingis, Ásta
Ragnheiður Jóhann-
esdóttir, í ávarpi sínu
m.a. að hinni miklu end-
urnýjun þingmanna.
Hún sagði: „Í slíkri end-
urnýjun felast mörg
tækifæri til breytinga,
en mestu skiptir þó í því
sambandi að þær breyt-
ingar séu til bóta.“
Einnig kom fram í máli hennar:
„Þegar áföll verða af þeirri stærð-
argráðu sem samfélag okkar hefur
mátt þola þarf engan að undra þótt
traust á helstu stofnunum samfélags-
ins bíði hnekki og er Alþingi þar ekki
undanskilið. Ég lít því svo á að eitt af
mikilvægustu verkefnum okkar verði
að endurvinna traust landsmanna til
Alþingis sem stofnunar og til okkar
sem fulltrúa þeirra. Þar þurfum við
öll að leggjast á eitt.“
Vinnubrögð og venjur Alþingis
hafa verið sígilt umfjöllunarefni um
langa hríð, ekki síst meðal þing-
mannanna sjálfra. Hér verða nefnd
þrjú dæmi. Á þingsetningardegi 1.
október 2005 sagði þáverandi forseti
Alþingis, Sólveig Pétursdóttir, m.a.:
„Þótt mikilvægt sé fyrir stofnun eins
og Alþingi að halda fast í hefðir og
venjur verður þingið eigi að síður að
laga sig að tíðaranda og þjóðlífs-
breytingum hverju sinni.“ Í Silfri
Egils á RÚV 9. mars 2008 lýsti Guð-
finna Bjarnadóttir, þáverandi þing-
maður, sem kom ný inn á þing árið
2007, þeirri skoðun sinni að hún teldi
að vinnubrögðin á Alþingi væru ekki
nútímaleg og sagðist vafalaust geta
nefnt 100 dæmi máli sínu til stuðn-
ings. Hún undirstrikaði mikilvægi
þess að horft væri gagnrýnum aug-
um á hlutina í þágu fólksins og fram-
tíðarinnar. Þá hefur einn af þing-
mönnum Borgarahreyfingarinnar,
Þór Saari, talið ástæðu til að reyna að
vinna gegn hefðum og reglum, bæði
skráðum og ekki síður óskráðum,
sem gilda á Alþingi, sbr. frétt á
Smugunni 6. maí sl. Hann nefndi sem
dæmi skyldu til að vera með háls-
bindi í þingsal og að ávarpa með
„háttvirtur“ og „hæstvirtur“.
Forsætisnefnd hefur nú afnumið
bindisskylduna. Eftir standa fyrr-
nefnd ávarpsorð sem ekki eru aðeins
óþörf, úrelt, langdregin og síendur-
tekin, heldur hafa þau þar að auki
þann eiginleika að ala á þeim grund-
vallarmisskilningi að ráðherrar séu
þingmönnum æðri, en eins og kunn-
ugt er byggist íslensk stjórnskipun á
meginreglunni um þrígreiningu rík-
isvaldsins og þingræðisreglunni. Í
hinu orðinu kvarta þingmenn síðan
yfir því að Alþingi sé ekki sýnd nægi-
leg virðing. Varðandi tilvitnuð orð
forseta Alþingis um mikilvægi þess
að endurvinna traust, er spurning
hvert sé viðmiðið, enda hefur traust
þjóðarinnar til Alþingis almennt ver-
ið lítið undanfarin ár þótt það sé e.t.v.
í sögulegu lágmarki nú.
Þegar stjórnskipunarleg rök sem
og almenn skynsemisrök duga ekki
til er raunhæft að spyrja hvort ekki
sé rétt að Alþingi afnemi fyrrnefnd
ávarpsorð út frá sjónarmiðum auk-
innar skilvirkni. Slíkt væri í takt við
þá ákvörðun sem tekin var á sínum
tíma um að stytta ræðutímann á Al-
þingi. Styðjast mætti við ávarps-
hefðir sem þróast hafa í nefndum
þingsins.
Hér hefur verið fjallað um eina af
fjölmörgum venjum Alþingis sem
tímabært er að afnema. Um væri að
ræða breytingu til bóta, sbr. tilvitnuð
orð forseta Alþingis. Loks er vert að
nefna vinnubrögð sem hafa viðgeng-
ist um langt skeið í þinginu og eru
orðin að eins konar óskráðri venju,
þ.e. að bregðast lítt við tilteknum
ábendingum þeirra eftirlitsstofnana
sem starfa á þess vegum. Hér er átt
við ábendingar umboðsmanns Al-
þingis um meinbugi á lögum og
ábendingar Ríkisendurskoðunar um
vankanta á hinu íslenska rammafyr-
irkomulagi fjárlagagerðar, og að
verklagsregla í tengslum við auka-
fjárveitingar brjóti í bága við stjórn-
arskrá, fjárreiðulög og reglugerð um
framkvæmd fjárlaga. Skýrsla sér-
fræðinganefndar um eftirlitshlutverk
Alþingis, sem forseti Alþingis hefur
tilkynnt um að sé væntanleg síðar í
sumar, mun þó vonandi varpa skýr-
ara ljósi á ábyrgðarhlutverk Alþingis
á því sviði og hvetja þingið enn frekar
til að taka upp vandaðri og nútíma-
legri vinnubrögð.
Eftir Hlín Lilju
Sigfúsdóttur
Hlín Lilja
Sigfúsdóttir
» Vinnubrögð og venj-
ur Alþingis hafa ver-
ið sígilt umfjöllunarefni
um langa hríð, ekki síst
meðal þingmannanna
sjálfra.
Höfundur er lögfræðingur, MSc í
stjórnun og stefnumótun.
Vinnubrögð og venjur á Alþingi
ÞAÐ HLÝTUR að
vera mikið fagnaðar-
efni að heilbrigðis-
ráðherra ákveði að
kaupa 300 þúsund
skammta af bóluefni
gegn svínaflensu og
mikill má sannfær-
ingarkrafturinn vera
að geta kroppað úr
tómum ríkissjóði 382
milljónir til að geta
bólusett þjóðina. Enda má vart á
milli sjá hvort Icesave eða svína-
flensa fær meiri umfjöllun í fjöl-
miðlum. Ekki er langt síðan fugla-
flensa fór yfir heimsbyggðina af
sama krafti og nánast allt fiðurfé
heimsins var annaðhvort bráðsmit-
andi eða í stórri hættu. Umræddri
flensu tókst samt að fljúga út í
veður og vind án þess að heims-
byggðin bæri af því verulegan
skaða.
Þegar þetta er ritað hafa 54 ein-
staklingar á Íslandi smitast af
svínaflensu og enginn orðið alvar-
lega veikur. Á árinu hafa 8 ein-
staklingar látist í umferðaslysum á
Íslandi fyrir utan allan þann fjölda
sem hefur slasast. Að meðaltali
deyr einn jarðarbúi á 6,5 sekúndna
millibili af völdum reykinga. Það
er almennt viðurkennd staðreynd
að í ár muni milli 380 og 400 Ís-
lendingar deyja sökum beinna og
óbeinna reykinga – við hljótum að
eyða margfaldri „svínaflensuupp-
hæð“ í forvarnir vegna reykinga
og umferðaröryggis!
Það verður að teljast harla ólík-
legt að það verði hlutskipti rúm-
lega 400 Íslendinga að deyja úr
svínaflensu í ár. Einhverra hluta
vegna hefur það í gegnum tíðina
þótt heilbrigt að fá flensu og al-
mennt er talið að menn standi
sterkari og hraustari á eftir. Síð-
ustu fáa áratugi hefur verið á það
lögð ofuráhersla að bólusetja fólk
gegn öllu mögulegu og ómögulegu
og eru vægt til orða tekið skiptar
skoðanir um gagnsemi slíkra hluta.
Það er nokkuð merkilegt ef rétt er
að þeir sem eru í minnstri hættu á
að fá umrædda svínaflensu eru
börn og eldra fólk, þeir sem eru í
mestri hættu eru þeir sem eru á
„besta aldri“, er það ekki akkúrat
sá hópur sem mest hefur fengið af
bólusetningum nánast frá fæðingu
og það er akkúrat sá hópur sem
hefur minnsta viðnámið við þess-
um ófögnuði.
Ef horft er á þetta
af hóflegri kaldhæðni
þá má hiklaust segja
að markaðsdeild Coke
hafi ekki tærnar þar
sem markaðsdeildir
lyfjafyrirtækja hafa
hælana! Samkvæmt
fréttum er áætlað að
eitt lyfjafyrirtæki geti
hagnast um allt að
eina billjón punda
vegna svínaflensunnar
og hvað sagði fram-
kvæmdastjóri fyr-
irtækisins, hann ætlar ekki að af-
saka mögulegan hagnað fyrirtæk-
isins og bendir á að flensan hafi
jákvæð áhrif á iðnaðinn. Er ekki
nær að nýta 382 milljónir í raun-
verulegar forvarnir – ekki veitir
af.
Eftir Guðmund
Ármann
Pétursson
Guðmundur Ármann
Pétursson
»Má vart á milli
sjá hvort Icesave
eða svínaflensa fær
meiri umfjöllun í
fjölmiðlum.
Höfundur er rekstrar- og umhverfis-
fræðingur.
Svínaflensa – já, takk