Morgunblaðið - 22.08.2009, Page 33

Umræðan 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 2009
ÍSLENDINGUM
er engrar und-
ankomu auðið undan
ábyrgð á Icesave-
innistæðum Lands-
bankans. Ríkið verð-
ur að greiða lág-
markstrygginguna og
semja sig frá málinu.
Íslensk lög kveða
skýrt á um lágmarks-
tryggingu innistæðna
í íslenskum bönkum og lögin um
Evrópska efnahagssvæðið taka af
allan vafa.
Íslendingar ákváðu ásamt flest-
um öðrum þjóðum EFTA að ger-
ast aðilar að samstarfi við Evr-
ópusambandið um sameiginlegan
markað þessara þjóða. Evrópska
efnahagssvæðið tók til starfa í
ársbyrjun 1994. Kjarni samstarfs-
ins er svonefnt fjórfrelsi. Það fel-
ur í sér að svæðið allt er einn
markaður fyrir vinnuafl, fjár-
magn, vörur og þjónustu og mörk
milli landanna eru afnumin hvað
fjórfrelsið varðar.
Ætlunin er að atvinnulíf styrk-
ist og lífskjör í löndunum batni
með sameiginlegum markaði
þjóðanna. Á sameiginlegum
markaði þurfa að vera samræmd-
ar reglur. Þá þarf líka yfirþjóð-
lega eftirlitsaðila og dómstóla til
þess að tryggja samræmda túlk-
un reglnanna. Einsleitnin er lyk-
ilatriðið í Evrópusambandinu og
er tekin upp í EES-samninginn.
Án hennar er efnahagssvæðið
marklaust. Eftirlitsstofnun EFTA
og EFTA-dómstóllinn hafa það
hlutverk gagnvart EFTA-
ríkjunum.
Einsleitnin leiddi af sér framsal
valds úr landi og af þeirri ástæðu
urðu harðar deilur um EES-
samninginn á Alþingi.
Settar voru samræmdar reglur
um innistæðutryggingar innan
Evrópusambandsins og þær voru
teknar upp á EES-svæðinu. Þetta
var gert til þess að koma á fót
sameiginlegum markaði fyrir
bankaþjónustu. Hverju ríki var
gert skylt að koma á fót kerfi
sem veitti lágmarkstryggingu fyr-
ir innistæður og skyldi það ná til
innistæðna í útibúum innlendra
stofnana í öðrum aðildarríkjum,
eins og skilmerkilega er lýst í
frumvarpi sem viðskiptaráðherra
lagði fyrir Alþingi 1995 og varð
að lögum vorið eftir.
Í umræðum á Alþingi benti
einn þingmaður, Pétur Blöndal, á
að ekkert hefði komið
fram í nefndarstarf-
inu um hvað gerðist
ef innistæðutrygging-
arsjóðurinn ætti ekki
fyrir töpum sem hon-
um væri skylt að
bæta. En fyrir honum
var svarið augljóst:
„Þó má óbeint lesa úr
tilskipuninni að þá
beri ríkissjóður
ábyrgð,“ sagði þing-
maðurinn.
Tilskipun Evrópusambandsins
94/19 lagði línurnar og íslensk
löggjöf verður að vera í samræmi
við hana. Alþingi hefur með sér-
stökum lögum gengist undir að
tryggja einsleitnina með því að
mæla þar fyrir um að „skýra skal
lög og reglur, að svo miklu leyti
sem við á, til samræmis við EES-
samninginn og þær reglur sem á
honum byggja“.
Íslensk stjórnvöld halda því
fram að þau hafi uppfyllt EES-
reglurnar með því að koma á fót
innistæðutryggingasjóðnum. Þau
segja nóg að búa til kerfið en það
þurfi ekki að tryggja peninga
innistæðueigenda. Þessi túlkun er
ekki í samræmi við tilskipun ESB
og ekkert annað ríki Evrópska
efnahagssvæðisins er henni sam-
mála. Einsleitnin er grundvall-
aratriðið og það höfum við und-
irgengist. Óhugsandi er að sömu
lög séu framkvæmd á einn veg á
Íslandi og á annan veg til dæmis í
Noregi.
Sitji Íslendingar við sinn keip
mun Eftirlitsstofnun EFTA taka
málið fyrir og kveða upp úrskurð
til þess að tryggja samræmda
túlkun og framkvæmd innistæðu-
trygginga. Þaðan fer svo málið
farið fyrir EFTA-dómstólinn, ef
þurfa þykir. Víst er að unnt að er
fá úr ágreiningnum skorið fyrir
viðeigandi dómstóli, sem íslensk
stjórnvöld hafa viðurkennt, en
það má heita vonlítið að þau nái
nokkrum árangri með sjónarmið
sitt. Niðurstaðan er fyrirsjáanleg.
Vilji Íslendingar ekki hlíta
reglum EES-svæðisins verður all-
ur EES-samningurinn í uppnámi
vegna þess að ekki verður unað
við mismunandi framkvæmd þess-
ara mikilvægu laga.
Tilgangurinn með öllu þessu er
að skapa traust sparifjáreigenda
á bönkunum. Án innistæðna eru
fjármálastofnanir óstarfhæfar.
Traust fæst ekki með kerfi án
öruggra trygginga. Traust fæst
aðeins með kerfi sem tryggir
innistæðurnar í raun. Þegar á
reyndi í fyrra var það svo. En
ríkisstjórnir í Evrópu gripu til
þess ráðs að gera betur og
ábyrgðust innistæður í fjár-
málastofnunum umfram það lág-
mark sem er í tilskipun ESB. Það
gerði íslenska ríkisstjórnin líka
og ábyrgðist allar innistæður á
Íslandi, ekki bara að lágmarki
20.887 evrum heldur að fullu. Það
var talið nauðsynlegt til þess að
bjarga fjármálakerfi landsmanna.
Eitt af því sem fylgir EES-
samningnum er að einsleitnin
verður að gilda án tillits til þjóð-
ernis. Kjarni samninsins er: sömu
lög fyrir alla innan Evrópska
efnahagssvæðisins. Það leiðir af
sér að innistæður útlendinga í ís-
lenskum banka eru jafntryggar
og innistæður Íslendinga. Icesave
eru innistæður í íslenskum banka.
Undan ábyrgð á þeim verður ekki
vikist. Alþjóðlegt samstarf felur í
sér kvaðir jafnt sem ávinning.
Það á við um Evrópska efnahags-
svæðið og mun líka eiga við um
aðild að Evrópusambandinu.
Engrar undankomu auðið
Eftir Kristin H.
Gunnarsson
» Sitji Íslendingar við
sinn keip mun Eft-
irlitsstofnun EFTA taka
málið fyrir og kveða upp
úrskurð til þess að
tryggja samræmda
túlkun og framkvæmd
innistæðutrygginga.
Kristinn H. Gunnarsson
Höfundur er fyrrverandi alþing-
ismaður, tók þátt í lögfestingu EES-
samningsins og laga um innistæðu-
tryggingar.
MARGT hefur verið
sagt um Icesave og
það kann að vera
álitaefni að bæta ein-
hverju við umræðuna.
Mér finnst þó þrátt
fyrir allt verjandi að
hnykkja aðeins á
tveimur atriðum . Með
lögum nr. 98/1999 var
tilskipun 94/19/EB um
innistæðutryggingar
tekin upp í íslensk lög. Samkv. lög-
unum er lágmarks innistæðutrygg-
ing sparifjáreigenda 20.877 evrur
eða 3.780.547 ísl. krónur miðað við
gengið 1evra=181 þann 13.08.09.
Það er þessi upphæð sem íslensk
stjórnvöld kunna óbeint (þ.e. með
ríkisábyrgð sem er nú fyrir Al-
þingi) eða beint ( lög um trygg-
ingasjóð) að ábyrgjast. Hollend-
ingar ábyrgjast allt að 100.000
evrum um fram þær 20.887 evrur
sem íslenski tryggingasjóðurinn/
ríkið ábyrgist, hjá Englendingum
eru allar innistæður um fram
20.877 evrur tryggðar. Í hugum
flestra landsmanna
stendur líkast til ekki
til að Íslendingar ætli
að víkja sér undan því
að standa við skuld-
bindingar sínar í þessu
máli, en það er ekki
klárt hverjar þær eru.
Nú halda menn fram
einni eða annarri laga-
skýringu á ábyrgð Ís-
lands annars vegar og
kröfuröð ábyrgðar Ís-
lands í bú gamla
Landsbankans hins
vegar sem ýmist eykur eða minnk-
ar þá upphæð sem líklegt er að Ís-
lendingar komi til með að axla þeg-
ar upp er staðið. Ef við göngumst
við því að Ísland beri að greiða
hverjum og einum innistæðueig-
anda allt að 20.887 evrum þá lítur
skuldbindingardreifingin miðað við
gengið 13/8/2009 svona út (talnaefni
frá island.is), Íslendingar ábyrgj-
ast/greiða kr. 684.921.863.949, Eng-
lendingar ábyrgjast/greiða kr.
481.337.882.396 og Hollendingar
ábyrgjast/greiða kr. 89.354.953.375.
Samtals eru þetta 1.255.614.699.720
sem innistæðueigendur fá greitt.
Innistæðueigendum hefur verið
greitt og löndin þrjú eiga kröfu í
bú gamla Landsbankans.
Oft er giskað á að 75% af inni-
stæðuupphæðinni verði dekkuð af
eignasafni gamla Landsbankans,
þ.e kr. 941.711.024.790 fáist upp í
ábyrgðarkröfurnar og kr.
313.903.674.930 lendi á þjóðunum
þremur en þó með misjöfnum hætti
eftir því hvernig kröfurnar raðast.
Sé kröfuröðunin „lagskipt“ þá lend-
ir ekkert á Íslandi, séu kröfurnar
jafnsettar þá lenda kr.
171.230.465.987 á Íslandi.
Undirrituðum er ekki kunnugt
um að framkvæmda-/löggjaf-
arvaldið hafi með óyggjandi laga-
túlkun sýnt fram á að Íslandi beri
að ábyrgjast umræddar innistæður
umfram getu tryggingarsjóðsins
sjálfs. Í annan stað verður að gera
þær kröfur til framkvæmda-/
löggjafarvaldsins að það með
óyggjandi hætti kveði upp úr um
það hvort ofangreindar ábyrgðir/
kröfur landanna þriggja séu lag-
skiptar, þ.e. fyrst endurgreiðist
20.877 evra ábyrgðin á hvern
reikning og svo það sem umfram
kann að vera, svo langt sem eignir
bús gamla Landsbankans duga til,
eða hvort kröfurnar eru jafnsettar,
þ.e. allar gerðar upp í sama hlut-
falli.
Verði niðurstaðan sú að okkur
beri að greiða höfuðstólsupphæðina
kr. 684.921.863.949, að endurkrafa
okkar í bú gamla Landsbankans
gamla sé jafnsett kröfum Breta og
Hollendinga og að eignir gamla
Landsbankans dugi til þess að
greiða 75% af kröfum þjóðanna
þriggja, þá ættum við að fara fram
á að lán Breta og Hollendinga til
Íslendinga til að gera upp íslenska
hlutann beri sömu vexti og inn-
lánasafn gamla Landsbankana, þ.e.
3,5% í stað 5,5%. Það er sanngirn-
ismál að Íslandi sé ekki gert að
greiða hærri vexti en þá sem fást
af eignum gamla Landsbankans,
þ.e af þeim lánum sem gamli
Landsbankinn hefur lánað við-
skiptavinum sínum. Væri gengið að
þeirri kröfu stæði skuld Íslands að
7 árum liðnum þegar hefja þarf
greiðslur af láninu í kr.
154.234.007.891 í stað
270.048.691.347. Árleg endur-
greiðsla yrði þá kr 22.438173.635 í
stað kr. 43,630,969,803 og endur-
greiðsluhlutfallið yrði 1.33% af
vergri landsframleiðslu fyrsta árið
og færi svo lækkandi niður í 1,14%
, sé reiknað með 2% árlegum hag-
vexti næstu árin og að verg lands-
framleiðsla árið 2008 var
1.465.065.000.000. Ef hins vegar
hagvöxtur yrði enginn þá yrði end-
urgreiðsluhlutfallið 1,53%.
Á meðan vafi leikur á um hvað
sé rétt hvað viðkemur öðru hvoru
eða báðum nefndra atriða, þ.e.
ábyrgðarskyldu og kröfuröð, er
ógjörningur fyrir Alþingi að af-
greiða ríkisábyrgð tengda Icesave-
málinu með vitrænum hætti. Skýr
og óumdeilanlegur skilningur á
nefndum tveimur atriðum er frum-
forsenda sem verður að vera upp-
fyllt eigi málíð í heild sinni að vera
tækt til umræðu og afgreiðslu. Rík-
isvaldinu ber að svara þessum
álitamálum vafningalaust. Rösum
ekki um ráð fram.
Vangaveltur um Icesave
Eftir Þorbjörn
Guðjónsson » Í hugum flestra
landsmanna stendur
líkast til ekki til að Ís-
lendingar ætli að víkja
sér undan því að standa
við skuldbindingar sínar
í þessu máli, en það er
ekki klárt hverjar þær
eru.
Þorbjörn Guðjónsson
Höfundur er húskarl.
ÉG VIL taka undir
sjónarmið fram-
kvæmdarstjóra LÍÚ
og hvet sjárvar-
útvegsráðherra rík-
isstjórnar Íslands,
Jón Bjarnason, að
auka við makrílkvót-
ann þegar í stað.
Núna ríður á að Ís-
lendingar nýti auð-
lindir sínar til að
standa undir þeim
skuldbindingum sem leggjast á
þjóðina vegna bankahrunsins.
Jón Bjarnason og VG verða að
gera sér grein fyrir því að sjávar-
útvegur mun gegna lykilhlutverki í
endurreisn Íslands og því mik-
ilvægt að sjávarútveginum séu gef-
in tækifæri til að nýta auðlindirnar
í efnahagslögsögu Íslands. Ég
minni á að við Íslendingar ráðum
yfir okkar hafsvæði og þeim auð-
lindum sem þar kunna að finnast.
Bæði sjómenn og Hafrannsókna-
stofnun hafa staðfest að gríðarlegt
magn af makríl er núna í íslenskri
lögsögu. Því ætti að vera full-
komlega óhætt að leyfa auknar
veiðar á makríl þegar í stað og
búa þannig til tekjur fyrir þjóð-
arbúið, sem sárvantar núna á
þessum síðustu og verstu tímum í
sögu þjóðarinnar.
Vert er að hafa í huga að með
auknum veiðum á makríl ætti
samningsstaða Íslendinga að
styrkjast gagnvart öðrum strand-
ríkjum sem stunda veiðar úr sama
makrílstofni. Það ger-
ist eingöngu með auk-
inni veiðireynslu og
það ætti að vera sjáv-
arútvegsráðherra
ljóst. Nema Jón
Bjarnason
sjávarútvegsráðherra
óttist viðbrögð þessara
ríkja vegna veiða Ís-
lendinga á makríl. Þá
eru Íslendingar kúg-
aðri en ég hef haldið
hingað til og þótt nóg
um.
Jón Bjarnason sjávarútvegsráð-
herra ætti ekki að óttast viðbrögð
annarra þjóða og leyfa auknar
veiðar strax og gefa þannig út-
gerðum og sjómönnum tækifæri til
aukinnar tekjuöflunar fyrir þjóð-
ina. Íslendingar eru sjálfstæð þjóð
í eigin landi, því ættum við að
miða veiðar og nýtingu á makríl
við okkar forsendur og sjálfbærni
makrílstofnsins í huga.
Auka þarf við mak-
rílkvótann strax
Eftir Finnboga
Vikar
Finnbogi Vikar
Guðmundsson
» Vert er að hafa í
huga að með aukn-
um veiðum á makríl ætti
samningsstaða Íslend-
inga að styrkjast gagn-
vart öðrum strandríkj-
um sem stunda veiðar
úr sama makrílstofni.
Höfundur er laganemi við Háskólann
á Bifröst og situr í starfshópi um end-
urskoðun á fiskveiðistjórnunar-
kerfinu.
Allar nánari upplýsingar eru
veittar á skrifstofu skólans að
Snorrabraut 54, sími 552-7366
kl. 10-16 alla virka daga.
•
songskolinn.is
Söngskólinn í Reykjavík
í allar deildir skólans
fara fram í lok ágústINNTÖKUPRÓF