Morgunblaðið - 19.09.2009, Blaðsíða 28

28 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2009
LAGER-
HREINSUN
afsláttur
MikillAðeins íBYKO Breidd
NÝJAR VÖRU
R!afgangar · ú
tlitsgallað · sí
ðustu eintök
o.fl.
EX
PO
·w
w
w
.e
xp
o.
is
AFSKIPTI sam-
keppnisyfirvalda af
eignarhlut Orkuveitu
Reykjavíkur í Hita-
veitu Suðurnesja (nú
HS Orku) hafa und-
anfarið verið til um-
ræðu á opinberum
vettvangi, í tengslum
við sölu OR á umrædd-
um hlut til Magma
Energy. Í þeirri um-
ræðu er almennt ekki fjallað um
ástæður þessara afskipta sam-
keppnisyfirvalda.
Rétt þykir í örstuttu máli að reifa
hvernig málið snýr við Samkeppn-
iseftirlitinu. Rétt er í upphafi að
taka fram að með setningu raf-
orkulaga á árinu 2003 ákvað löggjaf-
inn að samkeppni ætti að ríkja í
framleiðslu og sölu raforku hér á
landi. Er sérstaklega mælt fyrir um
eftirlit samkeppnisyfirvalda í lög-
unum. Löggjafinn tók með þessu
skýra ákvörðun um að raforkufyr-
irtæki ættu að keppa sín á milli, not-
endum raforku til góðs. Þegar
einkavæðingarnefnd auglýsti til sölu
15,2% hlut ríkisins í HS í mars 2007
var skýrt tekið fram að íslensk
orkufyrirtæki í opinberri eigu
mættu ekki bjóða í eignarhlutinn.
Ákvað ríkið síðan að selja Geysi
Green Energy hlutinn. Í framhald-
inu urðu miklar hræringar í eign-
arhaldi HS þar sem sveitarfélög los-
uðu hlut sinn. Þannig keypti OR
tæplega 17% eignarhlut í HS af
Grindarvíkurkaupstað, Reykja-
nesbæ og Hafnarfjarðarbæ. Hinn
síðastnefndi nýtti sér síðan sölurétt
sem bundinn var í samningum við
OR, sem þýddi að OR hefði farið
með yfir 30% hlut í HS og tvo
stjórnarmenn af sjö. Var OR ljóst
frá upphafi að þessi kaup gætu vald-
ið samkeppnislegum vandkvæðum,
sem sést m.a. af því að í hluthafa-
samkomulagi eigenda HS frá miðju
ári 2007 er kveðið á um það hvernig
með skuli fara ef til
hindrana komi af hálfu
samkeppnisyfirvalda.
En hver voru þessi
samkeppnislegu vand-
kvæði? Að mati Sam-
keppniseftirlitsins má
draga þau saman með
eftirfarandi hætti:
 Raforkumarkaður-
inn er lítill markaður
með fáum keppi-
nautum.
 OR og HS eru helstu
keppinautarnir í sölu á rafmagni
til m.a. neytenda og smærri fyr-
irtækja, með um 60% markaðs-
hlutdeild samanlagt.
 Eignarhlutur OR veitti félaginu
möguleika til þess að hafa áhrif á
helsta keppinautinn og fá í hend-
ur viðkvæmar viðskiptaupplýs-
ingar frá honum.
 Eignarhluturinn stuðlaði þannig
að ólögmætu samráði og hefði
gert OR og HS kleift að samhæfa
aðgerðir sínar og ná umfram-
hagnaði á kostnað viðskiptavina.
Rannsóknir staðfesta að ólög-
mætt samráð veldur almenningi
og atvinnulífinu miklu tjóni. Á
þetta ekki síst við á litlum mark-
aði eins og hér á landi. Það var
því með hagsmuni kaupenda raf-
orku að leiðarljósi, þ.e. almenn-
ings og fyrirtækja, sem Sam-
keppniseftirlitið komst að þeirri
niðurstöðu að OR ætti ekki að
vera heimilt að eiga stærri eign-
arhlut í HS en sem nemur 3%. Að
mati Samkeppniseftirlitsins hefðu
þessi stjórnunar- og eignatengsl
helstu keppinauta þannig stuðlað
að óeðlilegum verðhækkunum og
verri þjónustu fyrir almenning. Í
samræmi við gildandi lög var því
nauðsynlegt að grípa til aðgerða
til að vernda viðskiptalegt sjálf-
stæði HS.
OR og Hafnarfjarðarbær kærðu
þessa ákvörðun til áfrýjunarnefndar
samkeppnismála. Nefndin staðfesti
þá niðurstöðu að umrædd tengsl
milli OR og HS væru skaðleg og
færu gegn samkeppnislögum. Hins
vegar taldi hún hæfilegt að OR
mætti eiga allt að 10% eignarhlut í
HS. Aðilar málsins undu niðurstöðu
áfrýjunarnefndar og nýttu sér því
ekki rétt sinn til að skjóta henni til
dómstóla. Í framangreindu máli var
OR ítrekað gefinn frestur til að gera
breytingar á eignarhaldi sínu í HS.
Upphaflega gaf Samkeppniseft-
irlitið frest til 1. október 2008, en
áfrýjunarnefndin framlengdi frest-
inn til 1. mars 2009, skv. fyrr-
greindum úrskurði. OR óskaði síðan
eftir framlengingu á þeim fresti og
fékk umbeðinn frest sem enn er
ekki útrunninn. Afskipti samkeppn-
isyfirvalda af þessu máli einskorðast
við framangreint. Þannig mæltu þau
ekki fyrir um upphaflega sölu á
eignarhlut ríkisins í Hitaveitu Suð-
urnesja og hafa heldur ekki gefið
nein fyrirmæli um hvernig eða til
hverra ætti að selja hlutinn í HS
Orku.
Kjarni málsins er sá að keppi-
nautar á raforkumarkaði eiga að
fara að landslögum með hagsmuni
samfélagsins að leiðarljósi, óháð því
hvort þeir eru í opinberri eigu eða
ekki.
Eftir Páll Gunnar
Pálsson
»Kjarni málsins er sá
að keppinautar á
raforkumarkaði eiga að
fara að landslögum,
óháð því hvort þeir eru í
opinberri eigu eða ekki.
Páll Gunnar Pálsson
Höfundur er forstjóri
Samkeppniseftirlitsins.
Af hverju má OR
ekki eiga stóran
hlut í HS Orku?FURÐULEGT er aðfylgjast með því al-
gjörlega aðhaldsleysi
stjórnarandstöðu og
fjölmiðla sem sitjandi
ríkisstjórn er veitt. Er
Ísland eitthvað nær því
að komast út úr erf-
iðleikum sínum? Nú er
hafinn landflótti, skatt-
ar eru hækkaðir, ekki
er skorið niður í rík-
isrekstrinum, gjaldmiðlahöft halda
áfram að lama útflutningsgreinarnar
og skuldabyrði landsmanna aukin
með þjóðnýtingu á skuldbindingum
fyrrverandi einkafyrirtækja. Hvenær
á að segja stopp?
Það dylst vonandi fáum að bæði
forsætis- og fjármálaráðherra lands-
ins hafa beðið mjög lengi eftir því að
fá að vera við stjórnvölinn. Til þess
var fjölmiðlum, forseta Íslands og
æstum múg beitt með aðferðum sem
verður mjög athyglisvert að lesa um í
sögubókum framtíðar. Tækifæris-
mennskan var einstök þegar pólitísk-
um óstöðugleika var
bætt ofan á þann efna-
hagslega. En gott og vel.
Breytinga var krafist af
stórum hluta þjóð-
arinnar. Hver var upp-
skeran? Hún var ein
óhæfasta ríkisstjórn Ís-
landssögunnar, og hún
situr enn.
Þeir eru til sem segja
að ríkisábyrgð á skuld-
bindingum banka í
einkaeigu, stjórnlaus
vöxtur hins opinbera
seinustu árin og aukið eftirlits- og
reglugerðafargan hafi verið eins kon-
ar afsprengi aukins frelsis, eða frjáls-
hyggju, á Íslandi. Þeir hafa rangt fyrir
sér. Frá Brussel streymdu fyrirmæli
sem skylduðu ríkið út í stórkostlega
útþenslu á eftirlitsstarfsemi sem hef-
ur reynst vera marklaus fjáraustur.
Markaðsaðhaldi var skipt út fyrir rík-
iseftirlit. Áhættan var verðlaunuð
þegar hún bar árangur, en þjóðnýtt
þegar henni skeikaði. Þetta er and-
stæða kapítalismans, sem menn hall-
mæla nú sem aldrei fyrr.
Leiðin úr ánauð er vörðuð hugarfari
sem fagnar framtakssemi ein-
staklinga, notkun eigin fjár til að
skapa auð og gjaldþrotum þeirra sem
veðja á vitlausan hest á hinum frjálsa
markaði. Til að koma á slíku fyr-
irkomulagi þarf að afnema ríkis-
ábyrgðir, afnema höft á viðskiptum
við útlönd, minnka hið opinbera lóð á
hálsi hins frjálsa markaðar og snar-
lækka skatta. Hafa núverandi stjórn-
völd skilning á þessu? Nei. Þau eru á
leið í hina áttina – þá sem afnemur
ábyrgð einstaklinga með öllu og
dregur sífellt meira af auði og orku
landsmanna í átt að ráðuneytunum.
Ísland þarf nýja ríkisstjórn. Sú
óhæfa, og vinstrisinnaða, sem núna
situr, þarf að víkja. Verði það ekki
raunin, þá mun Ísland ekki eiga sér
viðreisnar von um langa hríð.
Vík frá, þú óhæfa vinstristjórn!
Eftir Geir
Ágústsson »Ríkisstjórnin sem nú
situr er óhæf og hún
gerir slæmt ástand
ennþá verra
Geir Ágústsson
Höfundur er verkfræðingur og situr í
stjórn Frjálshyggjufélagsins.
VILJIÐ þið virki-
lega fórna sjálfstæði
ykkar? Það mun glat-
ast. Viljið þið ut-
anaðkomandi vald,
„stóra bróður“ í Brüs-
sel, sem fylgist með
og skiptir sér af því
sem þið gerið? Hefur
skyndilegt hræðslu-
kast fengið ykkur til
að sækja um inn-
göngu í Evrópusambandið? Hin
einstaka menning og þjóð-
areinkenni ykkar kunna að glatast
að eilífu!
Ég er ensk kona og hef lengi
stundað viðskipti. Af eigin reynslu
get ég sagt ykkur við hverju þið
megið búast ef þið gangið í Evr-
ópusambandið:
Miklum verðhækk-
unum. Flóð reglugerða
með þúsundum nýrra
reglna sem gera ekk-
ert nema angra og
trufla enda ekki komn-
ar frá ykkar eigin
stjórnvöldum. Svo
kostar ykkur mikið fé
árlega að vera í sam-
bandinu, jafnvel millj-
ónir sterlingspunda.
Landamæri ykkar
þurrkast út, þó að þið
sjálf þurfið að bera
vegabréf til að ferðast um Evrópu.
Bretland á nú við að glíma
stjórnlaust flóð innflytjenda sem
stóreykur álagið á heilbrigðisþjón-
ustuna og félagsþjónustuna. Reglur
um mannréttindi, sem eru að fyrir-
mælum Evrópubandalagsins, virð-
ast veita brotamönnum meiri rétt-
indi en fórnarlömbum þeirra.
Mikill fjöldi Breta vill að við
drögum okkur út úr Evrópusam-
bandinu.
Og, síðast en ekki síst, treystið
þið Evrópusambandinu? Munið þið
eftir endurskoðendunum sem sáu
sér ekki fært að skrifa upp á árs-
reikninga þess?
Eftir Averil
Parsons
Averil Parsons
» Viljið þið virkilega
fórna sjálfstæði
ykkar? Það mun glat-
ast. Eða hefur skyndi-
legt óttakast fengið
ykkur til að sækja um
inngöngu í Evrópusam-
bandið?
Höfundur rekur eigið
verslunarfyrirtæki í Englandi.
Íslendingar, gætið ykkar!