Morgunblaðið - 19.09.2009, Blaðsíða 30

30 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2009
ILLUGI Gunnarsson benti á
það í gær í þessu blaði að
umhverfisráðherra hefur nú til
meðferðar stjórnsýslukæru
Náttúruverndarsamtaka Íslands
þar sem þess er m.a. krafist að
fjallað verði með
heildstæðum hætti um
orkuflutninga og
orkuöflun fyrir álver í
Helguvík. Hann gerir
athugasemdir við
seinagang ráðuneyt-
isins, nefnir ekkert af
því sem knýr á um að
umhverfisráðherra
vandi vel til verka.
Álver Century Al-
umium (Norðuráls) í
Helguvík á að fram-
leiða 360 þúsund tonn
á ári. Það er 14 þús-
und tonnum meira en þau 346
þúsund tonn sem Alcoa Reyðarál
framleiðir nú á ári með raforku
frá Kárahnjúkavirkjun sem er 690
MW. Gera verður ráð fyrir að ál-
ver Century Aluminum þarfnist
virkjana sem framleiða um 650
MW af raforku.
Hvaðan á orkan að koma?
Virkjanlegt afl á Reykjanesi er
talið vera á bilinu 190 til 415 MW
eftir því hvort hægt er að bæta
við 100 MW við Reykjanesvirkjun
og því hvort unnt verður að ráðast
í Bitruvirkjun. Gangi þau áform
eftir vantar enn að minnsta kosti
205-235 MW til að hægt sé að
framleiða 360 þúsund
tonn af áli á ári (sjá
töflu).
Hvaðan gæti sú
orka komið?
Það var meginatriði
í stjórnsýslukæru
Náttúruvernd-
arsamtaka Íslands,
dags. 24. apríl 2009,
og kæru samtakanna
vegna framkvæmda á
Húsavík, dags. 18.
mars 2008, að mat á
umhverfisáhrifum verði að leiða í
ljós öll umhverfisáhrif fram-
kvæmda og tengdrar starfsemi.
Mjög takmarkaðar upplýsingar
liggja fyrir um hvar skuli virkja
og/eða hvaðan skuli flytja orku til
að knýja 360 þúsund tonna álver í
Helguvík. Framkvæmdaraðilar
láta skeika að sköpuðu á meðan
ekki liggur fyrir úrskurður um
heildstætt mat.
Nóg komið af vondri stjórn-
sýslu í anda nýfrjálshyggju
Kaarlo Jännäri komst að þeirri
niðurstöðu í skýrslu sinni fyrir
ríkisstjórn Íslands um reglur og
eftirlit með bankastarfsemi að
„bad banking“ hefði verið meg-
inorsök bankahrunsins hér. Má
vísast kenna um slæmri stjórn-
sýslu við einkavæðingu bankanna,
slakri lagasetningu og eftirfylgni
með setningu reglugerða um starf-
semi fjármálastofnana. Ég minni á
þátt Illuga Gunnarssonar í því
máli og bendi á að slík vinnubrögð
mega ekki einkenna mat á um-
hverfisáhrifum álvers í Helguvík
eða stjórnsýslu í umhverfismálum
almennt. Brýnt er að allar upplýs-
ingar liggi fyrir um hvaða línu-
lagnir og orkuframkvæmdir er að
ræða, þau umhverfisáhrif sem af
hljótast og flutningi á orku til ál-
versins í Helguvík.
Svar til Illuga Gunnarssonar
Eftir Árna Finnsson
»Ég minni á þátt
Illuga Gunnarssonar
í því máli og bendi á
að slík vinnubrögð
mega ekki einkenna
mat á umhverfisáhrifum
álvers í Helguvík.
Árni Finnsson
Höfundur er formaður Nátt-
úruverndarsamtaka Íslands.
Stækkun á Reykjanesi 100 MW (Fæst kannski ekki.)
Stækkun á Hellisheiði 90 MW
Bitruvirkjun 135 MW (Sveitarfél. Hveragerði leggst gegn.)
Hverahlíðarvirkjun 90 MW-
Samtals: 415 MW (þar af um 190 MW í uppnámi).
Í TILEFNI sam-
gönguviku er við hæfi
að hugleiða stöðu
okkar í samgöngu-
málum á höfuðborg-
arsvæðinu. Gatna-
kerfið annar þeirri
umferð vélknúinna
ökutækja sem um
hana fer. Sjaldan eru
verulegar tafir, þær
vara stutt. Gatnakerf-
ið á sín takmörk eins og annað í
samfélagi okkar. Þau takmörk
markast af eðlilegu borg-
arskipulagi þar sem tillit er tekið
til allra samgönguhátta; einkabíla,
strætó, gangandi og hjólandi veg-
farenda. Gatnakerfið má ekki vaxa
svo að það breyti borginni okkar
um of. Því miður hefur það gerst.
Um er að kenna andvaraleysi og
handahófskenndu
borgarskipulagi, sem
byrgt hefur sýn
manna á raunveruleg
verðmæti. Það sem
virðist hafa ráðið úr-
slitum í borg-
arskipulagsmálum er
samþætting sam-
gangna og versl-
unarhátta, þar sem
einkabíllinn fær sífellt
stærri hlut sam-
gangnanna og því hafi
hagkvæmisrök talið
skynsamlegast að safna allri versl-
un í klasa með nægum ókeypis
bílastæðum fyrir viðskiptavinina.
Vissulega er þetta alþjóðleg til-
hneiging, en hún hefur verið einna
ýktust hér, auk þess er víða um
heim reynt að snúa henni við, oft
með góðum árangri. Í Osló var t.d.
tíðni sporvagna og strætisvagna
aukin til muna fyrir nokkrum ár-
um sem skilaði mikilli aukningu
farþega. Í París hefur verið dregið
úr bílaumferð með aukningu sér-
akreina fyrir strætó og fjölgun
hjólreiðastíga. Í annarri borg í
Frakklandi, Bordeaux, hefur bíla-
umferð verið takmörkuð. Þar er
talin vera lengsta göngugata í
Evrópu, 1,2 km að lengd, Rue Sa-
inte-Catherine. Að auki má nefna
athyglisvert dæmi frá Þýskalandi,
útborg Freiburg sem heitir Vaub-
an. Þar hefur tekist að gera sam-
félagið „nálægt“ því bíllaust með
ströngum skilyrðum gagnvart bíl-
eigendum, þar sem 70% íbúanna
eiga ekki bíl. Þeir sem eiga bíl
geta ekki lagt við heimili sín held-
ur verða að kaupa bílastaði í bíla-
hýsi sveitarstjórnarinnar í jaðri
hverfisins fyrir 3 milljónir ísl. kr.
Hins vegar er möguleiki að leigja
ódýra bíla. Þetta eru einungis fá
dæmi um breyttar áherslur í sam-
göngum.
Hér hefur verslunin þróast
burt, út fyrir gamla bæinn, úr
gömlum úthverfum, í miðstöðvar
innrammaðar í bílastæði.
Annar stór galli á þessari
stefnu, eða réttara sagt stefnu-
leysi; happa- og glappastefna, að
hún hefur tilhneigingu til ein-
angrunar jaðarhópa samfélagsins,
t.d. aldraðra. Mikilvægt er að fólk
sé sjálfbjarga eins lengi og mögu-
legt er. Verslunin á horninu og
möguleikinn að nota strætó í er-
indum sínum geta skipt sköpum í
félagslegri virkni og sjálfstæði
fólks.
Á þessum seinustu og verstu
tímum er brýnna en nokkru sinni
að hugsa upp á nýtt. Við höfum
talað um blandað hagkerfi sem
ákjósanlega skipan í þjóðfélagi
okkar. Að sama skapi tel ég rétt
að stuðla að enn blandaðra sam-
göngukerfi, þar sem strætó,
gangandi og hjólandi hafi viðlíka
rétt og einkabíllinn í samgöngum.
Vonandi er sá tími liðinn að
borgarskipulagsmál þróist í hend-
urnar á verktökum og öðrum
hagsmunaaðilum sem bera lítið
skynbragð á arfleifð Reykjavíkur
og nágrennis. Það stuðlar ein-
ungis að neysluhelsi úthverfa-
samfélaga, einangrandi lífsstíl
„skutlsamfélagsins“ með hnign-
andi verðmætamati.
Samgönguvikan er kjörinn vett-
vangur til breytts verðmætamats
í ferðum okkar Íslendinga, með
þátttöku allra: Almennings,
Strætó bs., Alþingis og sam-
göngu- og fjármálaráðuneytis.
Þróun samgangna- og
verslunar á höfuðborgarsvæðinu
Eftir Ara
Tryggvason » Í Vauban, útborg
Freiburg, hefur tek-
ist að gera samfélagið
„nálægt“ því bíllaust með
ströngum skilyrðum
gagnvart bíleigendum,
einungis 30% eiga bíl.
Ari Tryggvason
Höfundur er stuðningsf./ráðg. á geðd.
LSH, vagnstj. og félagi í Samt. um
bíllausan lífsstíl.
EF MARKA má
síðustu skoðana-
kannanir um afstöðu
Íslendinga til inn-
göngu í Evrópusam-
bandið er ljóst að
stuðningur við að
gengið verði í sam-
bandið hefur farið óð-
um minnkandi frá því í
byrjun þessa árs eftir
að hafa aukist umtals-
vert fyrst eftir banka-
hrunið í október síðastliðnum.
Mikill meirihluti Íslendinga vill
nú ekki ganga í Evrópusambandið.
Samkvæmt nýjustu könnuninni sem
Capacent Gallup gerði fyrir Samtök
iðnaðarins og birt var 15. september
sl. myndu yfir 60% greiða atkvæði
gegn inngöngu ef gengið yrði til
þjóðaratkvæðis um málið nú.
Það sem hins vegar vekur
kannski hvað mesta athygli við
þessa könnun Capacent Gallup er
sú niðurstaða að meirihluti skuli
vera óánægður með að sótt hafi ver-
ið um inngöngu í Evrópusambandið
í sumar. „Var ekki meirihluti fyrir
því?“ hafa vafalaust einhverjir spurt
sig.
Staðreyndin er sú að svo var alls
ekki. Skoðanakannanir sem spurt
hafa á liðnum árum um svokallaðar
aðildarviðræður hafa
vissulega yfirleitt sýnt
meirihluta fyrir þeim
en kannanir sem spurt
hafa um afstöðuna til
umsóknar um aðild
hins vegar allajafna
meirihluta andvígan.
Á þetta hefur ítrekað
verið bent af okkur
sjálfstæðissinnum og
að eina skýringin á
þessu geti verið sú að
fólk hafi viljað einhvers
konar óformlegar
könnunarviðræður við Evrópusam-
bandið en ekki formlega umsókn
um inngöngu í það.
Niðurstöður skoðanakönnunar
Capacent Gallup nú síðast renna
enn frekari stoðum undir þá skýr-
ingu. Umsókn ríkisstjórnarinnar
um inngöngu í Evrópusambandið
hefur einfaldlega ekki stuðning
meirihluta landsmanna á bak við sig
og hefur aldrei haft.
Vildu Íslendingar
ESB-umsókn?
Eftir Hjört J.
Guðmundsson
Hjörtur J.
Guðmundsson
»Mikill meirihluti
Íslendinga vill nú
ekki ganga í Evrópu-
sambandið.
Höfundur er stjórnarmaður
í Heimssýn – www.heimssyn.is
Lungnakrabbamein
er annað algengasta
krabbameinið, bæði
hjá körlum og konum.
Einungis blöðruháls-
kirtilskrabbamein er
algengara hjá körlum
og brjóstakrabbamein
hjá konum en dánar-
tíðni vegna lungna-
krabbameins er mun
hærri. Á Íslandi grein-
ast milli 120 og 130 einstaklingar
árlega með lungnakrabbamein og
er kynjaskipting jöfn. Reykingar
eru aðalorsakavaldur lungna-
krabbameins og hafa um 90%
þeirra sem greinast
með sjúkdóminn reykt.
Framan af eru ein-
kenni væg og almenns
eðlis sem leiðir til þess
að sjúkdómurinn er oft
útbreiddur við grein-
ingu. Hjá einungis um
þriðjungi þeirra sem
greinast með lungna-
krabbamein er hægt
að beita skurðaðgerð í
læknanlegum tilgangi
en annars er lyfja- og/
eða geislameðferð
beitt. Eins og margoft hefur verið
sýnt fram á eru bein tengsl milli
reykinga og lungnakrabbameins.
Yfir 40 krabbameinsvaldandi efni
eru í sígarettureyknum og er beint
samband milli þess hve mikið er
reykt og áhættunnar á að fá
lungnakrabbamein. Besta forvörnin
er að byrja aldrei að reykja, en
mikill ávinningur fæst af því að
hætta reykingum. Sá sem hættir að
reykja fer úr 30-faldri áhættu á að
fá lungnakrabbamein í tvöfalda á
næstu 15 árum eftir að reykingum
er hætt. Með þessar staðreyndir í
huga er vert að halda uppi stífum
áróðri gegn reykingum í dag og um
alla framtíð.
Reykingar og
lungnakrabbamein
Eftir Hrönn
Harðardóttir »… bein tengsl erumilli reykinga og
lungnakrabbameins.
Hrönn Harðardóttir
Höfundur er lungnalæknir