Morgunblaðið - 24.09.2009, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 2009
Óskar Magnússon.Útgefandi:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri
og ábyrgðarmaður:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
BarackObamahvatti til
samstöðu en ekki
sundrungar í
ræðu sinni við
setningu alls-
herjarþings Sameinuðu
þjóðanna í New York í gær.
„Við í þessum sal komum
víða að, en við deilum sam-
eiginlegri framtíð,“ sagði
hann. „Við getum ekki leng-
ur leyft okkur þann munað
að ala á því, sem skilur okk-
ur að þannig að við útilok-
um það verk, sem við verð-
um að vinna saman.“ Hann
sagði að kominn væri tími
til að heimurinn færi í nýja
átt þar sem byggt yrði á
gagnkvæmum hagsmunum
og gagnkvæmri virðingu og
sú vinna yrði að hefjast nú
þegar.
Það er ofsagt að kveðið
hafi við nýjan tón hjá
Obama í ræðu hans. Hann
hefur áður hvatt til sam-
stöðu þjóða heims og boðað
aukið samstarf og sam-
ábyrgð. Í gær beindi hann
orðum sínum sérstaklega til
þeirra sem, áður en hann
tók við embætti, gagnrýndu
Bandaríkin fyrir að fara
sína leið og sagði að nú
gætu „þeir ekki staðið hjá
og beðið eftir að Banda-
ríkjamenn leystu vandamál
heimsins einir síns liðs“.
Obama sagði að kominn
væri tími til að „gera sér
grein fyrir að gamlir siðir
og gamlar deilur skiptu
engu máli“ þegar horft væri
til þeirra verkefna sem nú
blöstu við, heldur „reistu
múra á milli okkar og þeirr-
ar framtíðar, sem fólk okk-
ar vill skapa sér, og það er
kominn tími til að þessir
múrar hrynji“.
Í ræðunni sagði Obama
að ekki dygði að fjalla um
þessi mál í ræðum, orð-
unum þyrftu að fylgja að-
gerðir. Hann er þegar far-
inn að reka sig á að það
mun reynast þrautin
þyngri. Forsetinn hefur
lagt áherslu á að koma af
stað friðarviðræðum fyrir
botni Miðjarðarhafs. Ein af
kröfum hans er að Ísraelar
hætti að þenja út landtöku-
byggðir sínar. Benjamin
Netanyahu, forsætisráð-
herra Ísraels, hefur staðið
þvert gegn þessari kröfu,
sem átti að vera forsenda
fyrir því að friðarviðræður
gætu hafist. Nú virðist
Obama ætla að sætta sig við
það og um leið þykjast Pal-
estínumenn sjá að hann sé í
raun hliðhollur Ísraelum.
Það er veikleikamerki
fyrir Obama að
hann skuli ekki
geta knúið Ísra-
ela til minnstu
tilslakana. Hann
heldur hins veg-
ar áfram að
hvetja Ísraela og Palest-
ínumenn til að setjast að
samningaborðinu og hefja
samningaviðræður án skil-
yrða í því skyni að „stofna
sjálfstætt, samfellt palest-
ínskt ríki og binda enda á
hernámið, sem hófst 1967“.
Obama lagði einnig
áherslu á loftslagsmál og
sagði að ekki mætti fresta
þeirri ábyrgð að taka á
loftslagsvandanum: „Þess
vegna eru þeir dagar, þegar
Bandaríkin drógu lappirnar
í þessu máli, liðnir,“ sagði
hann.
Obama á ekki jafn auðvelt
með að ná fram vilja sínum
í loftslagsmálum og þessi
orð gefa til kynna. Hann
hefur þingið ekki með sér,
en getur ekki bara skýlt sér
á bak við það. Evrópusam-
bandið vill að iðnríkin
skuldbindi sig til að draga
úr losun gróðurhúsaloftteg-
unda um 20% fyrir 2020 og
30% náist samstaða þeirra
allra. Bandaríkjastjórn er
ekki tilbúin að ganga svo
langt og vill að hvert ríki
ákveði fyrir sig hversu
langt það gangi.
Rajenda K. Pachauri, for-
maður milliríkjanefndar
Sameinuðu þjóðanna um
loftslagsbreytingar, sagði
þegar hann hafði viðdvöl á
Íslandi um helgina að ráð-
legt væri að stilla vænt-
ingum um að mikill árangur
næðist á fyrirhugaðri lofts-
lagsráðstefnu í Kaupmanna-
höfn í hóf. Ein ástæðan
væri sú að Bandaríkjamenn
væru ekki tilbúnir að stíga
mikilvæg skref, meðal ann-
ars vegna þeirra hagsmuna,
sem stæðu í vegi fyrir að-
gerðum.
„Ég vonast eftir bindandi
samningum sem verða ef til
vill hvorki miklir að um-
fangi né þannig gerðir að
þeir nái til allra ríkjanna,“
sagði Pachauri. „Hver veit
nema Bandaríkin fái meiri
tíma.“
Þetta er ekki alveg í sam-
ræmi við yfirlýsingu Obama
um að Bandaríkjamenn séu
hættir að draga lappirnar í
loftslagsmálum.
Bandaríkjaforseti slær
hins vegar réttan tón þegar
hann skorar á ríki heims að
sitja ekki föst í deilum for-
tíðar heldur skapa íbúum
jarðar betri framtíð.
Obama finnur fyrir
því að erfitt getur
verið að snúa orðum
í gerðir}
Sameiginleg framtíð
É
g er af góðæriskynslóðinni. Dek-
urkynslóð kalla hana sumir. Það
mætti jafnvel segja að ég hafi
verið alin upp undir Kaupthink-
ing-möntrunni alræmdu; „ég get
ef ég trúi því að ég geti það“. Reyndar hafði ég
ekki áttað mig á að ég tilheyrði neinni sérstakri
kynslóð fyrr en ég fór að heyra fólk út undan
mér fárast yfir þessu unga fólki sem sleit
barnsskónum í taumlausu góðæri, þekkti ekk-
ert nema meðbyr og velsæld, sannfært um að
það gæti allt og heimurinn væri leikvöllurinn
þess.
Með þessum orðum var búið að skilgreina
mig og ég get ekki neitað því að lýsingin sé rétt,
þótt mér hafi ekki lærst að líta þessa eiginleika
neikvæðum augum. En nú heyri ég að við unga
fólkið höfum gott af því að læra hvernig „lífið er í alvöru“
og það er sko ekki eins og við héldum, ónei. Reyndar höf-
um við þegar fengið að læra ýmsan sannleik sem stangast
á við okkar björtu góðærisheimssýn. Mér var t.d. innrætt
sú staðfasta trú að maður ætti að eiga en ekki leigja.
„Að leigja er að kasta peningum út um gluggann“ man
ég að ég ályktaði við vinkonur mínar í gagnfræðaskóla og
við vorum sammála um að þegar við flyttum að heiman
væri rétta skrefið að kaupa, því þannig eignaðistu verð-
mæti með hverri afborgun. Þetta reyndist hrapallegur
misskilningur, eftir allt saman er víst best að eiga ekki
neitt. Þetta var fyrsta leiðrétting á góðæristrúnni. Sú
næsta virðist ætla að vera sú að heimurinn liggi alls ekki
að fótum okkar eins og við héldum. Góðæris-
kynslóðin mín óx úr grasi með ótæmandi kaup-
mátt, óteljandi tækifæri og öryggi um framtíð-
ina. Við stúdentspróf var vafinn: á ég að fara í
háskóla hér eða í útlöndum? Á ég kannski að
byrja á því að fara í heimsreisu fyrst? Eða fá
mér vinnu? Atvinnuleysi, hvað er það?
Ótrúlega margir Íslendingar undir þrítugu
hafa ferðast um tugi landa, jafnvel mánuðum
saman í fjarlægum heimsálfum, og enn fleiri
hafa stundað nám erlendis, ekki endilega
námsins vegna heldur lífsreynslunnar.
Í þessu umhverfi trúði ég aldrei, í einfeldni
minni, að ég myndi tilheyra kreppukynslóð.
Það eru því ekki lúxusbílarnir, hönnunarvör-
urnar og glæsihýsin sem ég sakna frá góð-
ærinu, enda átti ég ekkert af þessu þótt ég
hefði auðvitað hæglega getað orðið mér úti um það allt
saman hefði ég kært mig um. Það sem ég sakna er þessi
allsráðandi tilfinning að allar leiðir séu færar, eina vanda-
málið sé um hversu margar spennandi leiðir er að velja.
Það var góð tilfinning.
Nema nú heyri ég að þessi góðærislífssýn sé sjálfsdekur
sem tímabært sé að láta af. Var það þá sjálfsblekking allan
tímann að lífið sé eitthvað meira en brauðstrit? Nei. Ég er
ekki tilbúin að láta af þessari sjálfsöruggu barnatrú. Ég er
tilbúin að lifa sparlegar og takast á við kreppuna af æðru-
leysi, en ég ætla að viðhalda góðærinu innra með mér. Ég
ætla að trúa því áfram að ég geti, að ég eigi erindi við
heiminn og sé hér til þess að njóta hans. una@mbl.is
Una Sig-
hvatsdóttir
Pistill
Að hampa mótlætinu
Nýtilkomin barátta við
skipulagða glæpahópa
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
Í
SLANDI stendur ógn af
skipulagðri glæpastarfsemi.
Um það þarf ekki að fjöl-
yrða. Á sama tíma og glæpa-
hópar setjast hér að standa
stjórnvöld í niðurskurði sem á sér
ekki fordæmi. Hann bitnar á lög-
gæslu eins og öðrum grunnþáttum
samfélagsins. Á sama tíma og örygg-
iskennd almennings minnkar aukast
fordómar í garð útlendinga – og al-
þjóðsamstarfs. En það hefur þó enn
enginn lagt árar í bát og baráttan er
hvergi nærri töpuð.
Greiningardeild ríkislögreglu-
stjóra hefur sannað mikilvægi sitt á
þeim rúmu tveimur árum sem hún
hefur starfað. Henni er fyrst og
fremst ætlað að afla upplýsinga um
skipulagða glæpastarfsemi hér á
landi og segja til um framtíðarþróun.
Á ekki lengri tíma hefur deildinni
glettilega oft tekist að segja til um
framvindu mála. Fyrir utan hættu-
mat fyrir landið í heild sinni hefur
deildin einnig unnið umdæmismat
fyrir embætti lögreglustjórans á Suð-
urnesjum.
Sigríður Björk Guðjónsdóttir, lög-
reglustjóri á Suðurnesjum, segir
greininguna afar gagnlega enda geti
lögreglumenn mátað tilkynnt afbrot
við heildarmyndina. Þannig geti þeir
á skömmum tíma séð hvort málið er
hluti af stærri heild. Að hennar mati
mætti greinar umdæmin frekar, hvar
ógnina sé að finna.
Öfug sönnunarfærsla vegna
upptöku verðmæta
Óvíst er hvort greiningardeildin
tekur upp á að greina umdæmin eða
landshluta sérstaklega. Hins vegar er
í undirbúningi frumvarp dóms-
málaráðherra sem tekur á skipulögð-
um glæpum. Þar er meðal annars að
finna mun rýmri upptökuákvæði.
Verði frumvarpið að lögum fær
ákæruvaldið heimild til að gera upp-
tækan með dómi ávinning af broti eða
fjárhæð sem svarar til hans í heild
eða að hluta og hluti sem tengjast
broti, m.a. hluti sem hafa orðið til
vegna brots.
Einnig má gera upptæk verðmæti
einstaklings, núverandi eða fyrrver-
andi maka eða sambúðarmaka, sem
framið hefur stórfellt brot, s.s. sé það
til þess fallið að hafa í för með sér
verulegan ávinning og varði að
minnsta kosti sex ára fangelsi.
Til þess að sleppa við upptöku
verðmæta þarf viðkomandi að sýna
fram á að þeirra hafi verið aflað á lög-
mætan hátt.
Þetta ákvæði telja lögregluyfirvöld
gríðarlega mikilvægt, enda sé pen-
ingaslóðin í skipulögðum glæpum oft
flókin og ákaflega erfitt að gera verð-
mæti upptæk miðað við núgildandi
lög. Þá er forvarnargildið mjög mikið.
Vilja forvirkar heimildir
Annað mikilvægt tól í baráttunni
gegn skipulögðum glæpum er aðeins
á umræðustigi: Forvirkar rannsókn-
arheimildir.
Sigríður Björk segir eðlilegt að
ákveðin hræðsla grípi um sig þegar
slíkar heimildir eru nefndar. Aðrar
þjóðir leysi þetta hins vegar þannig
að dómarar vinni þétt með lögreglu
og þær gildi aðeins um alvarlegustu
tilvikin. Væru slíkar heimildir fyrir
hendi myndi það hjálpa mikið.
Morgunblaðið/Júlíus
Húsleit Lögreglan á Íslandi á í höggi við harðsvíraða glæpamenn, og hafa
íslenskir og erlendir glæpahópar tekið höndum saman í einhverjum tilvika.
Skipulögð brotastarfsemi er ekki
bundin af landamærum einstakra
ríkja. Hana einkennir fag-
mennska, skipulagning og mikil
fjárráð. Íslenskar löggæslustofn-
anir þurfa að laga sig að breytt-
um aðstæðum.
Í baráttunni gegn skipulögðum
glæpum og glæpasamtökum bíða
lögregluyfirvöld eftir breytingum á
almennum hegningarlögum. Dóms-
málaráðherra lagði fram á Alþingi
fyrir lok sumarþings frumvarp sem
að hluta til tekur á slíkum málum.
Þar er m.a. eftirfarandi skilgrein-
ing:
„Með skipulögðum brota-
samtökum er átt við félagsskap
þriggja eða fleiri manna sem hefur
það að meginmarkmiði, beint eða
óbeint í ávinningsskyni, að fremja
með skipulegum hætti refsiverðan
verknað sem varðar minnst fjög-
urra ára fangelsi, eða þegar veru-
legur þáttur í starfseminni felst í
því að fremja slíkan verknað.“
Um er að ræða nýtt ákvæði en í
því er einnig gert refsivert að taka
þátt í skipulagðri brotastarfsemi.
Er þetta í samræmi við svonefndan
Palermó-samning.
BÍÐA EFTIR
BREYTINGU