Saga - 1972, Page 195

ANDMÆLI VIÐ DOKTORSVÖRN
193
prinsipp konsilet gjekk inn for. Desse prinsippa var alt fastlagde i
konsildekretet frá 13. juli 1433. Der avskipa konsilet all paveleg re-
servasjon og hevda frie prelatval, utan innblanding av paven eller
statsmakta, som det einaste som var tillate. Dette dekretet stod stikk
i strid med kong Eriks standpunkt og med den kyrkjepolitikk som báde
dronning Margrete og han sjolv hadde fort i beste samarbeid med
Paven. Basel-konsilet vart sáleis til lite gagn for den trengde unions-
monarken. Tvert imot kjem impulsane frá Basel til á tena til ei
styrking for dei frigjeringstendensar som i denne tida gjer seg gjel-
dande i dei nordiske kyrkjeprovinsane jamsides med reaksjonen mot
det sterke unionskongedomet. Konsilet dreiv som kjent causa re-
formatoria forst og fremst som ei reformatio in capite. Dette forte
til ei styrking av makta til bispar og domkapitel. Samstundes vart
det sett ein strek over all gjeld pá dei geistlege embeta til pavestolen.
Eg skal ikkje her dosera allmenn nordisk kyrkjehistorie, men berre pei-
i'a pá at i denne tida frá midten av 1430-ára til Christoffer av Bayerns
dod, dá pavemakta er trengd til sides og kongemakta sterkt redusert,
fór báde metropolitanmakta og den vanlege bispemakta ein kraftig
renessanse, sjolv om det — for atter á sitera Lindhardt — berre er
tale om „en interessant enklave i vor kirkehistorie" (Lindhardt, op.
cit., s. 92).
Interessant i denne samanheng er det at erkebiskopen i Nidaros
Prover á mobilisera konsilet i Basel for á fá att og sikra sine metro-
Politanrettar pá Vesterhavsoyane. Frá slutten av 1300-ára hadde det
vorte vanleg at bispestolane der vart tilsette med paveleg provisjon,
°g dei nyutnemnde vart innvigde der det best hovde. Doktoranden
i sitt arbeid gjort det truleg at engelske okonomiske interesser
kan ha spela inn ogsá nár det galdt dei islandske bispestolane. Metro-
Politanmakta synest pá denne máten á ha vorte heller fiktiv. Her er
c'et dá at erkebiskop Aslak Bolt tek eit initiativ som eit ledd i sitt
arbeid á atterreisa makta til erkestolen. Den 9. mai 1436 vart det i
■^asel i deputasjonen pro communibus referert ein supplikk framlagd
av biskopen av Váxjö, Nicolaus Ragvaldi, frá erkebiskopen i Nidaros om
^ godkjent sin rett til med samtykke av sitt domkapitel á utnemna
°S innvigja bispar pá oyane. Sporsmálet kom upp i plenum 25. mai,
°S det vart dá overdrege til eit tremannsutval samansett av patriarken
av Aotiokia, erkebiskopen av Lyon og biskopen av Augsburg á ta seg
av saba. Deira avgjerd er ikkje kjend, men soknaden synest á ha vorte
Sodteken (NGL 2. r. I, nr. 303 etter Concilium Basiliense). Eg synest for
at det er rimeleg á tru at det má vera ein slik rettsheimel Aslak
olt har hatt á sto seg til nár han kunne vigja Hamar-kanniken Gott-
skalk Kænekason til biskop i Hólar endá det alt fanst ein biskop utnemnd
°g innvigd av paven. Sambandet mellom den norske kyrkjeprovinsen og
Paven i Roma er i denne tida avbrote, og kong Erik som sit pá Gotland,
ai' lite á seia. Som formann i riksrádet fár erkebiskopen ein særs
Sentral plass báde i rikspolitikk og i kyrkjepolitikk. For meg ser det
ut som Aslak Bolts initiativ pá det kyrkjelege omráde foregrip Chris-
tiern I’s tiltak pá det verdslege eit godt tiár seinare.
13