Saga - 1982, Síða 234

232
EINAR MÁR JÓNSSON
II.
Sú hreyfing, sem sagnfræðingarnir Lucien Febvre og Marc Bloch
hrundu af stað, þegar þeir stofnuðu tímaritið Annálar í Strass-
burg árið 1929, var á vissan hátt svar við þessari kreppu fræði-
greinarinnar. Svo gæti þó virst i fljótu bragði að þessir tveir menn
hefðu verið manna ólíklegastir til að leysa þann vanda sem að
steðjaði. Kreppan var nefnilega þess eðlis að ekki var unnt að
leysa hana nema með því að fjalla um vandamálin á heimspeki-
legum grundvelli og taka þannig fyrir hugmyndir manna um tím-
ann og eðli og tilgang þeirrar fræðigreinar sem fjallaði um menn í
tímans rás, en Lucien Febvre og Marc Bloch voru báðir mjög
frábitnir öllum heimspekilegum hugleiðingum, og þeir voru alveg
sérstaklega á verði gagnvart öllum þeim kenningum sem þá voru
að ryðja sér til rúms í Evrópu. Þannig var t.d. hvorugur þeirra
marxisti, og þróaðist Annálahreyfingin að mestu fyrir utan þá
hreyfingu, þótt marxistar og annálamenn leiddu saman hesta sína
síðar, báðum til talsverðs gagns. Lucien Febvre þekkti vel kenn-
ingar Freuds, sem voru þá ein merkasta nýjungin í menntaheirni
Evrópu, og þegar hann samdi ævisögu Marteins Lúters, sem er
eitt af aðgengilegustu verkum hans, lét hann þess getið að auðvelt
væri að giska á hvernig Freud myndi túlka sálarlíf siðskipta-
frömuðarins, en hann bætti því jafnskjótt við að þá leið færi hann
alls ekki, það væri ekki hægt að gera fyrr en aðferðir sálfræðinnar
væru orðnar miklu öruggari en þær væru þá orðnar, og síðan
fjallaði hann um sálarlíf Lúters á mjög frumlegan og kreddu-
lausan hátt. Þótt Lucien Febvre og Marc Bloch ættu báðir mjög
auðvelt með að fjalla um hugmyndaheim þeirra tímabila fortíð-
arinnar, sem þeir fengust við að rannsaka, kemur það ekki fram í
verkum þeirra að þeir hafi sérstaka þekkingu eða áhuga á heim-
spekilegum verkefnum yfirleitt, og er það sérstaklega athyglisvert
að ekki verður einu sinni vart við slíkan áhuga í hugleiðingum
þeim sem Marc Bloch skrifaði um starf og vinnubrögð
sagnfræðinga meðan hann var á flótta undan Þjóðverjum á
heimsstyrjaldarárunum og varð síðasta verk hans og e.k. andleg
erfðaskrá.