Saga - 1982, Page 250
248
EINAR MÁR JÓNSSON
um þær — en slíkt hafði ekki tíðkazt áður — og menn vildu hafa þær
sem næst sér. Læknar voru einnig fallnir frá þeirri skoðun að
grafreitir væru hættulegir heilsu manna, og varð því ekkert úr
flutningum. Ariés komst að þeirri niðurstöðu að snöggar breyt-
ingar af þessu tagi á viðhorfum manna til dauðans stæðu í nánu
sambandi við enn víðtækari breytingar á viðhorfum til umhverfis-
ins og til lífsins og tilverunnar yfirleitt. Fram að þessu höfðu sagn-
fræðingar ekki veitt slíkum fyrirbærum eftirtekt.
Rannsóknir á ýmsum þáttum sögunnar virðast því benda til
þess að kenningar Fernands Braudels séu mjög frjóar og þrí-
skipting ,,bylgjulengdanna“ í tímans rás standist að verulegu
leyti, þótt mikið starf sé enn eftir við að skilgreina afstöðu fyrir-
bæra af ólíkri ,,bylgjulengd“ hvers til annars. Rannsóknir hafa
einnig staðfest þá hugmynd að fyrirbæri sem tilheyra „bylgju-
lengd“ miðtímans hafi tilhneigingu til að endurtaka sig. Hins
vegar hafa rannsóknir síðustu ára breytt nokkuð þeirri mynd sem
Braudel gerði sér af langtíma fyrirbærum og endurbætt hana. Það
litur út fyrir að þessi fyrirbæri haldist að mestu óbreytt óralengi,
stundum margar aldir, en breytist svo nokkuð skyndilega. Svo
virðist sem á þessum breytingarskeiðum slái saman, ef svo má
segja, tveimur ,,bylgjulengdum“, skammtíma og langtíma, og þá
fái atburðasagan allt aðra þýðingu en á öðrum tímum. Að þessu
leyti virðist sú gagnrýni sem marxistar báru fram gegn Fernand
Braudel hafa við nokkur rök að styðjast, en þess má geta að þetta
virðist vera eina tilvikið, þar sem sagnfræðingar Annála-hreyf-
ingarinnar hafa getað fellt atburðasögu inn í rannsókn á öðrum
fyrirbærum sögunnar á verulega sannfærandi hátt. Loks verður
ekki séð að breytingar þeirra fyrirbæra, sem tilheyra „bylgju-
lengd“ langtíma, fylgi neinu því sem hægt er að kalla línubundna
þróun, heldur virðast breytingarnar illskýranlegar og oft er eins
og um víxlverkanir sé að ræða. En þessar rannsóknir eru enn á
byrjunarstigi.
Ritgerð þessi var upphaflega samin sem útvarpserindi í þeim til-
gangi einum að kynna ósérfróðum hlustendum ýmsar nýjungar í
franskri sagnfræði og bakgrunn þeirra. Framsetningin var því
hvorki fræðileg né skipuleg. Ég gluggaði nokkuð í rit Traians