Saga - 1994, Blaðsíða 87

LANDNYRÐINGUR Á SKAGAHRÐI
85
tilefni til aö athuga sköpun ýmissa fornsagna af öðrum sjónarhóli en
löngum hefir tíðkast. Er hugsanlegt að aðrir fræðimenn að fomu hafi tek-
ið saman æviágrip áður en samdar voru sögur um tiltekna kappa?
Gerðu menn sér vetratöl að hætti Sturlu og urðu þau síðan beinagrind-
ur að sögum? Um slíkt verður ekki fjallað hér, enda hef ég í hyggju að
birta síðar greinargerð um vetratöl í öðrum fornritum. Vitaskuld var
það sitt hvort að Sturla Þórðarson (1214-1284) tæki saman Vetratal Guð-
fnundar biskups (1161-1237) eða hitt að fróðir menn á tólftu og þrettándu
öld reyndu að skapa sér glöggar hugmyndir um atburði á hinni tíundu
og elleftu.13 Sturla var orðinn tuttugu og þriggja ára þegar Guðmund-
ur biskup féll frá og hafði raunar persónuleg kynni af honum. Auk
þess var náin vinátta með biskupi og Þórði (d. 1237) föður Sturlu, og
mun hún hafa átt rætur að rekja til vensla: fyrsta eiginkona Hvamm-
Sturlu (d. 1183, föður Þórðar og afa Sturlu sagnaritara) var föðursystir
Guðmundar Arasonar. Þegar Sturla Þórðarson tekur Vetratalið saman,
hefur hann átt kost á góðum heimildarmönnum sem gátu frætt hann
um veturvistir Guðmundar allt frá frumbernsku.
Af tímatali Grettlu, ummælum hennar um Sturlu Þórðarson og þeirri
vitneskju um Vetratnl Guðmundar biskups sem ráðin verður af rann-
sóknum Stefáns Karlssonar sprettur sá grunur að Sturla kunni einnig
að hafa tekið saman *Vetratal Grettis sterka. sem hefur síðan orðið undir-
staðan að *Ævi Grettis eða frumsögu sem var aðalheimild Grettlu; vita-
skuld má vel vera að hér sé um eitt og hið sama rit að ræða. Slík saman-
tekt hefur vissulega verið miklum mun ítarlegri en Vetratal Guðmundar
biskups en þó hefur báðum verið það sameiginlegt að af þeim mátti ráða
hvar söguhetja dvaldist alla (eða a.m.k. flesta) vetur ævi sinnar, frá
Voggu til grafar. Annað sérkenni slíkra vetratala er býsna mikilvægt:
þótt þau reki æviferil manns af töluverðri nákvæmni, þá þurfa þau
ekki að hirða neitt um almennt tímatal. Hér á eftir verður ekki einungis
fengist við að leysa ýmsar gátur sem varða tímatal Sturlu heldur vakir
einnig fyrir mér að skýra tiltekin atriði í sköpun Grettlu sjálfrar. Eins og
Sigurður Nordal hefur sýnt og bent var á hér að framan, þá hefur
höfundur Grettlu blandað tvenns konar tímatölum saman og með slíku
móti skapað óþarfa rugling. Úr honum verður sennilega aldrei leyst til
U Höfundar einstakra fornsagna nutu þess sem Ari fróði (1068-1148) skráði á sínum
tima; lögsögumannatal hans, ritlingar á borð við Ævi Snorra goða og annálsgreinar
komu þeim að góðu haldi.