Saga - 1995, Side 172

170
ÁRMANN JAKOBSSON
Konungur slær þarna á þann streng, að hann vilji efla frið í
landinu, enda hafði hann þá fremur afsökun fyrir að skipta
sér af málum íslendinga. Hitt er annað mál, hvort það hefur
verið annað en yfirskin, enda bendir sumt til þess, að hann
hafi eflt ófrið í landinu af ráðnum hug til að fá mál sitt fram.
Það er og alkunnugt frá öllum tímum, að valdafíknir höfð-
ingjar hafa skipt sér af málum óháðra þjóða undir því yfir-
skini, að þeir væru að efla þar frið. En aldrei reyndi Hákon
konungur að ná hér völdum með ofbeldi, síðan hætt var við
herferðina 1220.6
Ekki kemur fram hvaða „sumt" bendir til að Hákon konungur hafi
eflt ófrið á íslandi en aftur á móti slær Jón fyrsta varnaglann í þá
mynd sem dregin er upp í skrifum Jóns Aðils: Hákon konungur
reyndi aldrei að ná völdum á íslandi með ofbeldi eftir 1220. Herferð-
in sem þá var fyrirhuguð er skrifuð á reikning Hákonar, einnig er
hann talinn hafa átt frumkvæði að því að Sturla Sighvatsson legði
hér landið undir sig og að vígi Snorra Sturlusonar. Aðferðimar eru
þær sömu og Jón Aðils lýsti áður: Svik og prettir.
Tíu ámm síðar tekur Bjöm Þorsteinsson svipaða afstöðu og Jón Jó-
hannesson. Hákon á fmmkvæði að landvinningatilraunum Sturlu
Sighvatssonar, hann reynir að leggja undir sig landið með leynd áð-
ur en „opinská íhlutun" hefst og landsmenn sjálfir vom ekki fjáðir í
að gera hann að konungi yfir sér.7 Það er fyrst árið 1975 að Gunnar
Karlsson slær annan vamagla og bendir á að Hákon konungur „gerði
aldrei neitt sem neyddi íslendinga til að játast undir yfirráð hans."8
Þar með færist ábyrgðin af því að íslendingar gengu Noregskonungi
á hönd 1262-64 eilítið nær Islendingum sjálfum og Gunnar gerir lít-
ið úr því að konungur hafi kynt undir ófrið á Islandi og att saman ís-
lenskum höfðingjum. í sama riti tekur Magnús Stefánsson þó undir
flest af ákæmatriðum Jóns Aðils. Hann telur að konungur hafi stefnt
leynt og ljóst að því að ná völdum hér á íslandi, að hann hafi beitt
fyrir sig íslenskum höfðingjum í því skyni, að hann hafi átt þátt í að
norskir byskupar vom settir yfir Skálholtsstól 1238 og 1247 og þeir
hafi síðan stutt hann eftir megni. Síðast en ekki síst hafi hann stutt
6 íslendinga saga 1,291.
7 Ný íslandssaga. Þjóðveldisöld. Rvík 1966,276,282 og 289 o.v.
8 Gunnar Karlsson. Frá þjóðveldi til konungsríkis. Saga íslands II. Rvík 1975,52.