Saga - 1995, Page 210

208
RITFREGNIR
Margaret Cormack: THE SAINTS IN ICELAND. THEIR
VENERATION FROM THE CONVERSION TO 1400.
Subsidia Hagiographia 78. Formáli eftir Peter Foote.
Société des Bollandistes. Bruxelles 1994. 300 bls.
Hafa lesendur Sögu heyrt getið um þann blessaða Þórð Jónsson? Ekki það?
Tveim árum eftir að hann dó „píslarvættisdauða" lenti maður nokkur und-
ir skriðu en bjargaðist eftir að hafa heitið á hinn blessaða Þórð. Höfundur
þessara orða hafði ekki heldur heyrt af Þórði þessum fyrr en hann fór að
glugga í nýútkomna bók Margaretar Cormack, The Saints in Iceland. Þetta rit
er að stofni til unnið upp úr doktorsritgerð sem hún varði við Yaleháskóla
fyrir nokkru síðan og verður að telja til merkari tíðinda í íslenskum mið-
aldafræðum á síðustu árum.
I þessu mikla verki dregur Cormack saman flest það sem vitað er urn
dýrlinga íslensku kirkjunnar frá kristnitöku og fram til 1400. Seinni tíma-
mörkin segist hún hafa vahð vegna þess að nokkrum árum áður hafi verið
sett saman tvö mikilvæg máldagasöfn fyrir bæði biskupsdæmin og ein'
hvem veginn verður víst að takmarka rit sem þetta. Fremst í bókinni er
formáli eftir prófessor Peter Foote þar sem gerð er grein fyrir stærstu drátt-
um í sögu íslensku þjóðarinnar á því tímabih sem fjallað er um. Svipað er
upp á teningnum í fyrsta hlutanum af riti Margaretar Cormack þar sem
hún gerir í stuttu máU grein fyrir helstu heimildum sínum og þeim vanda-
málum sem hún þurfti að kljást við á því sviði. Bæði formáU Footes og sögu'
legur inngangskafli höfundar eru bráðnauðsynlegir, því rit sem þetta er
ekki síður ætlað útlendingum en íslendingum og þá fólki sem ekki er endi-
lega kunnugt sögu íslendinga.
í umfjöllun sinni um heimildir greinir höfundur frá því hvernig lS
lenska kirkjan valdi sér dýrlinga og hvað megi ráða um uppruna íslenskrar
kristni af því vali. Einnig fjallar hún um þær breytingar sem urðu á dýr
lingahaldi kirkjunnar í tímans rás og ástæður breytinganna. Niðursta
hennar er að íslendingar fylgi í aðalatriðum því sem tíðkaðist hjá hinni
þjóðlegu kirkju, svo og Niðarósdómkirkju, með nokkrum athyghsverðun1
undantekningum þó. Hún telur og að oft sé það almenningur sem UPP”
hefji átrúnað á helga menn og meyjar en kirkjan fylgi síðan í kjölfarið og
taki dýrlinginn upp á sína arma. Á þessu eru þó nokkrar undantekningar
svo sem þegar upp er tekinn messudagur heilags Ambrósíusar 1179/ e
hann virðist fyrst og fremst tengjast þeim biskupum sem harðast bör
fyrir rétti kirkjunnar á 12. og 13. öld, þeim Guðmundi góða og heilögnrn
Þorláki. Dýrkun heilags Ambrósíusar virðist þó aldrei hafa orðið alm
og var messudagur hans aflagður um 100 árum síðar.