Saga - 1995, Síða 251

RITFREGNIR
249
dómi afar forvitnileg og með því nýstárlegasta í ritinu. Hún er án efa gagn-
leg og upplýsandi lesning fyrir þá sagnfræðinga og söguritara sem vilja
gefa gaum að grundvelli iðju sirmar.
I síðari meginkafla ritsins, „hlutverk sögu", fjallar Rusen um það hvem-
ig nýting sögunnar í samfélagi og menningu hefur áhrif á vísindalega iðju
sagnfræðinga. Hann kallar það villandi hiutleysisstefnu - en mætti öðm
nafni kalla óheilindi - „að neita að horfast í augu við sambandið við notkun
sögunnar í daglegu lífi. ... Öll söguleg hugsun snýst að lokum um sögu-
lega áttaleit mannsins, inn á við (í sjálfsmynd) og út á við (í samtíð)" (s. 64).
Þessum höfuðtilgangi sínum í mannlífinu nái söguleg þekking með því að
hún er numin. Hvemig þetta gerist sé viðfangsefni „námsfræði" (Didaktik)
sagnfræðinnar. Nám í þessu sambandi taki til miklu víðara sviðs en sögu-
náms í skólum, það feli í sér sérstakan menningarhátt sem sé iðkaður með
vísindum - menntun í víðasta skilningi. Hér andæfir höfundur þeirri út-
breiddu hugmynd, sem atvinnusagnfræðingar hafi einkum komið á kreik,
að námsfræði sé fræðigreininni sagnfræði óviðkomandi. Hér sé þess að gæta
að námsfræði fjalli ekki aðeins um miðlun fyrirfram tilreiddrar sögulegrar
þekkingar heldur fáist hún ekki hvað síst við það hvaða þýðingu hafi fyrir
böm og unglinga að nema sögu - og slíkt nám fari fram hvarvetna í lífi
manna þar sem söguvitund er að verki. Frá þessu sjónarmiði beri að skilja
námsfræði sem hluta - vissulega sjálfstæðan hluta - af aðferðafræði sagn-
fræðinnar. Þar af leiðandi geti sagnfræðingar ekki leitt hjá sér hvemig vís-
mdaleg skynsemi fræðigreinarinnar sé gerð að hagnýtri skynsemi - m. ö. o.
hvernig söguleg þekking sé notuð í starfi söguvitundarinnar, í áttaleit í
samtímanum. Það sé eðlilegt að ætlast til af sagnfræðingum að þeir láti að
sér kveða í opinbem lífi, axli þann myndugleika sem skynsemiskrafa vís-
mdalegrar sagnfræði felur í sér.
I framhaldi af þessu ræðir höfundur um í hverju söguleg menntun sé
fólgin og um ólíkar víddir hennar. Hlutverk hennar sé m. a. að vinna gegn
sérfræðihneigð vísindanna - tilhneigingu þeirra til að slíta þekkingu úr sam-
hengi og verða að stofnun sem lokar sig af frá daglegu lífi. Höfundur eign-
ar sögulegri menntun mikinn hlut í menningu samtímans; hún sé í fyrsta
lagi til þess fallin að víkka reynslu manna og auðvelda þeim þannig stefnu-
*eit í daglegu lífi: „Þekking á muninum á fortíð og nútíð opnar framtíðar-
möguleika í nútíðinni" (s. 83); í öðm lagi sé hún fallin til að gera menn hæf-
an til þess að túlka einstök þekkingaratriði, ljá þeim sjónarhom sem þjóna
amóta hlutverki og almennar kenningar; í þriðja lagi hjálpi söguleg mennt-
Un fólki við að nota söguþekkingu til þess að marka sér stefnu í eigin lífi og
aamtíð og um leið til að átta sig á að sjónarmið þess em ekki algild heldur
afstaeð. í víðara þjóðfélagslegu samhengi geti virk söguleg menntun girt
fyrir að stjómmálin undiroki vísindin, t. d. með því að meta merkingu og
þýðingu fortíðarinnar út frá valdahagsmunum líðandi stundar.