Saga - 1995, Side 252

250
RITFREGNIR
I niðurlagi ritsins er fjallað á ögrandi hátt um átakakennt samspil sögu-
legrar skynsemi og staðleysu (útópíu) í sögumenningu og söguvitund. Hér
nýtur díalektísk hugsun höfundar sín til fullnustu. Hann bendir á m. a. að
misræmi milli reynslu og væntingar sé tegundareinkenni mannsins. Gegn
reynslubindingu sögunnar rísi staðleysan í líki skáldskapar, drauma og
vona. „Söguleg hugsun er knúin til að gera heiminn framandi vegna of-
gnóttar væntinga, þeirrar sömu ofgnóttar sem söguleg hugsun snýst gegn
með gagnrýni, þegar hún birtist í mynd staðleysunnar." Niðurstaðan verður
sú að sagan þurfi að sínu leyti á staðleysu að halda til þess að framandleiki
tímareynslunnar, sem sagan skapar, geti rækt fyllilega það hlutverk sitt að
vísa á stefnu í tilverunni (s. 108).
Þessum útdrætti er ætlað að vekja hugboð um að Lifandi saga er einstak-
lega áhugavert framlag til þeirrar greinar söguspeki sem lætur sig miklu
varða spumingar um not og tilgang sögunnar. Jöm Rusen er án efa einn
fremsti núlifandi fulltrúi þýskrar söguspeki, sem býr að svo langri og
glæstri hefð. Skilningur hans á viðfangsefninu dregur dám af tilvistar-
húmanisma og efnistökin einkennast af mikilli yfirsýn þar sem sjónar-
hom heimspeki, sagnfræði og uppeldisfræði fá að frjóvga hvert annað. Þótt
textinn sé þmnginn fræðilegum hugtökum og tiltölulega snauður af áþreif-
anlegum dæmum, er framsetningin í heild mjög skýr og á köflum beinlín-
is glæsileg.
Gunnar Karlsson hefur unnið hið þarfasta verk með því að snúa þessum
texta Rusens á íslensku því að efnið á sér enga hliðstæðu á okkar máli.
Vissulega getur lesandi sem ekki þekkir til undanfarandi bindis (Söguleg
skynsemi) ritverksins átt erfitt með að hafa fullt gagn af þessu; en ég er
sammála því mati þýðanda að þetta bindi sæti mestum tíðindum. Er óhætt
að mæla sterklega með því við sagnfræðinema og sögukennara, svo að ekki
sé talað um þá sem leggja beinlínis fyrir sig söguritun.
Þýðing ritsins hefur ugglaust ekki verið neitt áhlaupaverk. Það er rétt
hermt hjá þýðanda að víða leynir íslenski textinn ekki hinum þýska upp-
runa sínum. Ég þykist lfka vita að erfitt hafi verið að komast hér og þar hjá
þyngslalegri framsetningu. En í heild hefur Gunnari tekist að koma frum-
textanum skýrt og skilmerkilega frá sér - og líkast til hefur hann búið til
nokkur nýyrði í leiðinni. Lesandi getur haft góða stoð af atriðisorðaskrá sem
sýnir þýska mynd ýmissa lykilhugtaka.
Loftur Guttormsson